Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish

 
 
1-расм. 

---

16 
4- tajriba ishi 
OHAKNING SO„NMAY QOLGAN QISMINI ANIQLASH 
Ohakda so„nmay qolgan zarralar miqdorini bilish uchun DAST talabiga ko„ra quyidagi uslub bo„yicha ohak 
xamiri tayyorlanadi. 10 litr suv sig„adigan silindr shaklidagi metall idishda 85-90 
0
C haroratgacha isitilgan 3,5-
4,0 litr suv quyiladi va 1 kg ohak solinadi. So„ngra idishdan bug„ chiqa boshlaguncha (ohak qaynay 
boshlaguncha) suv bilan ohak uzluksiz ravishda qorishtirib turiladi. Ohak xamiri hosil bo„lgach idishning 
qopqog„i bekitilib 2 soat muddatda saqlanadi, so„ngra idishda zarur miqdorda sovuq suv quyilib ohak suti hosil 
qilinadi. 
Izoh
: O„quv laboratoriya mashg„ulotlari o„tkazilayotganda ohak miqdorini 100 gramm, suvni 350-400 ml, 
idishni esa 1 litrligini tanlab, ya‟ni 10 % - ga kamaytirib, ishni bajarish mumkin. 
Isib yumshagan ohak kesaklari, ya‟ni ohak suti 0,63 nomerli turli elakda ichiga rezina o„rnatilgan (rezina 
uchli) tayoqcha bilan qattiq bosmay eziladi, shu vaqtni o„zida uning ustida uzluksiz oqim ko„rinishda suv 
quyilib turish kerak, boshqacha qilib aytganda ohak elakda yig„iladi. Elakda qolgan qoldiq 140-150 
0
C 
haroratda doimiy (o„zgarmas) massasigacha quritiladi va tarozida tortiladi. So„nmagan ohak zarralar (SZ) 
miqdori %-larda quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
SZ = 
d
q
m
m
100, % 
bu erda m
q
- elakda qolgan zarralarni massasi; g; m
d
- dastlabki olingan massa, g. 
Olingan natijalar quyidagi 5-jadvalga yoziladi: 
5-jadval 
Tajriba 
№ 
So„nmagan, dastlabki 
ohak massasi – m
d
, g. 
Elakdagi 
Qoldiqning massasi, 
- m
q
, g. 
So„nmay qolgan 
kismi, - % 
Ohakni turi va 
navi 
Tajriba natijasiga ko„ra ohak turi va navi aniqlanadi