Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish

Tajriba ishi № 4.
Sement mustahkamligini (markasini) aniqlash/ 
Sementning markasi, uning egilishdagi va siqilishdagi mustahkamlik chegarasi orqali aniqlanadi. 
a) Sementning tayoqcha-namunalarini sinashga tayyorlash. 
Bu ishni bajarish uchun 500 g sement va 1500 g kvars qumi tarozida tortiladi. Ular sferik shakldagi metall 
idishga (2-rasm) solinib, suv qo„shmay 1 minut aralashtiriladi. 
Aralashmaning o„rtasi o„yilib, qorishma uchun (suv:sement nisbati, yani S/S=0,4) 200 g suv quyiladi. 
Aralashma suvni shimishi bilan 5 minut davomida obdon qorishtiriladi va uning quyuq-suyuqligi silkituvchi 
stolchada aniqlanadi. 
3-rasm. 
Qorishmaning 
yoyilish 
diametrini 
aniqlashda 
ishlatiladi-gan 
silkitish stoli:
1 – cho'yan tayanch; 2 - yassi val; 3 – 
silkituvchi 
qism; 
4 
– 
o'q;
5 – doiralarga bo'lingan yassi disk; 6 – shisha.
Buning uchun silkituvchi stol o„rtasiga qo„yilgan kesik konusli idishga sementli qorishma solinadi.
Kesik konusli idish ikki qismdan iborat bo„lib, sement qorishma solishdan oldin konusning ostki va ustki 
qismlari ichki tomonidan suv bilan ho„llanadi. 
Ho„llangan kesik konusli idish oldindan usti ho„llangan silkituvchi stolchaning o„rtasiga o„rnatilib, avval 
konus idishning ostki qismi sementli qorishma bilan to„ldirilib maxsus shibbalovchi tayoqcha bilan 15 marta 
shibbalanadi, so„ngra esa konus idishning ustki qismi sementli qorishma bilan to„ldirilib 10 marta 
shibbalanadi. Shibbalash paytida kesik konusli idish chap qo„l bilan stolchaga bosib turiladi. 
Shibbalab zichlangandan keyin kesik konusli idishning ustki qismi sidirilib olinadi, keyin konusning ostki 
qismi asta-sekin tik holatda ko„tariladi. Konus shaklini olgan qorishma 30 sek. davomida 30 marta silkitiladi 
va natijada u yoyiladi. Yoyilgan qorishmaning diametri shtangensirkul bilan ikki joyidan o„lchanadi. Shunda 
qorishmaning yoyilish diametrining o„rtacha qiymati 106 mm dan kam bo„lsa, suv miqdorini bir oz ko„paytirib 
qorishmaning quyuq-suyuqligi yana tekshirib ko„riladi. Aks holda, 
agar qorishmaning yoyilish diametri 115 
mm dan katta bo„lsa suv miqdori kamaytiriladi. Xullas, qorishmaning yoyilish diametri 106-115 mm bo„lishi 
uchun ketgan suv miqdori qorishmaning normal quyuqligi uchun zarur miqdorni ifodalaydi va olingan natijalar 
4-jadvalga yozib boriladi. 
4-jadval 
№ 
Sement, 
g 
Qum,
g 
Suv,
ml, g 
Qorishmaning 
yoyilish diametri 
Normal quyuqlikdagi 
sement qorishmasi uchun 
suv miqdori, ml 
Suv:Sement 
nisbati
Normal quyuqlikdagi qorishma tayyorlangandan keyin, undan tomonlari 40x40x160 mm li 3-ta xonali 
qolibga (4-rasm,a) quyib namuna tayyorlanadi. 

---

21 
Namuna tayyorlashdan avval qolipning ichki tomonlariga mashina moyi surkaladi. Qorishmani qolipga 
joylashda qulaylik yaratish uchun unga o„rnatiladigan nasadkaga ham
 
mashina moyi surkaladi. Qorishma 
solishga tayyorlangan qolip va nasadka titratgich stoliga mahkam o„rnatiladi. 
Titratgich ishga tushirilmasdan oldin qolipning uchala xonasi 1 sm qalinlikda sement qorishmasi bilan 
to„lg„iziladi. Keyin qolip 3 min. titratib to„ldirila boriladi. Qolip titratgich stolidan oddiy stolga ko„chirilib, 
unga o„rnatilgan nasadka olinadi va ho„llangan pichoq bilan namuna sirti qolib qirrasi bo„ylab tekislanadi. 
Namunalar qolip bilan birga gidravlik vannaga joylashtiriladi va unda 24 soat saqlanadi, keyin qolipdan olinadi 
va suvli vannaga joylashtirib 27 kun saqlanadi. Namunalarning suvda qotish muddati o„tgandan keyin, ular 
suvdan olinib quruq latta, bilan artiladi va 10 minutdan so„ng sinaladi.