Qosimova R. A. Boltayev Z. B

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5-jadval 
IV sinf o’quvchilari uchun jismoniy tarbiya darslarining yillik 
namunaviy ish rejasi 
T/
s 
Asosiy harakat 
mashqlari 
Harakatli 
o’yinlar 
Zaruriy 
bilimlar 
Mustaqil uy 
topshiriqlari 
1 
Saf 
va 
tartib 
mashqlarini  eslatish 
hamda  bajarish  30 
m.ga 
tik 
turgan 
holdan 
yugurish 
uzunlikka joydan va 
“Kartoshka 
ekish” 
o’yinni 
Tana a’zolarini 
chiniqtirish 
tushunchasini 
berish 
Uy ishi uchun 
maxsus daftar 
tutish, 
tanlagan sport 
turlari 
ro’yxatini 

---

 
119 
qadamlab 
kelib 
sakrash. 
yozish. 
2 
Umurivojlantiruvch
i 
mashqlar 
(urt) 
majmuasi. 
3x10 
m.ga 
yugurish. 
1-3 
daqiqa 
davomida 
yurish  va  yugurish 
(kross-poyga). 
Estafetali 
o’yinlar 
Tozalik va 
shaxsiy 
gigiyenaning 
foydasi 
Eng sevimli 
sport turi va 
yetakchi 
sportchilar 
nomini yozing 
3 
Tik  turgan  holatdan 
yugurish.  Yugurib 
kelib 
uzunlika 
sakrash.  1-3  daqiqa 
jarayonida  bir  tekis 
yugurish (poyga). 
- 
Kuchning 
ahamiyati va 
qachon zarur 
bo’lishi 
Saf va qatorga 
turish 
tartiblari. 4-5 
daqiqa 
jarayonida 
yugurishni 
takrorlab 
borish 
4 
O’tgan 
darsni 
takrorlash. 
Kross 
(poyga) 
bo’yicha 
yugurish. 
- 
Mustaqil 
ravishda o’yin-
mashq 
bajarishda 
gavda holati 
Oyoqlarni 
juftlab o’ng va 
chapga 
sakrash, 
yurishda 
burchak qilib 
burilishlar 

---

 
120 
5 
Tik  turgan  holatdan 
30-40  m.yugurish. 
yugurib 
kelib 
uzunlikka 
sakrash 
(“Alpomish” 
va 
“Barchinoy”) 
maxsus 
testi 
asosida. 
To’g’ri 
chiziq 
ustidan tez 
yugurib 
o’tish (ikki 
qatorda) 
Tabiatning 
chiniqtiruvchi 
omillari (suv, 
havo, quyosh).  
Milliy 
kurashlar 
bo’yicha 
O’zbekistonlik 
chempionlarni 
yozish 
6 
Saflanish,  tarqalish 
va  qayta  saflanish. 
Yugurish  va  kross 
(poyga) 
tayyorgarligi 
(500 
m). 
Bolalar 
sevgan 
o’yinlarni 
takrorlash 
Quyoshda 
toblanish 
qoidalari va 
uning 
ahamiyati. 
Arqonchani 
aylantirib 
yarim daqiqa 
davomida 
sakrash 
(kunaro 
takrorlab 
borish). 
7 
URM 
ni 
buyumlarsiz 
bajarish.  Tik  holda 
turishdan  yugurish. 
Yugurib 
kelib 
uzunlikka  sakrash. 
Kross 
yugurishni 
(4-dars) takrorlash. 
“qopqon” 
o’yini 
Toza havodan 
foydalanish 
asosida 
chiniqish 
yo’llari 
Darslarda 
o’rganilgan 
URM 
mashqlarni 
takrorlash 
8 
Tik  turgan  holatdan  “qarmoq” 
Sovuq suvda 
Joydan turib 

---

 
121 
yugurish  (nazorat). 
Yugurib 
kelib 
uzunlikka 
sakrash 
(nazorat-o’lchov). 
o’yini 
yuvinib 
chiniqish 
qoidalari. 
uzunlikka 
sakrashni 
takrorlash (5-6 
marta) 
9 
Yugurish  bo’yicha 
nazorat. 
Yugurib 
kelib 
uzunlikka 
sakrash  natijalarini 
aniqlash. 1500-2000 
m.ga  sekin  poyga 
(kross). 
“Uchinchis
i ortiqcha” 
o’yini 
Tana a’zolarini 
chiniqtirish 
omillari 
Tik holatda 
turib 30-60 
m.ga tez 
yugurishni 
takrorlash. 
10  Balandlikka 
sakrash. 
Rezina 
to’pni 
mo’ljalga 
otish. 
To’pli 
estafeta 
o’yini 
Tana a’zolarini 
chiniqtirishnin
g ahamiyati  
Bir va ikki 
oyoqlab arqon 
ustida sakrash 
11  2-3-4 
qatorga 
saflanish 
yugurib 
kelib  arqon  ustidan 
sakrab 
o’tish.  2 
daqiqa 
davomida 
sekin 
poyga 
yugurishi. 
Arqon 
ustida 
sakrash 
o’yinlari 
- 
To’pni otish 
va ilib olish 
bilan 
bajariladigan 
o’yinlarni 
takrorlash 
12  URM 
majmuasi 
(buyumsiz). 
Balandlikka 
“otib 
qochar” 
o’yini 
Jismoniy 
jihatdan 
chiniqish 
O’rganilgan 
URM ni 
takrorlash 

---

 
122 
sakrashni 
takrorlash. 
To’pni 
uzoqqa 
uloqtirish. 
2-3 
daqiqa 
davomida 
sekin 
yugurish (poyga). 
tushunchalari 
(ertalabki 
gimnasti ka) 
13  Balandlikka  sakrash 
turlari. 
To’pni 
uzoqqa 
uloqtirish. 
2-3 
daqiqa 
davomida 
sekin-
o’rtacha 
yugurish 
(poyga). 
 
 
To’pni ilib 
olish va 
uloqtirishni 
takrorlash 
(kim uzoqqa) 
14  “Qaychisimon” 
usulida 
balandga 
sakrash 
mashqi. 
To’pni 
manzilga 
otish. 
“soldi” 
(orqang 
kuydi) 
o’yini 
 
To’pni 
manzilga 
(nishon) 
uloqtirishni 
takrorlash 
turgan joyda 
10 marta 
sapchish 
(sakrash) 
15  Saf 
va 
tartib 
mashqlari. 
Balandlikka 
 
 
Turgan joyda 
15-20 marta 
sapchib 

---

 
123 
sakrash. 
To’pni 
uloqtirish, 
poyga 
yugurish 
tayyorgarligi.  
sakrash 
16  Balandlikka 
sakrash-nazorat 
to’plari  uloqtirish. 
Poyga 
yugurish 
tayyorgarligi. 
 
Chiniqtirishga 
bo’lgan asosiy 
talablar, 
takliflar 
T o’pni otish 
va ilib olishni 
qayta-qayta 
takrorlash 
17  URM. 
To’pni 
balandga 
otish-
nazorat. 
“to’p 
doiraga” 
o’yini 
 
URM 
majmuasini 
takrorlash – 
ertalab 
bajarish. 
18  Balandlikka 
sakrash, 
to’pni 
uloqtirish, 
kross 
(poyga) 
tayyorgarligi-
nazorat-baholash 
 
 
To’pni 
nishonga 
tegizish 
(tushurish) – 
takrorlash. 
19  Gimnastika  devori 
(narvon) 
birlashib 
osilib 
chiqish. 
Tayanib 
sakrash. 
Akrobatika 
O’tirg’ich 
(skameyka) 
ustidan tez 
yurish. 
Jismoniy 
chiniqish 
omillari va 
turlari 
“qaldirg’och”, 
“to’pponcha” 
mashqlarini 
takrorlash 

---

 
124 
mashqlari 
(do’mbaloq oshish) 
20  URM 
(buyumsiz) 
majmualari. 
Tarmashib  (osilib) 
chiqish. 
Tayanib 
sakrashlar, 
akrobatika 
mashqlari. 
 
 
Gimnastika 
mashqlarini 
(URM) 
tanlash va 
yozish 
21  Gimnastika 
tayoqlari 
bilan 
URM  ni  bajarish. 
Tayanib  sakrashlar, 
akrobatika 
mashqlari. 
 
 
“To’pponcha”
, 
“Qaldirg’och” 
mashqlarini 
takrorlash. 
22  Tirmashib-osilib 
chiqish, 
badiiy 
gimnastika qismlari, 
akrobatika 
“kun va 
tun” o’yini 
 
Arqonchada 1 
daqiqa 
sakrash. 
Gujanak 
bo’lib 
do’mbaloq 
oshish. 
23  Badiiy  gimnastika 
(qizlar), 
osilib 
chiqish  (o’g’illar). 
“Nishonni 
ur” (to’p 
bilan) 
 
Yelka 
kuraklarda, 
boshda tik 

---

 
125 
Tayanib sakrash. 
turish, yotgan 
holda 
“ko’prik” 
mashqlari. 
24  Tayanib 
sakrash-
nazorat.  Tirmashib 
chiqish. Akrobatika. 
 
Kuz faslida 
chiniqish 
usullari 
Oyoqlarni 
almashtirib 
arqonda 
sakrash 
25  Tez 
saflanish, 
tarqalish  va  qayta 
saflanish.  Tayanib 
sakrashlar. 
Tirmashib    chiqish 
–  nazorat.  Raqs 
(badiiy  gimnastika) 
mashqlari. 
 
 
Dumalash, 
aylanish 
(chig’iriq), 
do’mbaloq 
oshish 
26  Rezina  to’plar  bilan 
URM  ni  bajarish. 
Akrobatika,  badiiy 
gimnastika. 
 
 
Joyda turib 
yuqoriga 
sapchib 
sakrash – 20 
marta. 
27  Muvozanat  saqlash 
mashqlari, 
akrobatika,  osilish 
va 
tayanish 
 
 
Muvozanat 
saqlash 
mashqlarini 
takrorlash 

---

 
126 
mashqlari 
28  O’tirg’ich 
(skameyka)  va  xari 
(brevno) 
ustida 
muvozanat  saqlash 
mashqlari. 
Osilish 
(turnik,  brus)  va 
tayanish  mashqlari,  
badiiy gimnastika 
 
 
Turnikda 
qo’llarga 
tortishish 
(o’g’illar) 
tayanib 
tirsaklarni 
bukib yozish 
(qizlar) 
29  Gimnastika 
devorlarida 
URM 
osilish 
va 
tortilishlar, 
tayanish. 
Raqs 
mashqlari. 
 
 
Gimnastika 
tayoqlarida 
URM ni 
takrorlash 
30  Asboblarda 
muvozanat  saqlash 
mashqlari. 
Osilish 
va 
tayanish. 
Raqslar. 
Poyga 
yugurish 
tayyorgarligi. 
 
Salqin havoda 
chiniqish 
yo’llari 
Yerga o’tirib 
“burchak” 
mashqini 
o’rganish 
31  Saf 
va 
tartib 
mashqlari. 
Muvozanat 
 
 
O’g’illar 
osilgan holda 
tortilish, qizlar 

---

 
127 
mashqlari, 
osilish 
va  tayanish,  badiiy 
gimnastika. 
yotgan holda 
tirsaklarni 
bukib-yozish. 
32  Muvozanat  saqlash 
mashqlari.  Osilish, 
tayanish, 
raqslar. 
Sakrash. 
 
 
Arqonni 
oldinga va 
orqaga 
aylantirib 
sakrashlar.  
33  Osilish,  tayanish  va 
sakrash  mashqlari. 
Badiiy  gimnastika 
(o’g’illar 
kurash 
elementlari) 
Estafetali 
o’yinlar 
(buyum 
bilan) 
 
Yerda o’tirib 
“Burchak” 
yasash 
(qo’llarga 
tayanib 
gavdani 
yerdan uzish-
qo’tarish). 
34  Saf 
va 
tartib 
mashqlari. 
Osilish 
va  tayanish,  tayanib 
sakrash. 
“Kartoshka 
ekish” 
o’yini 
 
Turgan holda 
yuqoriga 20 
marta sakrash 
35  Arqonlar 
bilan 
URMni 
bajarish. 
Osilish 
va 
tayanishlar. 
Raqs-
badiiy  gimnastika-
“Kun va 
tun” o’yini 
 
Arqonda 
bajariladigan 
URMni 
takrorlash 

---

 
128 
nazorat (baholash) 
36  Osilish  va  tayanish 
mashqlari. 
Raqs, 
badiiy  gimnastika  – 
nazorat. 
O’g’il 
bolalar 
kurash 
qismlari 
“To’pni 
yuritish” 
o’yini 
(borib 
qaytish) 
 
O’g’illar 
osilib tortilish; 
qizlar yotgan 
holda 
tirsaklarni 
bukib-yozish 
37  Osilishlar 
va 
tayanish  mashqlari. 
Raqs 
mashqlari 
(o’g’illar-kurash) 
“Qushlar 
pir-rr etib 
uchdi”  
o’yini 
Qishda qor otib 
chiniqish 
“qor o’yinlari” 
38  Saflanish,  tarqalish, 
qayta 
saflanish 
(vaqtga).  Osilish  va 
tayanish  –  nazorat. 
Badiiy  gimnastika 
(kurash qismlari). 
 
 
Arqonga turli 
sakrashlar 
39  Katta  to’p  (rumni) 
bilan 
URM 
bajarish.  Osilish  va 
tayanishlar 
(qayta 
nazorat) raqslar. 
 
 
Katta to’plar 
bilan 
o’rganilgan 
mashqlarni 
takrorlash 
40  Asboblarda 
muvozanat  saqlash 
mashqlari. 
“Xo’rozlar 
jangi” 
o’yini  
 
Yelkada 
turish, 
“Ko’prik”, 

---

 
129 
Akrobatika 
(takrorlash),  raqslar 
(“Tanovar”, 
“Andijon polkasi”) 
“Qaldirg’och” 
mashqlarini 
takrorlash 
41  Muvozanat  saqlash 
maqshlari. 
Akrobatika 
– 
takroriy mashqlar. 
Estafetali 
o’yinlar 
 
“Burchak” 
saqlash 
mashqini 15 
soniyada 
bajarib turish 
42  Gimnastika 
devorida  URM  ni 
takrorlash. 
Muvozanat  saqlash 
mashqlari, 
Akrobatika,  poyga 
(kross) 
tayyorgarligi 
 
 
Joyda turib 
baland sakrash 
(20 marta) 
“Qaldirg’och” 
mashqini 
takrorlash 
43  Muvozanat  saqlash 
va 
akrobatika 
mashqlari. Raqslar.  
Estafetali 
o’yinlar 
(sakrash) 
 
“G’ujanak” 
holda turli 
dumalashlar, 
kuraklarda tik 
turish, 
“ko’prik” 
mashqlari 
44  Saflanish  va  qayta   
 
Arqonda 

---

 
130 
saflanishlar  (vaqt). 
Muvozanat  saqlash 
mashqlari, 
akrobatika, 
poyga 
(kross) 
tayyorgarligi 
oldinga va 
orqaga 
sakrash 
45  Muvozanat  saqlash 
mashklari, 
akrobatika – nazorat 
(baholash) 
 
Mashqlarni 
takrorlash asosi 
va chiniqish 
(jismoniy 
sifatlar) 
Qum solingan 
xaltani 
(to’rva) 
uloqtirish, o’zi 
yasashi kerak 
46  Gimnastika 
tayoqlari 
bilan 
URM  ni  bajarish. 
Muozanat 
saqlash 
mashqlari – nazorat. 
Akrobatika 
– 
takrorlash 
 
 
To’pni ilib 
olish va 
uloqtirish 
o’yinlari bilan 
shug’ullanish 
47  Kon, 
kozyolda 
tayanib  sakrashlar. 
Arqonda 
(kanat) 
tirmashib 
chiqish. 
Asboblarda 
muvozanat  saqlash 
mashqlari. 
Poyga 
 
Asosiy 
chiniqish 
vositalari va 
amallari 
Turnik yoki 
daraxtlarda 
(moslama) 
o’g’illar osilib 
tortinishi.  

---

 
131 
tayyorgarligi. 
48  Tayanib  sakrashlar 
– 
tirmashib 
va 
osilib 
chiqish. 
Poyga.  
 
 
Qizlar yerga 
tayangan 
holda 
tirsaklarini 
bukib-yozish 
qomatni 
rostlovchi 
URM ni 
takrorlash 
49  Saflanish  mashqlari 
– 
tayanib 
sakrashlar.  Osilib  – 
tirmashib  chiqish.  2 
daqiqa 
jarayonida 
poyga yugurish.  
 
 
Turgan joyida 
balandga 
sapchib 
chiqish 
50  Buyumlarsiz  URM 
majmuasi.  Tayanib 
sakrashlar. 
Tirmashib  chiqish. 
Kurash va Sharqona 
kurashlar 
qismi 
(element) 
tanishtirish. 
 
Yugurishlar 
bilan 
chidamlilikni 
tarbiyalashning 
ahamiyati 
Yugurib kelib 
uzunlikka 
sakrash, 4-5 
marta 
takrorlash. 
51  Safda 
yurishda   
 
O’g’illar 

---

 
132 
tomonlarga  burilish 
va  turli  mashqlarni 
bajarish. 
Tayanib 
sakrashlar 
– 
nazorat.  Tirmashib 
chiqish. 
qo’lda 
tortinish, 
qizlar 
qo’llarni 
bukib yozish 
(tayanch 
holda) 
52  Tayanib  sakrashlar, 
tirmashib 
chiqish, 
osilishlar, 
oshib 
tushish. 
 
 
To’plar bilan 
bajariladigan 
o’yin-
mashqlarni 
takrorlash 
53  O’tgan 
darsni 
takrorlash 
 
 
Turgan joyida 
yuqoriga 
sakrashlar 
54  Tik  turgan  holatdan 
yugurish. 
Balandlikka 
sakrash, 
to’plarni 
uloqtirish. 
“Qarmoq” 
o’yini 
Tanani 
chiniqtirish 
zaruriyati 
“Yuqori start” 
(tik turishdan 
yugurishni 
boshlash 
holati) 
yugurishni 
takrorlash 
55  Saf 
mashqlari 
“yuqori  start”  dan 
yugurish. 
 
 
To’pni 
nishonga 
otish, 3-4 

---

 
133 
Balandlikka  sakrash 
(qayshsimon  usuli), 
uloqtirish. 
daqiqa sekin 
yugurish. 
“qaychisimon
” harakatlarni 
takrorlash. 
56  Yugurish. 
Balandlikka  sakrash 
(qaychisimon 
usuli), uloqtirish. 
 
 
To’pni 
nishonga 
otish, 3-4 
daqiqa sekin 
yugurish. 
“qaychisimon
” harakatlarni 
takrorlash 
57  O’tgan 
darsni 
takrorlash 
 
Sakrash 
mashqlarining 
chiniqtirish 
30-60 m.ga 
yugurishni 
takrorlash 
(vaqt) 
58  30 
m. 
masofaga 
vaqtga 
yugurish 
(nazorat).  Yugurib 
kelib 
uzunlikka 
sakrash. Uloqtirish.  
Estafetali 
o’yin 
 
To’pni 
nishonga va 
uzoqqa otish 
59  3x10  m.  yugurishni 
takrorlash.  Yugurib 
kelib 
balandlikka 
 
 
Turgan joyda 
balandlikka 
bir oyoq va 

---

 
134 
sakrash.  Uloqtirish 
(nazorat). 
juft qilib 
sakrash 
60  Saf 
mashqlari. 
Yugurib 
kelib 
balandlikka  sakrash 
(texnika)  –  nazorat. 
Uloqtirish.  
Bolalar 
sevgan 
o’yinlari 
 
2-3 kishi 
birgalashib 
to’plarni otish 
va ilib olish 
amallarini 
o’rganish 
61  O’tgan 
darsni 
takrorlash. 
Nazoratning 
davomi. 
“Yelka 
urishtirish” 
o’yini. 
Qizlar raqs 
tushadi. 
 
3 daqiqa 
davomida 
sekin va 
o’rtacha 
yugurish 
62  Poyga 
(kross) 
yugurish 
 
Chiniqishning 
salomatlikdagi 
ahamiyati 
3x10 m.ga 
qop kiyib  
yugurish 
63  Poyga 
(kross) 
yugurishdagi 
masofa  va  joylarni 
o’zgartirish 
“Kim 
keldi” 
o’yini 
 
 
64  O’tgan 
darsni 
takrorlash 
“Qushlar 
pir-rr etib 
uchdi” 
 
 
65  Poyga 
(kross) 
tayyorgarligidagi 
 
 
 

---

 
135 
mashqlar 
66  Poyga 
(kross) 
tayyorgarligi - sinov 
“Ovozidan 
top” o’yini 
 
Tik turgan 
holatdan 
(“yuqori 
start”) 60 m. 
ga yugurish 
67  Vaqtga 
poyga 
(kross) 
yugurish 
(test-nazorat) 
 
Chiniqishning 
(chidamlilik) 
ahamiyatini 
eslatish 
3 daqiqa vaqt 
davomida 
yugurish 
68  2000  m.ga  poyga-
yugurish (vaqt-test) 
 
 
To’pni uzoqqa 
otish chiniqish 
va jismoniy 
tayyorgarliklar 
haqida yozgi 
ta’til uchun 
vazifalarni 
bajarish  
 
Eslatma:  1.  Ushbu  namunaviy  rejani  tuzishda 
mutaxassis  olimlar  K.M.Mahkamjonov  (1986)  va 
R.Xo’jayev, 
T.Usmonxo’jayevlarning 
(1996) 
“Boshlang’ich  sinflarda  jismoniy  tarbiya  asoslari”  o’quv 
qo’llanmalaridan foydalanildi.  
2.  Boshlang’ich  sinflar  uchun  “Jismoniy  tarbiya” 
dasturi  asosida  barcha  bo’limlar  bo’yicha  nazorat 
(kontrol)  mashqlarini  o’tkazish  umumiy  ishlab  chiqilgan 
talablar  (ko’rsatkichlarni  baholash)  va  testlar  asosida 
baholab, o’quvchilarning yillik yakuniy bahosi qo’yiladi. 

---

 
136 
 3.  Dastur  talablarini  va  me’yoriy  o’lchovlarni 
bajarishga 
ojiz 
bo’lgan 
o’quvchilar 
uchun 
ixchamlashtirilgan 
va 
yengillashtirilgan 
maxsus 
mashqlarni  bajarish  va  shu  asosda  ularning  o’zlashtirish 
baholarini 
ijobiy 
ravishda 
hal 
qilish 
maqsadga 
muvofiqdir.  
4.  Rejada  “harakatli  o’yinlar”  uchun  alohida 
maxsus  darslar  keltirilmadi.  Chunki,  o’qituvchining 
ijodkorligi va o’quvchilarning qiziqishlari asosida har bir 
dars  turida  mavzuga  bog’lab  o’yinlarni  tashkil  qilish 
tajribalari  amalda  katta  samaralar  bermoqda.  Shu 
sabablarni inobatga olish lozim bo’ladi.