Qo’qon neftgaz parmalash ishlari

perforatorlar


Maxsuldor qatlamlarni ikkilamchi ochishda ikki xil perforatorlar qo‘llaniladi:
a) portlovchi perforatorlar;
b) qum aralash oqim bilan perforatsiyalash.
Portlovchi perforatorlar kumulyativ, torpetali va o‘qli toifalarga bo‘linadi. Ularning ichida eng ko‘p qo‘llaniladigani kumulyativ perforatorlari (95-98%) xisoblanadi. Xozir o‘qli perforatorlardan deyarli qo‘llanilmaydi, Chunki u quvurlarni, sement xalqalarni yorib yuborib, boshqa qatlamlardan suv kelib qolishiga sabab bo‘lmoqda.
Torpedali perforatorlar ham juda kam ishlatiladi. Har xil qatlamlar uchun tavsiya qilinadigan perforatsiyalashning optimal zichligi 13.1-jadvalda berilgan.
Har xil qatlamlar uchun tavsiya qilinadigan perforatsiyalash zichligi

Tog‘ jinslarining toifasi	O‘tkazuvchanligi, mkm^2	Perforatsiyalashning zichligi, 1 metrdagi teshiklar soni
		Depressiyada	Repressiyada
Gil sementli kam zichlangan qumtosh alevrolitli tog‘ jinslar	>0,1	-6	12
	<0,1	10-12	12-18
Kvarts va karbonatgil sementli zichlangan qumtosh-alevrolitli tog‘ jinslar	>0,01	18-20	12-20
Darzsiz karbonatli, argillitli va boshqa tog‘ jinslar	<0,001	18-20	20-24
Kuchli darzli zichlangan qumtoshlar, alevrolitlar, ohaktoshlar, dolomitlar, mergellar va boshqa tog‘ jinslar	>0,01	10-12	18-20
	<0,01	12	18-24
YUpqa qatlamli tog‘ jinslar	Har xil	20	20-24

Kumulyativ perforatorlar


Kumulyativ perforatorlarning korpusli va korpussiz turlari mavjud.
Korpusli perforatorlarning mustahkamlovchi quvurga va sement halqasiga salbiy ta’siri korpussiz perforatorga nisbatan kam bo‘ladi. Korpusli perforatorlar o‘z navbatida ko‘p marta - PK va bir marta - PKO foydalanadigan turlarga bo‘linadi.
Ko‘p marta foydalaniladigan perforatorlarning korpusi zaryadlarning ko‘p marta portlash ta’siriga mo‘ljallangan. Shuning uchun ular qalin devorga ega va yuqori chidamli belgili po‘latlardan tayyorlanadi.
Bir marta foydalaniladigan perforatorlarning korpus devorlari nisbatan yupqa, u faqat tashqi gidrostatik bosim ta’siriga mo‘ljallangan.
Korpussiz kumulyativ perforatorlarning germetik pardalarida joylashgan zaryadlari karkaslarga mahkamlangan.
PK turli perforatorlardan eng ishlatiladigan PK 105DU, PK 85DU, PK 95N. PKOning – PKO98, PKO73 shifrli perforatorlari, korpussiz perforatorlardan PKS 80, PKS 105 va KPRU 65, PR54 turlari ishlatiladi.
Ular tashqi diametri 89-168 mm li quvurlar birikmasidan foydalanishga mo‘ljallangan.
Yuqorida qayd qilingan uch o‘lchamli perforatorlarning tuzilishi bir xil. Kallak, korpus va poynak o‘zaro rezba bilan biriktirilgan. Har qaysi korpusning uzunligi o‘nlab zaryadlarni o‘rnatishga mo‘ljallangan. Kumulyativ perforatorlarda qo‘llaniladigan zaryadlarning asosiy elementlari quyidagilardan iborat.
Ayrim korpuslarni o‘zaro biriktirib 20 yoki 30 zaryad joylashadigan bitta cho‘zilgan korpus hosil qilish mumkin. Rezbali ulanishlar bilan kallak, korpus va poynak orasidagi germetiklanish halqasimon rezinali zichlagich yordamida amalga oshiriladi.
PK-perforatorning germetiklanish vositasi 200 ⁰C temperaturagacha va 1000 kgs/sm² bosimga mo‘ljallangan.
Perforatorlarning korpusi yuqori chidamli OXNZM belgili xromnikel molibdenli po‘latdan, kallak va poynaklar esa 40X belgili chidamli xromitli po‘latdan tayyorlangan.
Kallakning o‘qida elektr simi uchun chuqurcha mavjud. Uning yuqori qismidan kabel poynagiga ulash uchun tashqi rezba ochilgan. Perforator poynagida portlatuvchi patron joylashishi va undan suyuqlik oqishi uchun bo‘shliq mavjud. Bu suyuqlik germetiklanish buzilgan hollarda perforatorga kirishi, Shuningdek, bu bo‘shliqga zaryad qoldiqlari, portlatish patroni hamda rezinali tiqin qoldiqlari tushishi mumkin. Poynak silliq shakllarga ega. Unda yukni perforatorga biriktirish uchun teshiklar burg‘ilangan. Jihozlangan PK-perforator (kabel poynagi bilan)ning umumiy og‘irligi o‘rtacha 4,5 kg/dm³ ga teng.



Kumulyativ perforator zariyadining tuzilishi.
1 – metall voronka – kumulyativ o‘yiqning qoplamasi; 2 – portlovchi materialning zariyadi; 3 – oraliq portlatgich; 4 – portlatuvchi shnur; 5 – zariyad korpusi.


PK-perforatorining kumulyativ zaryadi – 150, 180 va 200 ⁰C temperaturaga mo‘ljallangan
Asosiy shashkalarni va kumulyativ zaryadlarning oraliq detonatorlarini tayyorlashda qo‘llaniladigan
portlatish moddalari

Qo‘llanish temperaturasi, ^0C	Shashkalar		Detonatorlar
	VV (pm)	Zichligi, g/sm^3	VV (pm)	O‘rtacha zichligi, g/sm^3
1	2	3	4	5
150 ^0C gacha	Geksogen	1,6	Geksogen (zaryadning og‘irligi 0,6-1,05 g)	1,35
180 ^0C gacha	Geksogen plastifikator bilan (GFG-2)	1,6
200 ^0C gacha	Oktogen plastifikator bilan	1,7	Oktogen (zaryadning og‘irligi 1,1-1,25 g)	1,67
220 ^0C gacha	GNDS	1,62	Qo‘rg‘oshin va TVV larning naveskasi
240 ^0C gacha	LG-4	1,65
260 ^0C gacha	NTF A	1,6

Perforatorlarning o‘lchamiga va PK-perforator zaryadining termobarqarorligiga qarab perforatorlar ZPK85-150, ZPK105-150 ko‘rinishda belgilanadi. Shashka zaryadi portlovchi moddasining og‘irligi ZPK105 uchun – 21,5 g, perforatorning teshish qobiliyati ancha yuqori.
Quduqda kutilgan temperaturalarga qarab DShV (100 ⁰C gacha), DShT-165 ⁰S, DSHT-180, DSHT-200 detonlashtiruvchi shnurlar qo‘llaniladi. Detonlashtiruvchi shnurni portlatish perforatorning pastki qismiga o‘rnatilgan PV-4 yoki VV-PD portlatish patroni ta’sirida bajariladi.