2) Davlat organlarining huquq ijodkorligi.
Bu huquq ijodkorligining asosiy, keng tarqalgan, aniq maqsadga
yo‘naltirilgan turidir. Davlat organlarining vazifasi, vakolatlari hamda faoliyat yo‘nalishlari qonunda belgilab
qo‘yiladi. Ana shu yuridik vakolatlar doirasida har bir davlat organi normativ-huquqiy hujjatlar qabul qiladi.
Ularning vakolatlari darajasi va ko‘lami normativ hujjatlarning yuridik kuchini, o‘zaro mutanosiblik
(iyerarxik) munosabatlarini belgilab beradi. Odatda, davlat organlarining huquqiy maqomini belgilovchi
yuridik akt(hujjat)da (Konstitutsiya, qonun, farmon yoki nizomda) ular qanday yuridik kuchga ega bo‘lgan
normativ-huquqiy hujjat qabul qilishi belgilab qo‘yiladi. Masalan, O‘zbekiston Konstitutsiyasining 84-
moddasiga ko‘ra, Oliy
Majlis – qonun qabul qiladi; 94-moddasiga ko‘ra, Prezident – farmon, qaror va farmoyish chiqaradi; 98
moddasiga muvofiq Vazirlar Mahkamasi Oliy Majlis va Prezident hujjalari ijrosini ta’minlash uchun qaror va
farmoyishlar chiqaradi. Konstitutsiyaning 15 va 16-moddalari esa, qonun ustuvorligi prinsipini
mustahkamlaydi. Bu moddalar mazmuni bilan normativ-huquqiy hujjatlar o‘rtasidagi o‘zaro bo‘ysunish va
ustuvorlik munosabatlari aniq-ravshan belgilab qo‘yilgan.
3) Mansabdor shaxslarning huquq ijodkorligi.
Avvalo, mansabdor shaxs tushunchasini aniqlab olish lozim,
chunki amaldagi qonunchilikda unga tegishli ta’rif berilmagan. Holbuki, mansabdor shaxs ֪– davlat hokimiyat
yoki boshqaruv organida yoxud nodavlat tashkilotida muayyan lavozimni egallagan, unga yuklangan
vazifalarni bajarish uchun huquqiy hujjatlar qabul qilish va amalga oshirish vakolatiga ega bo‘lgan shaxsdir.
Nodavlat tashkilotlar (xo‘jalik, tijorat, ijodiy va hokazo) rahbarlarining huquqiy hujjat qabul qilish va amalga
oshirish bo‘yicha vakolatlari mehnat, fuqarolik, moliya va boshqa sohalarga oid qonunchilik qoidalaridan
kelib chiqadi. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlarida nazarda tutilgan quyidagi
mansabdorlik lavozimlarini sanab o‘tish mumkin: Prezident, Oliy Majlis Qonunchilik palatasining Spikeri,
Bosh vazir, vazir, hokim, prokuror, sudya, boshqarma va bo‘lim boshliqlari, korxona, muassasa, tashkilotlar
rahbarlari va boshqalar. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti davlatimizdagi eng oliy mansabdor shaxs
hisoblanadi.
Mansabdor shaxsning normativ-huquqiy hujjatlar loyihasini tayyorlash va uni qabul qilish bo‘yicha faoliyati
huquq ijodkorligi hisoblanadi. Biroq, uning huquqni qo‘llash bilan bog‘liq xatti-harakati huquq ijodkorlik
faoliyati doirasiga kirmaydi.
24. Huquq normalarini sharhlash maqsadi huquq ijodkorligi sub’ekti nazarda tutgan huquq normasining
mazmunini aniqlashdan iborat. Huquq ijodkorligi sub’ekti o‘z irodasini til vositalarida ifodalaydi. Shuning
uchun uning so‘zlar yordamida ifodalangan irodasi har doim ham uning haqiqiy mazmuni bilan mos
kelmasligi mumkin. Huquq normasi ma’nosining bir xilligi va to‘la aniqligiga erishish sharhlashning natijasi
hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasining Soliq kodeksining
Do'stlaringiz bilan baham: |