Qо‘lyozma huquqi udk 665. 63 Orzuev Shoxrux Nuriddinovich

3.6. Gaz quduqlarining tubini jihozlarini qo’llanilishini asoslash
 
Gaz quduqlarining tubini jihozlari ko’pgina omillarga bog’liqdir: 1) tog’ 
jinsinig litologik va fatsial tarkibiga va sementlanadigan materialga; 2) tog’ 
jinsining mexanik mustahkamligiga; 3) qatlamning qirqimi boyicha kollektorlik 
xossasining har xilligiga; 4) mahsuldor qatlamning qirqimida gaz-, neft- va 
suvlilikning mavjudligiga; 5) quduqning tuzilmada va gazlilik maydonida 
joylashuviga; 6) quduqning qanday maqsad uchun (qazib oluvchi, haydovchi, 
kuzatuvchi) mo’ljallanganligiga
.
Agarda gaz uyumining qatlamli yoki massiv turida, gazga toyingan 
kollektorlar mustahkam tog’ jinslar (sementlashgan qumlar, ohaktoshlar, 
dolomitlar, angidritlar) kurinishida, mahsuldor qatlamda neft- va suvga toyingan 
qatlamlar mavjud bo’lmasa, qazib oluvchi quduqlarning tubi ochiq holatda bo’ladi 
(5.2- rasm). Bunday holatda ishlatish tizmasi mahsuldor qatlamning shipigacha 
tushiriladi, o’tkazmaydigan qatlamchalarda boshmoq o’rnatiladi va mustahkamlash 
quvurlari quduqning ustigacha sementlanadi. Qattiq zarrachalarni va suyuqlikni 

---

78 
quduq ustiga olib chiqishni yaxshilash uchun qatlamning filtrli qismiga xvostovik 
tushiriladi. 
Gazga toyingan qatlam kuchsiz sementlangan kurinishda bo’lsa, mahsuldor 
qatlamda neft- va suvga toyingan qatlamchalar mavjud bo’lmasa, quduqning ochiq 
tubi har xil turdagi to’rli, keramik, metall -keramik, graviyli, oyna plastik filtrlar 
bilan va quduq tubidagi yumshoq tog’ jinslari yopishqoq moddalar bilan 
mustahkamlanadi. Yuviluvchi graviyli filtrlar ko’proq qo’llaniladi. Bunday 
sharoitda gidravlik kengaytirgichlar yordamida qatlamda quduqning diametr 
zonasi kengaytiriladi, 146mm.dan 256mm.gacha graviy yuviladi.

5.2- rasm. Gaz quduqlarning tubi jihozi: 

a- ochiq; b- perforatsiya qilingan; d, e – filtr bilan jihozlangan. 
1-mahsuldor qatlam quvur bilan mustahkamlanmagan; 2-perforatsiya teshiklari; 3-
salnik; 4, 6 –xvostovik; 5-sement; 7-manjetlar. 
Agarda quduqning tubi zonasidagi tog’ jinslar yumshoq bo’lsa, u holda 
g’ovakli fazosiga qovushqoq moddalar – organik polimerli materiallar haydaladi, 
ular katalizatorlar bilan polimerlanib qotadi va yumshoq jinslarni sementlaydi. 
Haroratga va kollektor – qatlamdagi minerallarning tarkibiga bog’liq holda 
yopishqoq kimyoviy modda sifatida : 1) organik smolalar; 2) plastmassalar; 3) 
“permatrol”ning maxsus turdagi tarkibi qo’llaniladi. 
Organik smola sifatida epoksid, fenolformaldegid, orbamid (qotiruvchi M0), 
xom fenollarning smolasi va formalin, RR-1 lar qo’llaniladi. 

---

79 
Agarda quduqning mahsuldor qirqimida har tarkibdagi gazlilik qatlamlari 
bo’lsa yoki gaz-, neft- va suvlilik qatlamlari navbatlashsa, loyli qatlamchalar bilan 
ajratilgan bo’lganda ochiq tubni qo’llab bo’lmaydi. Bunday sharoitda quduq 
mahsuldor qatlamning tubigacha burg’ilanadi, mustahkamlash quvurlari tushiriladi 
va usti qismigacha sementlanadi, mahsuldor qatlam perforatsiya qilinadi. 
Perforatsiya kanallari orqali ko’p miqdorda qum oqimi kelsa, u holda filtr 
tushiriladi.