Qiziriq pedagogika kolleji

Ishni bajarish tartibi:

1. 
   Idishga suyuqlik solinib gorizontal holatda stol ustiga joylashtiriladi.
   
2. 
   Suyuqlikka kapillyarlar tushirishga mo'ljallangan shtativni suyuqlik solingan idish ustiga joylashtiriladi.
   
3. 
   Kapillyar naylardan biri suyuqlik ichiga tushuriladi.
   
4. 
   Kapillyar nay bo'ylab ko'tarilgan suyuqlik balandligi chizgich bilan o'lchanadi.
   
5. 
   (2) formula yordamida nay diametri hisoblanadi.
   

Izoh: tajribada suyuqlik sifatida suv olingan bo'lsa suvning sirt taranglik koeffiseti a=73-10^-3 N/m, suvni zichligi p=10³ kg/fn³gateng (suvning bo'yalganligini ham hisobga olish kerak)

6. 
   Diametri turlicha bo'lgan naylar uchun tajriba takrorlanadi va ularning diametri (2) formulada hisoblanadi.
   
7. 
   Olingan natijalar asosida quyidagi jadval to' ldiriladi.
   

№	a.N/m	p,kg/m^3	h,m	d,m
1
2
3

Yechilishi:


Nazorat uchun savollar:

1. 
   Kapillyarlar deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Suyuqlikning kapillyar nayda ko'tarilisrr yoki tushish sababini tushuntiring.
   
3. 
   Kapillyar nay bo'ylab ko'tarilgan suyuqlik balandligi qanday kattaliklarga bog'liq?
   
4. 
   Kapillyarlik hodisasini kundalik turmushda qo'llanilishiga
   

misollar keltiring.


Mavzu: Qattiq jismlarning xossalari
5- Laboratorya ish: "Yung modulini ainiqlash"
Maqsad: Jismning elastiklik xossalari bilan tanishish, Yung modulini aniqlashni o'rganish.
Jihoz va asboblar : Shtativ (qisqichi bilan), rezina lenta (uzunligi 20-30 sm), shtangensirkul, chizg'ich, laborotoriya yuklar to'plami.


Ishning nazariy asosi

Cho'zilish deformatsiyasining mutloq uzayishi quyidagi ifoda

bilan aniqlanadi:  
Sterjenning nisbiy uzayishi   (2)
Deformatsiyalangan jismda hosil bo'ladigan elastiklik kuchi doim mutloq to'g'ri proporsional bo'ladi bu xulosa Guk qonuni deb ataladi ba quydagicha ifodalanadi:
F_el=-k  (3)
Deformatsiyalangan jismning birlik ko'ndalang kesimi yuziga ta'sir qilayotgan kuchni quydagicha ifodalaymiz:

Elastic deformatsiyada mehanik kuchlanish nisbiy uzayishga to'g'ri proporsional bo'ladi, ya'ni   (5)
Bu qonundaqatnashayotgan proporsionallik koeffitsiyentini E ga elastiklik moduli yoki Yung moduli deb ataladi. Yung moduli jismning tabiatiga bog'liq. (3), (4), (5) ifodalar asosida Yung moduli quyidagicha aniqlanadi: E=  (6)