Qissa ua h ik o y a L a r sharq* n a sh riy ot-m a tba a



Download 7,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/18
Sana01.02.2022
Hajmi7,2 Mb.
#421991
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18
Bog'liq
Oybek. Bolalik

Y o s h la r bu g u n bilin g iz, h im m a t. g 'a y r a t q ilin g iz,
M a k ta b sari y u r in g iz , o 'tm a s in oy, yilin g iz.
K o 'ch a d a yu rib bekorga, bedona, k a k lik boqarga,
C hiqishib sa m o va rg a o 'tm a s in oy, yilin g iz.
Belboqni k a tta boylab, orasiga p u ln i joylab,
Qaboqni esh ig in i poylab, o 'tm a s in oy, yilin g iz.
E ln i ko 'rib u y a lm a y , bir za rra ibrat o lm ay,
T r a m v a y d a n tu sh o lm a y o 'tm a s in oy, yilingiz...
K o 'z la r n i e m d i yo sh la n g , p iv a , aroqni ta sh la n g ,
Y o sh la rn i yo'lg a boshlang, o 'tm a s in oy, y ilin g iz ,
B iz la r n i O vrupada y u r g iz m a y u r piyoda.
K o 'k r a k ochiq yoqada, o 'tm a s in oy, yilin g iz.
O la m d a b izm u ta n h o , k o 'z borm u yo ki a ’mo,
B u d ir sizg a T a va llo , o 'tm a s in oy, yilin g iz.
— Qani ay t, m a’qulm i? — so‘raym an sh e ’rn i 
tugatib . — Tavallo m enim cha zo‘r shoir! — dey­
man jiddiy holda.
T u rg ‘un diqqat bilan tinglab, m ag‘zini ehaqib 
o‘tirg a n boTsa kerak, t a ’sirlan ib gapiradi:
— Tram vay to ‘g ‘risid ag in i boplab a y tip ti, juda 
do‘ndiripti! Tram vayda h a r xil fisq-u fasod gaplar 
serob. Tavallo janoblari ham esh itg an larin i yozgan- 
da. Qiziq voqealar achib yo tip ti. Esiz-esiz, o‘qi- 
madim -da, m ulla boTsam ham m asini qoyil qilib 
yozardim -a! Q ani, y ax sh isid a n o ‘qi! — deydi 
T u rg ‘un joylashib, chordana qurib.
Men kitobni varaqlab ayrim jo y larin i avvalo 
ichim da o‘qiym an, ko‘zdan kechiram an. She’rla r 
ran g d o r, jonli, tili o‘ziga xos, ravon. Men «Ibrat 
bog‘inda» sh e ’rin i o‘qiy boshlaym an.
Y o z fa s li oq b a d a n la r, oq k iy im la r kiysa la r,
P a x ta lik n i ta sh la m a y , yelka g a chiqqan yo g 'im iz.
Uch qabat k a m z iln i u s tid a n y a n a bir k a tta k o n
B og'labon m a h k a m qilib s a k k iz quloch belbog'im iz.
K o 'ta r ib ish to n n i tiz d a n yuqori, k o 'k r a k ochiq.
K o 'rsa tib k o 'k ra k d a ju n necha s e m iz qursog'im iz...
277


T u rg ‘un zavq bilan qotib-qotib kuladi. Ibrat- 
omuz kulgili gap larn i tak ro rlab -tak ro rlab qo‘yadi. 
She’rla r unga yod bo‘lib qoladi.
B irdan chuvvos ko‘ta rib hovliga bolalar kirib 
kelishadi.
— Ana q aran g lar, onaboshining ahvolini, u ham 
kitobni tu sh u n ad ig an bo‘p ti, m aza qilib eshitib 
o‘tirip ti! — deydi A hm ad kesatib.
T u rg ‘un bolalarga imo qilib, menga:
— 0 ‘rto q , bas qil, kitobni y ig ‘is h tir, ertaga 
o‘qiym iz, xo‘pmi? — deydi-da, o‘rn id an chaqqon 
tu ra d i.
* * *
Dadam sahroda, to ‘rt-besh oyda b ir keladi, uch- 
to ‘r t kun tu rg a n d a n keyin, yana d ash tg a qarab 
jo ‘naydi. Shuning uchun ham x o tin la r uyim izga 
ham isha b iri k irg an , b iri chiqqan.
K am p ir o tin bibi ju d a m ahm adona, so‘zga 
chechan, b ila g ‘on x o tin . lin in g e ri X um sonda 
baqqolchilik qiladi. O tin bibi gapni juda do‘ndiradi:
— Q arindoshlarim ga borgan edim , gap-so‘z 
ko‘p, — deydi u jiyak to ‘qib o‘tirg a n oyimga.
— E shitam iz, qani g ap irsin lar, — deydi oyim 
ishdan ko‘zini uzmay.
— Istam bulning x alifasi, m ash h u r podshohi
a ’zam h a z ra tla ri ta n ta n a bilan m ing-m ing lashk ar 
to rtib , ot-u tu y a la rg a lak-lak to ‘p-u to ‘pxona, 
qurol-yarog‘ o rtib , tantana-dabdaba bilan Turkis- 
to n ga kelayotganm ishlar. Sulton h a zratla rin in g
kuyovlari m ash h u r A n v ar poshshoning ask arlari 
Istam bul atro fid a, o ti nim a ham edi, ha, anglis-u 
fa ra n g la r bilan jang qilib, qonli u ru sh la rd a n keyin, 
d ush m an larn in g ham m asini b u tu n qurol-u asla- 
h alari bilan dengizga a g ‘d a rip ti. Lekin T urkiyada 
qurol-aslaha nihoyat ko‘pm ish. X alifa h a z ra tla ri, 
A n v ar poshsho A rabiston-u M isrda ham faran g -u
anglis a sk arlari bilan q a ttiq jan g qilishganm ish. 
A nvar poshsho jahonda m isli yo‘q ja su r, pahlavon 
em ish. He gap ko‘p ... X alifa h a z ra tla ri ask arlari
278


bilan y u rtim izg a kelayotgan bo‘lsalar, inshoollo, 
shoyadki yaqin orada T oshkentda ko‘rsak!.. Ammo 
nam oz, ro ‘za, to at-ib o d at bilan m ashg‘ul bo‘lib 
tu ray lik .
Qo‘sh in la r b irin -k etin k irib , ancha xotin-xalaj 
y ig ‘iladi. Gap-so‘z avjida. R ohat kelin oyi bijillab, 
esh itg an larig a qo‘shib-chatib, m ard ik o rlik , u sta la r 
tash k ilo tla ri haqida uzoq g ap irad i, G ‘a ffo r akaning 
ulam olardan qo‘rq ish in i aytadi.
U zun S ara so ‘zamol kam pir, p ir xizm atid a tu ra- 
digan zikrchi x o tin la rn in g bilarm oni, onaboshisi.
— P irim a y td ila rk i, zamon o g ‘ir tah lik ad a, ehti- 
mol Dajjol chiqar, toat-ibodatda bo‘lin g lar, nazir- 
niyoz q ilin g lar, dedilar. O tin buvi, sulton-xalifayu 
A nv ar poshsho bilan lash k a rla rin i m aqtab, qa- 
yoqdagi g ap larn i gapirasiz-a. X alifa h a z ra tla ri o‘z 
ta x tla rid a o‘tirg an m ish la r, u kishi bu yoqqa kel- 
m aydilar. E shitganm an, xalifam k an izlari — huri- 
liqolar bilan ovora em ishlar!..
O tin bibining jah li chiqadi, qizarib-bo‘zarib 
yana g ap ira ketadi. Go‘yo ik k isin i qo‘yib yuborsan- 
gizu, xo ‘rozday p a tir-p u tu r tepishib, bir-birin in g
p a tin i yulsa. Men x o tin la rn in g gapiga kula-kula 
quloq solib o‘tiram an .
— Gap-gap, qiladigan ish in g lar yo‘qm i, qurib 
qolganm i ish? Ju v o zk ash lard ay yakkash g ‘ir-g ‘ir 
gap aylan tirasizlar!.. — deym an teg ajak lik qilib.
O tin bibi va qo‘shn ilarim iz meni haydaydilar:
— A ylanay, tu r , ko‘chaga chiq, x o tin larn in g
ichida o‘tirm a!
— A g ar men sen bo‘lsam ko‘chadan beri kel- 
m asdim , — deydi istehzo bilan R ohat kelin oyi.
Men bir-ik k i g ‘ijirlash ib ko‘chaga jo ‘nab qola- 
man. Q arshim dan T u rg ‘u n chiqib keladi.
— K o‘rinm aysan? Y u r guzarga! — deym an.
T u rg ‘un oh ista shivirlaydi:
— Folbinga borgan edim ... M ashhur, ju d a top- 
gich xo tin . Oyim injiqnam o kasal, bilasan-ku. 
Folbin buy urg an edi, go‘s h t olib kelyapm an.
— Ey o‘rto q , ham m a kasalning davosi ovqat.
279


Oying yaxshi ovqat yesa tuzalib , otday bo‘lib 
ketadi.
— E-e, nonga zorm iz, yaxshi ovqat qayoqda? 
Oyim nuqul, folbin, deydi.
T u rg ‘un va men ikki qadoq go‘s h t ko‘ta rib , 
u larn in g hovlisiga kelam iz.
— Y axshi go‘sh t, — deydi T u rg ‘un, — ko‘r, 
tu shim da ko‘ram an h a r ku n bunday g o 'sh tn i, — 
kuladi u. — Lekin folbin no rin qildirib, olib ketadi 
uyiga. Innaykeyin, yana tovuq so ‘ydik, bozordan 
otam olib keldi, semiz tovuq. O zginasini oyimga 
berdi-da, qolgan ham m asini folbin o ‘zi oladi. To- 
g ‘am ning uyiga folbin kelganda ham qo‘y so ‘yish- 
gan edi, ham m asini olib ketg an . Lekin u folbin 
zo‘r, ju d a m ash h u r edi, ko‘ram iz, uyda o ‘tir ip ti, — 
deydi m enga sh iv irlab T u rg ‘un.
Men oyoq uchida yu rib ayvonga chiqam an va 
sekin derazadan qaraym an. Bemor to ‘shakda yotib- 
di. 
K o‘rp a si u s tid a b ir d a sta to l x ip ch in . 
B em orning boshi bo g‘la n g an . Folbin q arsh id a 
k o ‘rpachad a ch ild irm an i g u m b irlatib , s irli b ir 
m aqomda chalm oqda. U im lab, a tro fig a alanglab, 
sirli nidolar bilan p a rila rn i chaqirm oqda. Folbin 
ingichka, uzun, qop-qora . abashday, ko‘zlari g ‘i- 
laynam o, s irli qiyofadagi yuzi q a t-q a t tiris h , 
u stid ag i kiyim i qora, peshonabog‘i ham to ‘q jigar- 
ran g . Men un in g haybatidan cho‘chib ketam an.
T u rg 'u n sekin oldim ga keladi.
— Qalay folbin? B achchag‘a r o ‘lgunday sovuq, 
badbashara. Oyim yalindi, uyini qid ira-q id ira uzoq 
k a tta ja rn in g yoqasidan topdim . H ovli xuddi 
to ‘qayga o‘xshaydi, qop-qorong‘i. H am m asi chaka- 
lakzor. H ar b iri eshakday keladigan u ch ta i t zan- 
jird a . B ad b u ru sh zo ‘r itla r . Qo‘rq ib k etd im . 
Supada bo‘lsa uch og‘ayni, ham m asi nashavon, 
qimorboz, ta k asa lta n g . Og‘izlarid an chilim uzil- 
maydi. Folbinning o‘zi yo ‘q ekan. «Hozir keladi, 
chilim tu t, b irpas kut» deyishdi. Q arta o‘yin bor- 
ku, bilasanm i? H am m asi q a rta o‘ynab o 'tirip ti. Bu 
ham qim orning k attasi-d a. K u ta -k u ta folbin ham
280


tu g u n -tu g u n n a rsala rn i o rtib -to rtib qayoqdandir 
keldi. Y alinib-yolvordim kam pirga. K am pir supada 
o‘tirib , avval: «Ju v o n m ag bo‘lg u rla r qim orlaring 
qu rib k etsin , y ig ‘ishtir!» deb o‘g ‘illa rin i urish d i. 
K eyin m enga qarab: «A navinisi o ‘ttiz ikkida, anavi 
shayton y ig irm a sakkizda, m anavi k o‘hlikkinam
yigirm a beshga to ‘ldi, lekin ham m asi ishyoqm as, 
tek in x o ‘r. S uluv-suluv q izlar ko‘p, ham m asi jon 
deydi-yu, lekin bu la ’n a tila r bo‘ydoqlikni yaxshi 
ko‘rad i», deydi ezm alanib kam pir. «Kampir-ey, 
vaqt-soatida bo‘ladi h a r ish, mayli men ehtim ol toq 
o ‘ta rm a n , xohlasa kenjatoyni u y la n tira v e r, popuk- 
d ayini top» deydi b itta si. K eyin ikkinchisi: «Aya, 
kichkinani u y la n tir, bu oliftanam o bachchag‘aring
s h o ‘x!» deydi. Y onboshlab y o tg a n k ich k in asi 
bo‘g ‘ilib gap boshlaydi. «Е, aya, kichkinam an-ku, 
chaqaloqman-ku! Lekin, ona, yaxshi qiz yoqadagi 
qunduz, degan maqol bor. S hundaqasini topsangiz, 
m ayli, yo‘q, dem aym an. Ammo, ay a jon, sizni 
boshim da ko‘ta rib y u ram an , lekin s h a rt shuki, h ar 
kuni m u llajirin g n i cho‘ntak k a to ‘kib tu ra s iz », deb 
tirja y a d i erk ato y i. Folbin nosni b u rn ig a tiqib 
«apshu-apshu», deb ak sirad i, keyin to ‘n g ‘illab: 
«Men ketdim , sam ovarni qo‘yib, issiqqina ser- 
go‘s h t palovxon to ‘ra bor manov to g ‘orada, yeng- 
la r!» deydi. Shundan so ‘ng yo‘lga tu sh d ik . Shunaqa 
g ap lar, o ‘rto q . T u rm ushning g ‘alvasi ham m asi. 
A na folbin o‘rn id an tu rd i, vaysab ketdi-ya, voy 
ablah-ey, ch ir-ch ir aylanishini qara, ajin ag a o‘x- 
shaydi! Men qotib kulam an:
— Rost! U xuddi p a rila r bilan jin la rn i chaqi- 
ray o tg an g a o ‘xshaydi, vaysayapti. Ammo to ‘g ‘ri 
ay tasan , ju d a bahaybat, badbashara kam pir ekan. 
H am m asi bo‘lm agan gap, x u ro fo t menimcha.
— Q ara, folbin oyim ning k iftig a m inib oldi
«ko‘ch-ko‘ch», deb im layapti.
Men fo lb in n in g to v u sh id a n vahim am kelib 
im o ratla ri p ast, to ‘kilib tu rg an d ay om onat kul- 
badan qochib ko‘chaga yuguram an.
281


* * *A*
D astyorchilikdan bo‘shagach, guzard ag i tem ir- 
chining pastgina do‘konxonasida o ‘tirib m an . Te- 
m irch i o riq q in a y u zin i a jin bosgan, soqollari 
siyrak, te rd a n , olovdan qoraygan m anglayi keng 
kishi. Y ordam chisi polvon, gavdasi pishiq yig it. 
Qish-u yoz egnida eskigina y irtiq k ir chopon.
U sta tem irn i cho‘g ‘ga solib bolg‘alaydi, cho‘- 
zadi, yassilaydi, yana olovga soladi. Y ig it esa tin- 
may dam bosadi. U sta ketm on, tesh a, taq a, arava, 
m ix, ishqilib, h a r xil ik ir-ch ik irn i boplaydi.
U sta zerikib, o‘tg an -k etg an , oldi-qochdi gaplar, 
tu rm u sh n in g qiy in ch ilik lari, ta sh v ish la rid a n g api­
radi.
— C hirog‘im , tem irn i Dovud payg‘am bar top- 
gan, simobday eritg a n . H a, olovning tish i yo‘q, 
h o ‘l-quruq bilan ishi yo‘q. Dovud pay g ‘am bar 
innaysigin omochga tish , ketm on yasagan, ham m a 
u m m atlarg a bergan. U kishi k a tta u sta bo‘lgan, 
ko‘p h ik m atlarn in g egasi bo‘lgan. — B irpas su k u t 
qiladi. — Falakning ishi doim g ‘alvasozlik. Lekin 
maqol borki, buyurgan oshga tish te g ar, yoz 
tegm asa qish teg ar. Zamon o‘zgarib tu ra d i. Kam- 
b ag‘allar, ochlar, qashshoqlar, b ir ku n kelarki, 
alb atta y o ru g iik k a chiqar. Sudxo‘rla r, qorni k a tta
boyonlar qilm ish larin in g jazosini to rta r. Dunyoda 
adolat bo‘lsa shunday bo‘lar, haq iq at, odillik, 
jiyan, zo‘r n arsa. M asalan, ru s m astirav oy lar bosh 
ko‘ta rib chiqib, h u k u m a t bizn ik i d ey ish y ap ti. 
A lb atta y o ru g ‘likka chiqam iz, jiyan.
Men u stan in g g ap larig a ch u rq etm ay quloq solib 
o‘tiram an , To‘satd an u stan in g d u rad g o r og ‘aynisi 
kelib qoladi. U novcha, soqoli m oshkichiri, qoshlari 
o‘siq, ko‘zlari quvgina kishi.
— E-e, qalay ish lar, ko‘rinm aysiz? — deydi u sta 
tem irn i bolg‘alashdan picha tinib.
U nosni tu flab , keyin u stag a deydi:
— Gap ko‘p. U stalar jam iy ati h a r ku n y ig ‘ilish 
o‘tk azad i. Lekin ulamo h a z ra tla ri: «K ofir, chur- 
chit, ablah lar jam iy atin i q u ritish kerak, bo‘lmasa,
282


u la rn i olomonga solamiz!» deb do‘q qiladi. B a’zi 
ulam olar n a sih a t qilib, o x ira tn in g azobi yomon, 
deb qo‘rq itad i.
— Ulamo h a z ra tla ri o‘z nafsin i biladi-yu, ammo 
xalq g ‘am ini yem aydi, — deydi u sta g ‘azabi qo‘- 
zib. — Zam onlar o‘zgarib, u s ta la r jam iy ati tashkil 
etild i. M enimcha yaxshi bo‘ldi. M astiravoylar ish 
biladi, bizni o‘rg atad i.
Qayoqqadir chiqib ketg an yordam chining o‘rni- 
ga dam bosib, u stan in g gaplariga quloq solam an. 
U sta ketm onni q a ttiq bolg‘alaydi, ovozi Baland- 
m achitga esh itilad i.
— Qani gap irin g , m astiravoylardan so ‘zlang. 
Z avod-fabrikalarni, yer-u su v larn i xalqning o ‘ziga 
to p sh irsin , deb ru s m astirav o y lar m ajlis qilgan- 
m ish, to ‘g ‘rim i shu gap? — so‘raydi tem irchi.
D uradgor u stag a yaqinroq o‘tirib deydi:
— G oroddan kelayotib xiyobonda — bilasan-ku, 
m ash h u r bog‘ — o ‘shan in g oldida birpas to ‘x- 
ta d im . T um onat odam . A sk a rla r ham bisyor. 
M astiravoylar m inbarga chiqib v a ’z ay tish y ap ti. 
V aqtli hu k u m at yo‘qolsin, boylarni qo‘llab-quvvat- 
lay ap ti, zavod, fab rik a, yer-suv ham m asi bizniki, 
d eyishyapti. Xaloyiq, «malades», «ura» deb m a’- 
q ullayapti. R uscha bo‘lgani uchun ko‘p gaplariga 
tu sh u n m ad im , buni ham yon-verim dagilardan so‘- 
rab oldim . N o tiq lar ketm a-ket m inbarga chiqib tu- 
rish ip ti.
— M astiravoylar biladi, do‘stim , — deydi u sta 
jiddiy holda, — g ap lari to ‘g ‘ri. Boylar, savdogarlar 
fab rik a, zavodlarni bizga bersin deyishadim i — 
yaxshi gap, to ‘g ‘ri bu.
D u ra d g o r su p ag a o‘tib o ‘tir a d i. Qo‘lidagi 
to ‘rvad a ozgina mosh. U to ‘rv an i avaylab tizzasiga 
qo‘yadi.
— E, gap ko‘p, og ‘ayni, taq ir-tu q u rin g iz n i b ir­
pas qo‘yib tu rin g .
U sta kuladi:
— Qani, to ‘x ta ta y lik ish n i, gapiring.
— Og‘ayni, ru s la r olam ning sirin i biladi. U rush
283


m aydonida ham , P etro g rad d a ham g ‘alayon. Ish- 
ch ilar m iltiq, yaro g ‘ bilan qurollanganm ish. Gap 
ko‘p, ru sla r biladi ahvolni. M ana, T oshkentda ham 
ahvol jid d iy . G orodda ish c h ila r n ih o y a t ko ‘p 
y ig ‘ilg an , o ra la rid a m usulm on ish c h ila ri ham 
anchagina. U lam olar xalqni tizginlab, ru slarg a 
sotilm a, k o fir bo‘lasan, toshbo‘ron qilam iz, deb 
do‘q qilad i. X alqni puch g a p lar bilan aldab: 
«M uxtoriyat qilam iz», deydi qo‘qonlik boylar, zi- 
yolilar, jad id lar.
Tem irchi so‘raydi:
— Ziyolilar degani kim lar?
— Ziyolilar deganim i?.. X o 'sh ... Bilmadim , 
o‘zim ham yaxshi tushunm aym an. E shitishim ga 
qaraganda, ziyolilar o‘qigan, bilim don, dono kishi- 
iarm ish.
— E, bilgich em as, kaltadum deng, olifta 
deng? — kulib qo'yadi tem irchi mo‘ylovini burab.
— Ziyolilar, bilm adim , k altadum m i, ammo bil­
gich, o ‘qigan odam lar-da, — deydi ta k ro rla b
duradgor.
— U lam olar fu q aro n i o ‘zlaricha tarb iy a qilib 
m aq sad larig a yetishm oqchi. B u n isi bizga rav- 
sh an ...
Men tem irch in in g do'konidan chiqib G ovkushga 
jo ‘naym an. To*g‘ri T u rg ‘un n in g oldiga boram an.
— Qani, gorodga chiqam iz.
T u rg ‘unga esh itg an larim n i qisqa gapirib bera- 
man.
Onasi xo‘m rayadi.
— 0 ‘tin n i yor, bas, yer yu tg u r! — deb ayvondan 
baqiradi.
— H ozir kelam an, oyijon, ozgina ishim bor 
edi, — deydi T u rg ‘un va men bilan ko‘chaga cho- 
padi.
Ko‘chada bolalarning to ‘p o‘yini qizigan payt.
— Qani, og ‘aynilar, gorodga! — deydi T u rg ‘un.
B olalar o 'y in n i tashlab bizga q o 'sh ilad ilar. Ba-
landm achitga kelgach, m aslahatlasham iz. Tram- 
vayga pulsiz tu sh ib bo‘lm aydi, p a tta ch i ko‘rsa x o ‘p
284


u rad i. Tinchgina aravaga osilish m um kin. Keyin 
eh tiy ot bilan izvoshga osilsa bo‘ladi. Bolalardan 
olti kishini tanlaym iz, boshqalarining — mahalla- 
ga, uy-uylariga k e tish lari k erakligini uqdiram iz. 
B irinchi uchragan aravaga A ’zam ikkovim iz osi- 
lam iz. Men vahim adam an. T u rg ‘un bo‘lsa izvoshga 
osilgan. T u rg ‘unn in g qulog‘iga bird an charsillab 
qam chi teg ad i shekilli, o ‘zini tappa yerga ta sh lay ­
di. Men: «A rava tin ch, bu yoqqa kel, yaxshi 
ketyapm iz!» deb sekin im laym an. A rav ak ash
indam aydi. Ammo T u rg ‘un yana b ir boshqa izvosh­
ga osilib oladi. A ravakash bizni sezib qolib, xipchin 
bilan o ‘qtalgancha shovqin soladi:
— S h u m tak alar, yo‘qol ham m angl
A ’zam ikkovim iz o ‘zim izni yerga tashlab, hay- 
to v u r, qu tu lib qolamiz.
— Q alay, T u rg ‘unboy, x ip ch in qalay? — 
so‘raydi A ’zam.
T u rg ‘u n n in g qovog‘i solinadi:
— Sal tegdi-da. Ha, senga xipchin tegm agan- 
midi?!
— Bas, endi oyoqni ishga solaylik, — deydi 
A ’zam.
B ir-birim iz bilan o‘zisha-o‘zisha yug urib , Shay- 
x an to v u rg a yetam iz. H am m am izdan sh arro s te r 
q uyilm oqda. B ir do ‘ko n n in g oldida lah zag in a 
ch o ‘kib n a fa sim iz n i ro stla y m iz . T u rg ‘un b ir 
aravakashga yalinib, arav asig a chiqib oladi. A ’zam 
va men piyoda ketam iz. A ravakash bizni yupatgan 
bo‘ladi:
— C hiroqlarim , yuk ko‘p, bo‘lm asa sizlarn i ham 
aravam ga chiqarib olardim .
0 ‘rdaga yetib boram iz. Tor ko‘prik chetida bizni 
k u tib tu rg a n T u rg ‘un papiros chekib yo‘taladi.
— Ma, chek, — deydi menga T u rg ‘un. — 
«Roza» degan papiros. B ir ru s chol chala tash lag an
ekan, d arro v ilib oldim.
A ’zam papirosni T u rg ‘unn in g qoTidan yulib 
oldi-da, anhorga u loqtiradi.
Bu yerda baqqollar, qassoblar ko‘p. P astda
285


sam ovar. Oshxonadan kabob va go‘s h t kuydi hidi 
anqiydi...
— В и yog‘i gorod, chegaraga yetdik, — deyman 
men ko‘prik chetiga o ‘tirib .
T u rg ‘un som sapazning do‘koni tom onga qa- 
raydi.
— Somsa yaxshi-da! Bay-bay! — deydi havasi 
kelib. — Lekin k a tta bo‘lganim da, qarab tu rla rin g , 
albatta oshxona ochaman. Ana sh u n da ko‘ribsizlar- 
ki, m u llajirin g sharaq-sharaq. A ’zam o’choqqa o‘t 
qalab tu ra d i. M usa ovqat tashiydi, men xo‘jayin 
bo‘lib to ‘rda o‘tiram an . M ening ishim faq at pul 
sanash bo‘ladi. Q otirib tashlaym an!..
A ’zam ning jah li chiqib T u rg ‘u n n in g yuziga 
ta rsak i to rtib yuboradi.
T u rg ‘un alam iga chidayolm ay o‘rn id an irg ‘ib 
tu ra d i. Men o’rta g a tushib, a jra tib qo‘yam an.
— M ahallada g ap lash am iz, h a li m ah allad a 
gaplashamiz! — deydi T u rg ‘un A ’zamga do‘q qilib.
B irdan q ay o q d an d ir o tliq a s k a rla r paydo 
bo‘ladi. Qovoqlari solingan so ld atlar m iltiq ko‘ta rib
ketm oqdalar.
Tram vay yoTidan piyoda A leksandrov bog‘iga 
boram iz.
— R us bolalar tu tm asm ik an ? — deydi A ’zam 
birdan.
T u rg ’un javob beradi:
— R us bolalari yaxshi, rabochiylarning bolalari 
bizga tegm aydi. Men b ir kun goroddan qopda so‘k 
orqalab kelayotgan edim , h a r qadam da to ‘xtaym an. 
Jiqqa terg a botdim . B irdan ik k ita ru s bola uchrab 
qoldi, rahm i keldi shekilli, qopni ko‘rsa tib , menga 
ber, bola, dedi. H ayron bo Tib to ‘xtad im . Ichimda 
beraym i, berm aym i, deb o‘yladim . Oddiy kiyingan, 
ru s bolasi, shapkasi k ir, kiyim -boshi o ‘r ta , o‘n besh 
yash ar, baland, baq u v v at bola edi. Ikkinchisi 
kichkina edi. Qopni berdim , orqalab oldi-da, gTzil- 
lab ketdi. U b ir nim alar deydi, lekin tilig a tu s h u n ­
m aym an. YolgTz bilganim : ispasiba. Otam o ‘rg at- 
gan, ispasiba desang olam gulisto n , deb. Shunday
286


qilib, h alig ilar qopni galm a-gal ko‘ta rib chopishdi. 
Qoryog‘diga keldik. R us bolalar, m ana sta riy
gorod, deb qopim ni berish d i, qayta-qayta ispasiba, 
deb qopni orqaladim . 0 ‘lguday duo qildim .
— Yana qanday ruscha so‘zlarn i bilasan? — 
so ‘ray m an T u rg ‘undan.
— «X arash o », «tavarish» degan so 'z la rn i bila- 
m an, — javob beradi kulib T u rg ‘un.
T ushdan oqqanda horib-charchab Piyonbozorga 
yetib boram iz.
T u rg ‘un balo, birpasda x ab ar topib keladi:
— A leksandrov bog‘ida m itin g oxirlab qolganga 
o ‘xshaydi. M ish-mish gap ... R abochiylar burjuy- 
larn i ezamiz deydi.
— B u rjuy deganing nim a? — so‘raydi A ’zam.
T u rg ‘un jid d iy rav ish d a tu sh u n tira d i:
— B urjuy degan n arsa, xo‘sh, olib so tar, sav- 
dogar degani bo‘lsa kerak-da.
... A leksandrov bog‘iga yuguram iz. M itingda 
k o ‘p c h ilig i 
ru s la r, 
m u su lm o n lar 
ham
bor. 
M inbarga oddiygina kiyingan, k a tta soqolli, qora- 
g in a b ir x u sh b ich im k ish i ch iq ad i. U zulm , 
v ah sh at, haqsizlik to ‘g ‘risid a shunday t a ’sirli gapi- 
ra rd ik i, og‘zim ochilib qoladi. N otiq m ehnatkash- 
larn in g og‘ir ahvoli, te k in x o ‘r boylarning aysh- 
ish ra td a yash ay o tgan lik lari to ‘g ‘risid a ib ra tli mi- 
sollar bilan gapiradi.
— 0 ‘lkamiz alb atta h u rriy a t, adolatga erishadi, 
x alq n in g o rz u si r o ‘yobga ch iq ad i. Biz haq- 
huquqim izni qo‘lim izga olamiz! — deydi notiq 
gapining oxirida.
U ning so‘zini m a’qullagan sadolar yangraydi.
M ahallaga bazo‘r yetib kelamiz.
Onam boyoqish m endan x av o tir olib, diqqati 
oshgancha tash v ish lan ib o‘tirg a n ekan.
— Oyi, ju d a gap ko‘p!.. — deyman ariq suvida 
s h a p ir-s h a p ir y u v in ib . 
— G orodga b o rd ik ... 
O vqatingiz borm i?
Onam u rish ib koyiydi:
— Yomon sayoq bo‘lib ketyapsan!
287


— Oyi, ovqat! — deym an supa labiga cho‘kka- 
lab.
Onam m oshkichiri olib keladi.
— B u rju y larn in g tag ig a suv ketyapti! — dey­
m an ovqatni tiq ila-tiq ila chaynab.
— B u rjuy deganing kim? — so ‘ray d i onam 
yonim ga o ‘tirib .
Biroz o ‘ylab javob beram an:
— R u slar boylarni b u rju y deydi!..
* * *
Onamga nosvoy olib kelish uchun bozorga ket- 
m oqdam an. 
Do‘p p ifu ru s h la rn in g kich ik -k ich ik
d o ‘konchalari oldidan o ‘tib borayotib b ir uyda 
suvoqchilar, m ard ik o rlar, u s ta la r tiqilib o‘tirg an - 
larin i ko‘ram an-da, qiziqib, men ham boshim ni 
suqib m o‘ralaym an. D eyarli b arch alarin in g u stida 
y irtiq -y am o q kiyim , ko ‘p la ri yalangoyoq, eski 
choriq kiyganlar. U yning to ‘rid a qo‘ldan so‘qma 
ta x ta stol oldida besh-olti kishidan ib o rat h ay ’at 
o ‘tirib d i.
N otiq q a ttiq hayajonda terlab-pishib gapirm oq-
da.
— Kim di bu? — so‘raym an eshikka yaqinroq 
tu rg a n b ir o ‘spirindan.
— Ochil aka-ku, u sta la rn in g bo sh lig‘i! — javob 
beradi yig itch a shivirlab.
Ochil aka y irik gavdali, sav latli, oq soqolli, 
k o ‘zlari m a’noli, qoshlari quyuq kishi. Oppoq 
ko‘ylak u stid a n yengil y ak tak kiygan, boshida 
m oshrang duxoba do‘ppi. So‘zlarn i ch ertib , h a r xil 
m isollar, m aqollar bilan salm oqlab gapirm oqda:
— B iro d arlar, o‘rto q lar, gap shunday, zamon 
bizniki. U stala r jam iy ati, suvoqchilar, m ard ik o r­
la r, b u tu n m eh n atk ash lar birlash ib , ru s og‘ay n ilar 
m asterovoylar bilan birlash ib , huquqim izga, tilak- 
o rzu larim izg a y etish ay lik . P e tro g ra d ish ch ilari 
zavod-fabrikalar, yer-suv, jam iki ham m asi boylar- 
dan to rtib olinsin, ham m asi m ehnatkash xalqniki, 
deyapti. T oshkentdagi ru s ish ch ilari uyushib zo‘r
288


ta sh k ilo tg a aylanib qoldi, u la r sho‘ro m ahkam asi 
tu zib , q a ttiq ish layap ti. M usulmon boylari b ir yoq- 
dan, ulamo h a z ra tla ri b ir yoqdan din-u islomni 
pesh qilib xalqni aldayapti. 0 ‘rto q la r, ru s ish ch i­
lari bilan birlashib, ham m am iz ahil bo‘lib, b ir 
yoqadan bosh chiqarib, V aqtli h u k u m atn i hay- 
dasak, boylar, sav d o g arlar zulm idan qutulam iz, 
ozodlikka, baxt-saodatga erisham iz. Bu ku rash d a 
m ehnatkash xalqqa yo‘l-yo‘riq ko‘rsatib , rah b arlik
qilish bizn in g burchim izdir.
— To‘g ‘ri! To‘g ‘ri! — deb qichqiradi ko‘plar.
Ochil aka yana gapda davom etad i. Ishchi-
larn in g og‘ir hayoti, ulamo va boylarning hiyla- 
n ay ran g lari haqida ta g ‘in uzoq gapiradi.
Men ixlos bilan tin g lay m an . T ushunm agan 
so‘zlarn i yonim dagilardan so‘rab olaman.
U peshonasining te rin i a rtib o‘tirg ac h , yana 
u ch -to ‘r t kishi so‘zga chiqib, tu rm u sh n in g m ashaq- 
q atid an , zam ona ahvolidan, m eh n atk ash larn in g
oldida tu rg a n v azifalard an gapirad ilar.
— U lam olar, boy-u kam bag‘al birlashib, din-u 
islom bay ro g ‘i o stida to ‘planm og‘imiz z aru r, dey- 
d ilar. T urk isto n o ‘lkasida m u x to riy at quram iz, 
d erm ish lar. B izlarni q u ru q g ap lar bilan aldab, yana 
bo‘ynim izga z an jir solm oqchilar. 0 ‘rto q lar, hush- 
yor bo‘lin g lar, hozir b u tu n m ehnatkash, b u tu n
ish ch ilar va kam bag‘al dehqonlar ru s ish ch ilar 
bilan yakdil, y ak tan bo‘lib ish ko‘ray lik , — deydi 
o ‘rta yoshlarda, k alta soqolli b ir kishi.
Keyin jadidnam o, o lifta kiyingan, boshida yangi 
duxoba do ‘ppi, ju ju n kam zulli, tilla ko‘zoynakli b ir 
kishi so‘zga chiqadi. U so‘zni ta rix d a n boshlab, 
T em ur dabdabasidan, «oltin tup ro q li T urkiston 
o‘lkasi» degan ib o ralar bilan ezm alanib asabiy 
so‘zlaydi:
— A fa n d ila r, h am m am izn in g din im iz b ir, 
ollom iz b ir, p a y g ‘am b arim iz, sah o balarim iz b ir, 
tu rk avlodim iz, tarixim iz cho‘q porloq, o‘tm ishi- 
m iz, sh o n -sh a v k a tim iz u lu g ‘d ir. U lam o lar va 
boyonlarim iz m illatim izning hom iylaridir. A lb atta,
289


ziqna boylarim iz ham yo‘q emas, xudodan tilaym iz- 
ki, o‘zi u larg a insof bergay. Hammam iz ham jih atlik
bilan b irlash sak , inshollo, baxtim iz tu g ‘ular.
Issiqdan terlab ketganim dan odam lar orasidan 
b azo ‘r s ir g ‘alib chiqib ta s h q a rig a o tilam an . 
Poyakilikdan nosvoyni olam an-da, tan ish ipakfu- 
ru sh yahudiydan onam buy u rg an ip ak larn i xarid 
qilgani jo ‘naym an.
* * *
K uz. Y ap ro q lar a sta to 'k ilm o q d a . T u n lari 
izg ‘irin li sovuq. B ir-ikki yog‘in ham bo‘lib o 'tg an . 
B ugun havo yaxshi, osmon zangori.
Dadam Y angibozordan kelgan. U uyga h a r kun 
o ‘tin , ko‘m ir, yog‘, mosh, xullas, ro ‘zg ‘orga ke- 
rak li ik ir-ch ik irn i tashiydi. N arx-navo oshgan, 
bahorda yom g‘ir bo‘lm aganidan arpa-b ug ‘doy bit- 
m agan. Dadam bozordan jo ‘xori olib keladi. Faqir 
o d am lar, 
k o sib lar, 
m a rd ik o rla rn in g ah v o lla ri 
harob.
E rtalab men, choydan keyin otn i m inib jarg a 
jo ‘naym an. J a r d a to lla r, q a y ra g ‘och lar t o ‘la. 
J im jit. O tni s u g ‘orib tu rsa m , to ‘satd an d ah sh atli 
m iltiq sadolari yangraydi. Bu nim a bo‘ldi? Yangi 
shahardam ikan? Sadolar yaqindan yangraydi.
J a rd a n chiqqanim da m iltiq ovozlari kuchayadi. 
Ot choptirib b ir zum da g u zarg a yetib kelam an. 
Baqqollar, sam ovarda o‘tirg a n odam lar hayron 
bo‘lib, b ir-b irlarig a q aray d ilar: «Nima g ‘av g ‘o?»
Uyda darro v otxonaga otn i bog‘lab chiqam an.
— Nim a balo, m iltiq otilyaptim i? — deydi onam 
k ir yuvib o‘tirg a n joyida.
— G uzardagilar, qo‘zg ‘olonga o‘xshaydi, de­
yishyapti!..
Onam hayron bo‘lgancha angrayib qoladi. Men 
yana g u zar tomon yuguram an. G uzardagi xaloyiq 
hamon sarosim ada. Hech kim hech n arsa bilm aydi. 
B aqqollar, 
q asso b lar b irin -k e tin
d o‘k o n la rin i 
y ig ‘m oqdalar. 
Lekin sam o v ard a odam 
to ‘la. 
O tishm a ovozlari borgan sari kuchayib avjiga chiq-
290


moqda. Izvoshchilar b irin -k etin Eski sh ah a r tomon 
ketm oqdalar. Q ator-qator bo‘sh tra m v a y la r Yangi 
sh ah a r tom on o‘tm oqda.
— Qo‘zg ‘olon! K a tta qo‘zg ‘olon! — deydilar 
izvoshda kelayotganlar oldilaridan to ‘sib so‘ragan 
odam larga.
* * *
Men и yoq-bu yoqdan so‘z o‘g ‘irlab, te n tira b
yuram an. T ushda uyga ravona bo‘lam an. Yangi 
sh ah ard a otishm a hanuz tin m ag an , aksincha, b o r­
gan sari kuchaym oqda.
— Oyi-chi, oyi, — deyman ayvonga o‘tirib . — 
Qo‘zg ‘olon bo‘lyapti. Mana, gorodda taraq -taraq
otishm a. Vaqtli h u k u m at bilan boylar b ir tomonda, 
ikkinchi tom ondan — ish ch ilar, kam bag‘allar.
— E sh itd im , o tin buvim chiqib a y td ila r. 
S hayxantovurga qarin d o sh larin ik iga borgan ekan, 
eshitib kelip ti. R usiyada b ir sh ah a r bor-ku, oti 
nim a ham edi, o ‘sha ishchilarga o‘tip ti. Ish boshi­
da ish ch ilar emish.
— P e tro g rad u sh ah a rn in g oti! — deym an hov- 
liqib. — Inqilob o ‘sha yerdan chiqipti! Bilmadim, 
inqilob, inqilob deyishadi, u sta akam: « H u rriy at 
oftobi sh u , uka!» deydi.
K echqurun T u rg ‘un keladi:
— M usavoy, y u r tez!
— Nima bo‘ldi, og ‘ayni, ko‘rinm aysan? — dey­
man tashvishlanib. — A vji qo‘zg ‘olon hozir, m iltiq 
o v o zlarin i esh ity ap san m i? Q ayoqlarda te n tira b
yuribsan?
— Og‘ayni, gap ko‘p. Sen o‘zing uyga tiqilib 
o‘tirib san , — deydi labini yalab T u rg ‘un.
— Qani, ayt! — qistaym an qiziqib.
— Ikki kun b u ru n dadam bilan dalada tu ra d ig a n
am m am ning bog‘iga borgan edik. J u d a uzoq, 
tax m in an yigirm a-o‘ttiz chaqirim keladi. Borib, 
choy-poy ichgandan keyin xazon te rish g a tush d ik, 
bilasan-ku, buzog‘im ga ovqat kerak. Tog‘amga 
yalinib-yolvorganim da, ma, ola qol, deb bergan edi
291


shu buzoqni, xazon serob dalada, qop-qop yotip ti. 
Dadam ikkovim iz k a tta uzun su p u rg i bilan xazon- 
ni y ig ‘dik. Havo yaxshi, dalada dehqonlar y ig ‘im- 
terim bilan ovora. B ir ariq suv sh arq irab oqib 
tu rip ti, ichi to ‘la baliq, o‘zim ko‘rdim . Lekin 
a tta n g qarm oq bo‘lm adi-da, xo‘p tu ta rd im .
— Voy, ten tag -ey , bo‘ldi, m uncha ezm alik 
qilasan! — deym an men toqatsizlanib.
— 0 ‘r to g ‘-ey, sab r qil, e sh it a x ir, gapni 
bo‘lding-ku. Shunday qilib, uch kun xazon y ig ‘dik. 
innaykeyin, dadam ning o‘rto g ‘i, o‘zi eski tan ish , 
q o 'ltiq q a sig ‘m aydigan juda k a tta ta rv u z berdi. Bir 
ta n ish dehqon q irg ‘ovul berdi. Pochcham b ir 
yaxshi pichoq berdiki, juda ham o ‘tk ir, uyga ber- 
kitib qo‘ydim ... 0 ‘tm as bo‘lib qolm asin, deb...
— 
E zm alig in g
yom on-da, 
gap n i 
ch o ‘za- 
v erasan, — deyman men.
— E-e, gap n in g q iz ig ‘iga endi y etg an d a yana 
cho‘p solding-a, te n ta k . M ayli, esh it, shunday qilib, 
dadam , qorong‘i tu sh ib qoldi, bu kecha yotaylik, 
e rta g a k etam iz, dedi. Am m am boyoqish, yo g ‘liq 
qayla qildi. Ish tah a bilan у edim . Kechasi pochcham 
bilan 
dadam
h a sra tla s h ib , 
o ‘tg a n
tu rm u sh
voqealari, q attiq ch ilik , qashshoqchilikdan boshlab, 
h o zirg i V aqtli h u k u m a t, boy o n lar, k a m b ag ‘al- 
bechoralar u stida ko‘p su h b at qilishdi. Chol m u su l­
mon b a tra k la r, ru s ish ch ilari haqida ko‘p n arsa 
b ilark an . E rtalab quyuq qaymoq bilan choy ichdik. 
Choyni ichib, ota-bola xazonlarni bo stirm anin g b ir 
burchagiga joyladik. Dadam boyoqish qanor qopga 
xazonni tiqib-tiqib og ‘zini chandib bo‘g ‘di, qopni 
orqalab, arq on n i ko ‘k rag id an ay lan tirib bog‘ladi. 
Ammam ancha jiyda, k attak o n g in a qovoq, suzm a 
b erd i m enga. Pochcham va am m am b ilan xayr- 
lashib, b ir h a fta d an keyin xazonga kelam iz, deb 
choshgohda yo‘lga tu sh d ik . K o‘p y u rd ik , ayniqsa, 
dadam sho‘rlik tolib qoldi, qanorga xazonni juda 
ko‘p tiqqan ekan o ‘zi ham . O ra-chora dam ola-ola 
avji peshinda bazo‘r gorodga yetib keldik. Hech kim 
yo‘q, ko‘ch alar jim jit. Ammo ahyon-ahyonda uzoq-
292


da ta rs -ta rs ovoz eshitilib tu rip ti. S old atlar biqina- 
biqina allaqayoqqa chopib k etish y ap ti. Yo‘lda b itta- 
y a rim ta o ‘tk in c h i u c h ra b qoladi. Qo‘rq a-p isa 
kelyapm iz. R us x o tin la r esh ik larin i yopib, deraza 
p a rd a la rin i tu s h irib qo ‘y ish g an . R us boboylar 
eshikka chiqib: «Hoy, ket-ket, tez jo ‘na, uyingga, 
esing jo y id am i o‘zi, p astq am yo‘ldan y u r, o‘q 
yog‘ilib tu rip ti» , deyishadi bizga. Dadam hayron 
bo‘lib, qotib qoldi. Men dadilm an: «Y uring, qo‘z- 
g ‘olon boshlandi, aytdim -ku, ish ch ilar anoyi emas, 
a x ir o‘z h u q u qlarin i topib oladi. E shitganm an, b u r­
ju y la rn in g onasini ko‘rsatad i» , deb tu sh u n tird im . 
E-e, past-baland, aylanm a-aylanm a yo‘llardan yura- 
yu ra xo‘p kezdik. B irdan ish ch ilar ko‘rin d i, ham- 
m asin in g qo‘lida m iltiq , d a r a x tla r o ra sid a yer 
b ag ‘irlab yotib poq-poq otishadi. O ralarida so ld atlar 
ham ko ‘p. «Hoy, biro d ar, nim a qilib y u rib sizlar, bir 
o‘q tegsa qulaysan, jo ‘na!» deb qichqirdi b ir m u su l­
mon. A stag in a pana joyga b u rild ik . H a r joy-har 
joyda — ish ch ilar orasida m iltiq ko‘ta rg a n m usul­
m o nlar ham k o ‘rin a d i. U lar otam g a hazil qilib: 
«X azoningiz n im asi bu qiyom atda?» dey ish ad i. 
«J o ‘nang tezroq!» deydi b itta si jah l bilan. X o‘p te n ­
tira b yu rd ik , qarasak, d a ra x tn in g tag id a yarador 
odam yotibdi. Dadamga qarab im laydi. «Suv, suv!» 
dedi in g rab . D arrov qo‘lim dagi ham m a n arsalarn i 
yerga qo‘yib, do‘ppim da ikki m arta suv olib kelib, 
ich ird im . «Ispasiba, ispasiba, malades! Idi, idi!» 
dedi q a y ta -q a y ta . Shu tobda d a r a x tla r o rasid an
buqinib, y er bag ‘irlab yarad or ishchining oldiga bir 
juvon keldi-da, shoshilib yarasin i bog‘lay boshladi. 
« S estra, isp asib a, sestra » degan y a ra d o rn in g
to v u sh i h a li q u lo g ‘im da tu rib d i, M usavoy. K o‘- 
cham a-ko‘cha y u rib , k ny azn in g bog‘i orqasidagi 
ko‘chalardan o ‘tib , 0 ‘rd ag a chiqdik. Ishqilib, uyga 
nam ozgarda yetib keldik. Lekin, o‘rto q , d ah sh atli, 
qonli u ru sh . V aqtli h u k u m at a g ‘darild i deyaver shu 
bugun! B ug u n -erta yiqiladi.
Men ham ko ‘rgan-bilganlarim ni gapirib b era­
man.
293


— A lb atta V aqtli h u k u m at yiqiladi. Inqilob, 
inqilob, zo‘r inqilob!
— Nima bu inqilob deganing? — so‘raydi 
T u rg ‘un.
T u rg ‘unga tu sh u n tirg a n bo‘lam an o'zim cha:
— Inqilob — ozodlik, h u rriy a t, m eh n atkash lar 
zamoni!
T u rg ‘un ikkovim iz yang ilik larn i bilish uchun 
h a r ku n guzarga chopam iz. To‘r t kungacha jang 
bo‘ladi. M uvaqqat h u k u m at, kazaklar, boylar ko‘p 
olishib ko‘rad i, ammo ishchilar, so ld atlar, m u su l­
mon m ehnatkashlar! astoydil ku rash ib qon to ‘kib, 
h o k im iy atn i 
qo ‘lga 
o la d ila r. 
N iyozbekdan, 
Qo‘yliqdan, Beshyog‘ochdan, Oq uy yaqinidagi 
0 ‘rdag ach a d u sh m an n i q u rsh ab , izm a-iz siqib 
k elad ilar. R eak sio n erlar general K orovechenko 
boshliq Tuproqqo‘r g ‘on ichiga qam alib olib, qarshi- 
lik ko‘rsa tish g a u rin a d ila r. Lekin ish ch ilar va sol­
d a tla r qo‘r g ‘onni o‘rab, aksilinqilobchilarni taslim
bo‘lishga m ajbur q iladilar.
E rtalab men gu zarg a chiqam an. H a r joyda, 
sam ovarda, gu zard a, ko‘ch alarn in g to ‘qnashgan 
joylaridagi m aydonlarda to ‘p-to ‘p xaloyiq sevinch, 
hayajon bilan gapirm oqda:
— Inqilob...
— Inqilob, do‘stlar!
294


T A H R IR IY A T D A N

Download 7,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish