Qissa ua h ik o y a L a r sharq* n a sh riy ot-m a tba a

S I N G A N UMID
« L aylining to m ig a chiqdim b ir qizil olma 
uchun».
X otin ovozi kabi ingichka, silliq tovush kichki­
na do ‘konxonani y a n g ra ta rd i. P ak ana k u rsid a
o ‘tirg a n y ig it tasm aga oyoqlarini tira b qatim to r ­
ta r va h a r gal m um langan ipni qo‘llari ila dirilla- 
tib p ish itib borardi.
Y igitning k o 'n g li bu ku n jud a shod. Qo‘llari — 
chaqqon. U ning s a rg ‘aygan, oriq yuzida allaqanday 
kuch sezilib tu ra d i. Boshqa vaq tlard ag i kabi b itta
payvandni tik ib bo‘lgach, kerishib xom ushlikka 
berilish yo‘q. B achkana m axsilar unin g tizzasidan 
tez-tez tu sh ib do‘konxona to ‘rid a o‘tirg a n u stan in g
yonida y ig ‘ilmoqda edi.
U sta gazanni qayroqqa su rtib -su rtib :
— A ylanay, Egam berdim , borm isan, To‘ychi 
hofizning xuddi o‘zi-ya, — deb yarim hazil, yarim
jiddiy tu sd a xalfasiga so‘z tash lab qo‘yardi.
Egam berdi bodom qovoqlari tag id ag i qiyiq qora 
ko ‘zlari ila u stasig a muloyim b ir qarash tash lad i, 
ortiqcha so‘z so‘zlam asdan yana ishiga berilardi.
Saxiy quyosh tu y n u k d an b ir о ‘ram oltin n u rin i 
yuborib, do‘konxona o ‘rta sid a y o ru g 4 b ir m urabba 
yasaydi. Bu m urabba — Egam berdining soati. U 
v aq tn i shu bilan o‘lchaydi. Ammo, bugun Egam ­
berdi qaraganda, m urabba uning boshida unutila- 
yozgan uzoq s u ra tla rn i uyg ‘otdi: Egam berdi onasi 
ila b irin c h i m a rta d o ‘konxonaga k irg a n d a ham , 
xuddi mana shu m urabba xona o‘rta sid a iljayib yo t­
gan edi. Bu yil o‘ts a , to ‘qqiz yil to ‘ladi. To‘r t yil 
h a fta d a 1 0 —15 tiy in «jum a puli» olib sho g ird
bo‘lgan. Besh yildan beri xalfa. So‘n g ra onasining 
y ig ‘i a ra la s h m u n g li to v u sh ila: «O tasi yo ‘q. 
Y etim cha. Qo‘lingizdan kelganini ayam ang. H u n ar 
o ‘rg a tin g . Bu yil 13 ga kirdi. Sho‘xroq o‘zi. 0 ‘z 
bolangizdek ko‘rib otalik qiling», deganlari uning 
quloqlarida kechagina esh itilg an ovozdek tu y u ld i.
Egam berdi «Otalik qiladigan vaqt endi keldi,
299

---

usta!» — degan kabi ko‘z qirini m axsini shonalab 
o ‘tirg a n oq aralash cho‘qqisoqolli kishiga tashladi- 
da, yana allaqanday to tli, m ayin va qonlarga s u r ’at 
beruvchi xayollarga berilib, to ‘xtovsiz qatim tor- 
ta rk a n : «Hormasinlar!» — degan tan ish kuchli 
ovoz E gam berdini xayollaridan ay ird i. U kechasi 
chiroyli tu sh la rg a qoniqm asdan u yg‘ongan kishi 
kabi 
k o ‘n g lid a 
b ir 
g ‘ash lik
sezd i-d a, 
yana 
bildirm asdan:
— E ... E ... Q oravoy, b o rm isan ? D aladan 
tu sh g in g kelm aydi-ya, — deb o‘rto g ‘iga kulib qa- 
radi.
Y angi sh av ro n
e tig id a n
c h a n g la rn i a rtib
o ‘tirgach:
— Uh, sh ah arin g qu rsin , ham m ayoq yonyap- 
ti, — dedi Qoravoy.
— Ha, Boqi-toqi, yamoq bitdim i? B itgan bo‘lsa, 
darro v olib ber, ketam an.
Tayyor m ax silarn i qoragul ila pardoz qilib 
o ‘tirg a n shogird bola — «Boqi: «Allaqachon bitka- 
zib qo‘y g an m an -k u ,» — deb tokchadan b ir ju ft 
qurish g an eski m axsini olib berdi. Qoravoy m ax si­
ni qo'liga olib;
— Boplabsan, uka! Roziya xolang ju d a xu rsand 
bo‘ladi-da.
Qo‘ynidan p atillatib b ir bedana ch iq ard i, Boqiga 
u zatdi. K a tta va semiz bedana Boqining kichkina 
qo‘llarig a sig'm as. Ingichka oyoqchalarini tip irla- 
tib chiqib ketm oqchi bo‘lad i. S ev in g an Boqi 
bedananing xoldor bo‘yniga ko‘z solib:
— Voybo4... Makiyon ekan! — deya do‘ppisining 
tagiga joyladi.
— M akiyondan zo‘r chiqsa — tu lla k n i qochira- 
di. Makiyon — m anjalaqi bo‘ladi. — U sta bu so‘z- 
lari bilan Boqining ko‘ng lin i ko‘tarm oqchi bo ‘ldi.
— 
U sta, 
e rta g a
d alaga 
chiqib 
b o rasiz, 
Egam berdi bilan.
— X o‘sh, nim a gap? — U stan in g suyungan 
yuzida savol alom ati chizildi.
— A kam ning xo tin i o‘g ‘il ko‘rdi-ku. E rtaga 
k a tta ziyofat.
300

---

U sta suyunganidan o‘rn id a n b ir qo‘zg ‘alib oldi.
Qoravoy jonli, sho‘x ko‘zlari bilan: «A lbatta-ya, 
a lb atta, — ... deb Egam berdiga tik ild i, — у ana 
o ‘rto q la r ko ‘p bo‘ladi. Man san i k o ‘rpachaga 
o‘tqazib qo‘ym aym an. A xir, choy-poy qilib xizm at- 
da tu ra sa n .
Egam berdi:
— E nd i... o‘rto q . qaydam ... Uyda mayda-chuy- 
da ish lar bor edi.
U sta g ‘azablanib ketdi:
— Yomonga yog‘ yarashm as, xiyobonga bog‘ 
yarashm as. J u m a kuniyam ish. Dalada bahri-diling 
o ch ilad i, ahm oq. E rta -in d in u y la n asa n , kuch 
y ig ‘, — derk an , Qoravoy:
— 0 ‘h-o‘... to ‘y yaqin desangiz-chi. J u d a
yaxshi. J u d a yaxshi. Q am ishdan bel bog‘la r ekan- 
m iz, ha, ha, h a...
Egam berdi ham o‘zini kulgidan to 'x tato lm ad i:
— Q arigan bo'lsayam , u sta shunaqa gaplarni 
yaxshi ko‘radi.
— X ayr, keyin yana gaplasham iz, — deya 
Qoravoy chiqib ketdi.
U sta peshin nam ozini o ‘qib kelib, k ir sallasini 
qoziqqa ildi-da, tay y o r d astu rx o n g a o ‘tird i. Boqi 
qo‘lni kuydiradigan piyolani puflab-puflab tezdan 
bo‘sh atd i. B urni puchuq choynakdan choy quyib, 
u stag a u zatd i. U sta m og'orlagan chap-chap nonni 
to ‘r t bo‘lib piyolaga soldi, sh irach yuqi ketm agan 
barm oqlari ila bosib-bosib qo‘ydi. Egam berdi, kun- 
ning issiqligidanm i, nonga u qadar ish tah a ila 
q a ram asa-d a, 
n im ran g
choyli 
piyo lan i 
dam 
o‘tm asdan bo‘sh atib tu ra rd i.
U sta u v itilg an nonni o g ‘ziga solib, u stid an b ir 
qu ltu m choy ho ‘plab:
— To‘yn i, — deb g a p ira b o shlag an di, qalqib 
k etd i. Moshdek non ushog‘i E gam berdining burniga 
qo‘ndi. — Uzoqqa cho‘zma, gap-so‘z chiqaveradi. 
Onang u kuni kelganida, qiz kiyim i — raso, chok 
y ig irib -y ig irib x o n atlas ko‘ylak, duxoba kam zul, 
am irkon kavush-m axsi olib qo‘yganm an, biroz pul 
ham bor, — degandi. 0 ‘zingdayam pul bor chiqar?
301

---

— Y etm as, deym an usta?!.
— Y etm asa pul topib beram an, ishlab vaqtida 
uzsang, b as... Oliq-soliqqa o‘zim boram an. Gap 
bilan tovlash k erak. H a, kam p irg a yalinaver. 
K am piring aqlli xo tin , baaqlli.
U sta n in g so ‘zi 
E g am b erd in in g
to r, 
siqiq 
ko‘k rag in i bosib tu rg a n og‘riqn i olib tashladi:
— K am pir boyaqishga achinam an, usta! Shu 
k u n lard a es-hushi kelinda, kechasi bilan uxlam as- 
dan chiqdi. B ugun p a tir yuborm oqchiydi. Unim 
kam -bunim kam , deb hiyla m ashaqqat chekdi.
— Inshoollo, p a tir ketgan bo‘lsa, qo‘lga ilindi, 
o‘g ‘lim. Qiz qalay, tu zu k k in a em ishm i, a ...
— Obbo, borgan sari yosh bo‘lib ketyapsiz, 
oppog‘oyimga chaqm asam bo‘lmaydi.
— H a, bizda hali to ‘r tt a y ig itn in g kuchi bor. 
0 ‘zim iz q arid ik . K o‘ngil q arim aydi. A y tav er. — 
K ulib yub o rd i. U n in g b u ru sh iq y u z la rid a tu r li 
naqshlar paydo bo‘ldi. D asturxonni y ig ‘ish tirib t u r ­
gan Boqi kulgidan choynakni a g ‘dara yozgan edi.
— Qosh-ko‘zi popukdek. O ppoqqina, qaddi- 
qo m ati raso, — dedi oyim . Y ana kelgan da 
ko‘rarm iz, — dedi-da, — Egam berdi kulib yaktagi- 
ni kiya boshladi. Oriq, ingichka yuzida beo‘xshov 
q o ‘nqaygan uzu n , k a tta b u rn ig a ko‘zoynagini 
m indirib u sta ham te ri kesishga o‘tird i.
Zig‘i r moyli palovdan shoshib-pishib ancha 
oshaladi-da, Egam berdi qo‘lini a rtd i. R angi o‘cha- 
yozgan am irkon etik n i, h a r payshanbadagi kabi lak 
surkab pardoz qilm asdan oyog‘iga ildi. Qoziqdan 
teg d o ‘z do‘ppi ila b itta yuvilgan olacha y aktagini 
olib kiydi.
— Do‘konni qulflab, k a litin i berib k et akasi, — 
deb Boqiga buyurdi.
Shorn v a q ti. 
H aryoq jim jit. 
Tor changli 
ko‘chalardan kunduzning issiq, yoqimsiz nafasi 
hali ko‘ta rilg a n i yo‘q. Egam berdi hech yoqqa boq- 
may g ‘izillab k e ta r edi. Hech qanday hordiq sez- 
m as, um id va sevinch ila qanoatlanib u ch ar edi: 
«K am pir to ‘r t ko‘zi bilan ku tib o ‘tirib d i desang- 
chi. B ugundan boshlab hovlida endi to ‘y. K a tta
302

---

am m alarim qolgan b o ‘lish sa k erak . 
«Kuyov- 
kuyov», — deb bezor qilishadi hali». Egam berdi 
shunday fik rla r bilan m ashg‘uldi. K a tta ko‘chaga 
chiqqach, yo‘lkada qarsh id an keluvchilarga o‘zini 
b ir qancha d a f’a urib oldi.
Uyiga yaqinlashganda nafasin i rostlab olish 
uchun sekinroq y u ra boshladi. Q orong‘i yo‘lkadan 
o‘tib hovliga kird i. A tro fi buzuq, ikki tom oni past, 
qiyshiq paxsa devorlar ila o ‘ralg an kichik hovli 
qorong‘i, jim jit. H ovlining o ‘rta sig a yetgach:
— Oyi, oyijon! — qichqirdi yigit.
A yvondan:
— Onang o‘lsin! — degan tovush eshitildi. 
Egam berdi yug u rib onasiga yaqinlashdi:
— H a, kam pir, nim a bo'ldi, gapir-gapir! — 
M ungli tovush ila so‘rad i Egam berdi.
K am pir piq-piq y ig ‘lardi.
— A, m uncha xudo peshonam ni bax tsiz yarat- 
gan ekan , u ham m a p a tirn i, ham m a meva- 
chevalarni qay tarib yuboribdi, uying kuygur.
Egam berdi ham onasining yoniga cho‘qqaydi. 
U ning ko‘zlariga-da yosh to ‘lgandi.
— Q izning am akisi o‘lg u r allaqayoq y u rtd a sav- 
dogar ekan. Kelibdi. Saodatni b ir yetim cha kosibga 
beram anm i, o‘zim bosh bo‘lib obro‘li badavlat 
joyga uzatam an, debdi xonasallot.
K am p irn in g
y ig ‘isi 
y ana 
a v jig a
chiqdi. 
Egam berdi sekin o ‘rn id a n tu rd i. F aq at a ’zosi 
bo‘shashgan, bo‘sh qopdek yiqilishga tay y or edi. 
A yvonning u stu n ig a borib suyaldi. U ning yig it 
ko‘ngli kecha q ad ar qorong‘i, tu b siz, bo‘sh edi.
303

---

M u n d a r i j a
B o la lik . 
Q issa
3
H ik o y a la r
F o n a rc h i o ta
M usicha . . .
S in g a n u m id
296
298
299
O Y B E K
BOLALIK
Qissa va hikoyalar
«S harq» n a s h riy o t-m a tb a a
a k s iy a d o rlik k o m p a n iy asi 
B osh ta h r i r iy a ti 
T o sh k e n t — 2008
M u h a rrir 
E r k in