Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

Ma’ruzada o`qitish texnologiyasining jarayonli tuzilmasi
I bosqich. O`quv mashg`ulotiga kirish -
o`quv mashg`ulotining 
mavzusini ifodalash, mustaqil o`qish uchun mavzu, maqsad, vazifa va ma’ruza 
rejasi, adabiyotlarni, ushbu mavzu bo`yicha kalitli toifalar va tushunchalarni, 
o`z-o`zini tekshirish uchun savol va topshiriqlarni ma’lum qilish. 

---

89 
II bosqich. Asosiy, axborotli -
ma’ruza mashg`uloti rejasiga qat’iy rioya 
qilish, o`quv mashg`ulotining texnologik xaritasiga binoan ta’lim maqsadlarini 
amalga oshirish bo`yicha ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchilarning tartibiy 
harakatlari. 
III bosqich. Yakuniy – natijaviy -
yakuniy xulosalar qilish, ushbu 
mavzu bo`yicha asosiy o`quv axborotiga ta’lim oluvchilar e’tiborini qaratish. 
O`zaro baholash va o`zining faoliyati haqida fikr yuritishni tashkillashtirish; 
bajarilgan ishni kelgusi kasbiy faoliyati uchun ahamiyatliligi to`g`risida ma’lum 
qilish. 
 
MA’RUZALARDA TA’LIM TEXNOLOGIYASI 
 Kirish ma’ruzasida ta’lim berish texnologiyasi 
An’anaviy ta’lim berish tizimida o`quv materialini tuzib chiqishning 
birligi “mavzu” hisoblanadi. Talaba uchun o`quv materialining haqiqiy birligi 
bo`lib, o`quv mashg`uloti xizmat qiladi, mavzu esa uni o`rganishning o`qituvchi 
tomonidan e’lon qilinadigan faqat nomlanishidir. Shu bois, o`quvchilar alohida 
o`quv birliklari o`rtasidagi aloqa va o`zaro aloqani aniq anglamasdan mavzuni 
o`rganadilar: bu yerda o`quv materialini “bo`laklab-mazuviy” o`rganish 
xususiyati ko`rinib turibdi. 
Hozirgi vaqtda o`quv materialini tuzilmaga solish modul asosida amalga 
oshirilmoqda. Bu ham o`quvchida birdaniga harakatning to`liq yo`nalishini, 
ya’ni barcha qismlar (o`quv yoki modul birliklar) o`rtasidagi aloqalarni aniqlash 
ular tomonidan berilgan o`quv materiali chegarasida BMK izchillikda egallash 
degani emas. 
Aqliy harakatlarni bosqichma-bosqich shakllantirishning psixologik 
nazariyasiga muvofiq, bu muammo o`qitish tuzilmasiga qiziqtiruvchi bosqichni 
kiritish orqali hal etish mumkin. Uning vazifasi - ta’lim oluvchilarda 
kutilayotgan o`quv materialini egallash uchun qiziqish (bizning holatda-o`quv 
fani/kurs) ta’minlash, modomiki harakatning to`liq yo`nalishi o`quv materialini 
barcha tashkil etuvchilari o`rtasidagi aloqani aniqlashi mumkin. 
Oliy maktabda ta’lim fan/kursning qiziqtiruvchi bosqichi kirish ma’ruzasi 
hisoblanadi. Uning maqsadi-o`quv fani/kursi to`g`risida birinchi umumiy 

---

90 
tasavvurni berish va o`quvchilrni ish jarayonida, oldindagi o`quv faoliyati 
natijalariga va ularni nazorat tizimi va baholashiga yo`naltirish hisoblanadi. 
Pedagogik vazifalar quyidagilardan iborat: 

o`quvchilarni fan/kursning ahamiyati, vazifasi va uning o`rni, o`quv fanlar 
tizimida hamda kasbiy tayyorgarligidagi o`rni bilan tanishtirish;

tuzilmaga qisqacha sharh berish, fanni va amaliyot rivojlanishini, bunda 
mashhur olimlarning nomini aytib, bu sohadagi erishilgan yutuqlarni yoritib 
berish;

ushbu bilimlar sohasidagi tadqiqot istiqbollari yo`nalishlarini bayon etish; 

fan/kurs doirasida uslubiy va tashkiliy ishlar xususiyatlarini yoritish; 

tavsiya etilayotgan o`quv - uslubiy adabiyotlar tahlilini amalga oshirish;

hisobot/baholash shakllari va vaqtni aniqlash. 
Ma’ruzani taqdim eyish jarayonida bir qancha usullardan foydalanish 
mumkin. Jumladan, ma’lumotlarni ketma-ket, uzluksiz, bir tizimda taqdim etish 
uchun