Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

Kо‘mir-grafitli issiqlik almashinish qurilmalari. 
О‘ta agressiv muhitlar 
uchun turli konstruksiyalardagi kо‘mir grafit materiallaridan ishlangan issiqlik 
almashinish qurilmalari qо‘llaniladi: blokli, qobiq blokli, chо‘ktirma va qobiq-
trubali tiplardagi konstruksiyalar.
Kо‘mir grafitli issiqlik almashinish qurilmalarini montaj qilish, ta’mirlash 
usullari, ularning konstruksiyalari, og‘irligi va о‘lchamlariga qarab tanlanadi. 
Kо‘p hollarda asosiy e’tibor pо‘lat bolt yoki shpilkalar bilan tortib 
bog‘lanadigan birlashtiruvchi elementlar (blok, truba kanallar) orasidagi 
zichlikni mustahkamlashni ta’minlashga qaratilgan bо‘ladi. Metall qobiq va 
grafitli trubadan iborat bо‘lgan, murakkab qobiq-trubali issiqlik almashinish 
qurilmalarini ta’mirlash va montaj qilish ba’zi qiyinchiliklarni tug‘diradi (5-
rasm). 
5-rasm. Grafit trubali qobiq-trubali issiqlik almashinish qurilmasi. 
1-qabul qiluvchi kamera; 2- tortuvchi bolt; 3- grafitli teshikli panjara; 
4- metall qobiq; 5- grafitli truba; 6- tayanch. 
Qobiq yon tomonlariga grafitli trubali panjaralar о‘rnatilgan bо‘lib, ularga 
trubalar surtma moyga konusli yuzalar bilan mahkamlangan. Kiruvchi va 
chiquvchi kameralar shakldor qopqoqlar bilan hosil qilingan. Birikmalarning 
zichlanishiga, boltlarni qistirmalar vositasida bir tekis tortib bog‘lash orqali 
erishiladi.

---

104 
Isitkichlar 
Isitgichlar - sferik taglikli, gorizontal silindrik qurilmadan iboratdir. 
Qurilma ichiga bir yoki bir necha issiqlik almashinish trubalari bog‘lami 
joylashtirilgan. Truba bog‘lamlariga issiqlik tashuvchilar, masalan, qobiq 
ichidagi muhitni isitadigan bug‘ uzatiladi. Truba bog‘lamining ozod uchlariga 
bog‘liq holda isitgachlar: suzuvchi kallakka ega bо‘lgan bog‘lamli isitgichlarga 
va U-simon truba bog‘lamlaridan iborat bо‘lgan isitgichlarga bо‘linadi. 
Isitkichlarni ta’mirlash - qobiq holatini va bog‘lam holatini 
umumlashtiradi, bunda ichki qurilmalarga xususan, bog‘lam ostidagi tо‘kish 
plastinalari otboyniki va metallokonstruksiyalarga e’tibor qaratiladi. Qurilma 
ichki tomonini kо‘rish uchun lyuk bilan ta’minlangan. Almashtirish qulay 
bо‘lishi uchun truba bog‘lamlarini kо‘ndalang balkalarga yotqizilgan platforma 
burchaklariga joylashtiriladi. Bog‘lamni о‘rnatishda montaj shtuseri orqali 
bog‘lamning uchlariga mahkamlangan tros sim kirgiziladi. Montajdan sо‘ng 
tros simi olib tashlanadi, shtuserni yopiladi. 
Isitgichlarni boshqa issiqlik almashinish qurilmalari singari poydevori 
ikkita tayanchga о‘rnatiladi - qо‘zg‘almas va qо‘zg‘aluvchan; shu tufayli 
isitgich qobig‘i temperatura deformatsiyalarini erkin qabul qiladi. 
Montaj va ta’mirlashdan sо‘ng isitgichda bosim bilan tekshirish sinovi 
о‘tkaziladi. Avval truba dastalarini (har birini alohida) qobiqdagi tushirish 
muftalarini ochib qо‘yib bosim bilan tekshiriladi, sо‘ngra qobiqni.