Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

13-rasm. Sharsimon rezervuarning shoxchalarini yig‘ish: 
1- kran polispasti; 2- strop; 3- tallar; 4- ustun; 5- rezervuar tayanchi. 
Oxirgi sanab о‘tilgani - bu tal hisoblanib, u montaj qilinayotgan blok yoki 
yaproqning fazoviy holatini rostlab turadi. 
Barcha belbog‘ar yig‘ib bо‘lingandan keyin, tagliklar yig‘iladi, ularni kerak 
yordamida kо‘tariladi. Agar avval quyi taglik yig‘iladigan bо‘lsa, kо‘taruvchi 
trosni rezervuar о‘qi bо‘ylab yuqoridan tushiriladi. Agar yuqorigi taglik 
kо‘tariladigan bо‘lsa, quyi taglikni kо‘tarish uchun birinchisini ichki tomondan 
blokka osib qо‘yiladi; bu blokdagi harakatlanuvchi arqonni rezervuarda mavjud 
bо‘lgan darcha orqali chiqarilib lebedkaga yoki traktorga ulanadi. 
Barcha choklarni bir vaqtni о‘zida tutashuvlarga nisbatan simmetrik 
joylashgan bir necha joylardan qarama-qarshi bosqichli payvandlash usulida 
payvandlanadi. Avval meridional, sо‘ngra xalqasimon choklar payvandlanadi. 
Maxsus stendda fundamendga yig‘iladigan ikkita yarimsferadan tashkil 
topgan rezervuarlarni montaj qilishni anchayin industrialroq deb hisoblash 
mumkin. 
Yarimsferalarni tayyorlovchi zavodda xuddi shunga о‘xshash stendda 
kontrol yig‘iladi, shundan sо‘ng, yaproqchalarni va tutashuvchi chekkalarni 
markirovka qilinadi. Montaj maydonida yarimsfera yaproqlarni juft-juft qilib 
avtomatlar yordamida payvandlanadi, sо‘ng bunday yiriklashgan bloklar stendda 
tutashtiriladi va qisqa choklar bilan biriktirib olinadi. Yarimsferalarni tekshirib 
bо‘lingandan sо‘ng kranlar yoki ikki machta orqali tayanchga, tayanch xalqaga, 
tayanch panjalar qurilmalangan yoki maxsus kuchlar bilan quyi yarimsfera 
о‘rnatiladi. Uning ustiga yuqorigi yarimsfera о‘rnatiladi. Kо‘tarilayotgan 
yarimsferalarni qattiqligini oshirish uchun tirgovichlar bilan ochib mahkamlanadi.
Yig‘ish rezervuarni avtomatik payvandlash maxsus manipulyatorlari 
yordamida amalga oshiriladi. Ular rezervuar qobig‘ini shar atrofida istalgan 
yо‘nalishda, payvandlash tezligida aylantirish qobiliyatiga ega. Bu vaqtda 
payvandlash avtomatini rezervuar ustiga qо‘zg‘almas maydonga о‘rnatiladi. 
Manipulyator gidravlik domkrat sistemasi bilan qurilmalangan. Payvandlash 
jarayonida rezervuarni tayanch ustidan kо‘taradi va payvandlash tugallangandan 
sо‘ng yana tayanchga о‘rnatadi.
Payvand choklarini sifatini operatsiyama- operatsiya montaj vaqtida va 
hamma ish tugallangandan sо‘ng tashqi kо‘rik va yoritish orqali tekshiriladi. 
Yoritishda barcha choklarni 10% va albatta meridional va xalqali choklarni 

---

214 
kesishgan joylari tekshiriladi. Montaj qilib bо‘lingan rezervuarlar gidravlik 
odatdagi tartibda opressovka qilinadi. 
NAZORAT SAVOLLARI 
1.
Rezervuarlar shakliga ko’ra necha turga bo’linadi? 
2.
Yer osti rezervuarlarining afzalliklari va kamchiliklari? 
3.
Gazgolderlar qanday tuzulishgan? 

---

215