Qarshi davlat universiteti zologiya va fi ziologiya kafedrasi zoogeografiya fanidan

3. Sharqiy Osiyo oblasti – bu oblast hududiga sobiq SSSRning sharkiy kismidan Primorya o‘lkasi, Shimoliy va Urta Xitoy, Koreya, Yaponiya (Xokaydo oroli kirmaydi). O‘simliklar xukmronligidagi 2-chi oblastga mos keladi. Gimalay tog‘larining janubiy va sharkiy yonbagrlari xam shu oblastga kiradi. Iqlimi hayvonot olami uchun juda kulay. Shuning uchun hayvonot olami bu oblastda juda xilma-xil. Sut emizuvchilardan Garbiy Xitoy tog‘larida uziga xos Goral deb nomlanuvchi echkilar yashaydi. Bu oblastda kemiruvchilardan kalamushlar, sichkonlar, olmaxonlar, qushlardan fazanlarning bir necha turlari chomga, laylak, urdak, goz, tovuk, mayna, kaklik, bedanalar keng tarkalgan. Sudralib yuruvchilardan toshbaka, chipor ilonlarning bir necha turlari, gadyuka, aspidlar (korolevskaya kobra) keng tarkalgan. Amfibiyalardan tritonlar, salamandralar yashaydi. Tirnokli toriton Xitoy, Koreya, Yaponiya va Rossiyaning Primorya o‘lkasida uchraydi. Bular terisi orkali nafas oladi. Mazali taom xisoblanadi.
2. Neoarktik kichik xukmronlik – bu xukmronlik ikkita oblastga bulinadi:
1. Kanada oblasti
2. Sanor oblasti.
Neoarktik kichik xukmronlik hududiga Shimoliy Amerikaning asosiy kismi, Tinch va Xind okeanidagi bir kancha orollar bilan birgalikda kiradi. Bu kichik xukmronlikda konuniy ravishda janubdan shimolga karab, ya’ni Alyaska va Grelandiyaga karab hayvonot turlari kamayib boradi. Bu joylar uchun eng xarakterli sut emizuvchilardan uziga xosi xaltali amerika opossiumidir. Janubiy Kanadadan boshlab shimolgacha bulgan hududlarda xashoratxur hayvonlar keng tarkalgan. Ularni ichida eng kuzga tashlanadigani krotlardir. Bu hudud uchun kemiruvchilardan endemik turga Goferlar va apaladontlar kiradi. Yirtkichlardan buri, Amerika korlik tulkisi, amerika malla burisi kabilar endem turlar xisoblanadi. Mushuksimonlardan puma mushugi, sut emizuvchilardan xalk xujaligida kup ishlatiladigan bizonlar kup tarkalgan. Qushlardan gagra qushlari, pagankalar, urdak, goz, turnalar, endemik yirtkichlardan ok bosh, Kurmbosh, grif keng tarkalgan. Sudralib yuruvchilar ichida xakikiy echkiemarlar va gadyukalar uchramaydi. Agamalar urniga iguanlar yashaydi. bular ichida zaxar tishli iguan yagona endemik tur xisoblanadi. Ilonlardan kalkon tumshuk, chinkirok ilon kup uchraydi. Toshbakalarga boy. Ular ichida eng mashxuri Gofer toshbakasi (delikates taom xisoblanadi)
1. Kanada oblasti – bu shimoliy Amerika materigining Kanada chegarasidan boshlab shimolgacha davom etadi. Landshafti tayga va tundra o‘rmonlaridan iborat bulib, ular Yevrosiyodagi tundra va taygaga uxshab ketadi. Shuning uchun hayvonlari xam uxshashrok (ayik, kuyon, olen va boshkalar). Janubga tomon iqlimi uzgarishi bilan uxshashlik kamayib boradi. Hayvonot dunyosi Yevrosiyoga nisbatan bir muncha boyrok. Shimolida olenlar, janubiy o‘rmonlarda ok dumli olen, tog‘larda kor kuylari, kor echkilari, o‘rmon bezoni, yirtkichlardan ayik, puma, yenot, Amerika kinusasi, kemiruvchilardan o‘rmon surogi, olmaxon, Kanada bobri, ondatralar yashaydi. Qushlardan Amerika slafkasi, soyka, kolibra, shimoliy kismlarida fazanlar yashaydi. Sudralib yuruvchilari bir muncha kam. Salamandra, triton, ilonlardan ujimonlardan bir vakili bor xolos.
2. Sanor oblasti – bu oblast Kanada oblastning janubiy tomonidan boshlab Markaziy Amerikagacha davom etadi va u tabiati xarakteri jixatidan 3 ta kichik faunistik oblastga bulinadi.
1) Kaliforniya kichik oblasti
2) Markaziy yoki koyali kichik faunistik oblast
3) Sharkiy yoki Atlantik faunistik oblast.
1). Kaliforniyaga shimoliy Amerikaning Tinch okeani kirgoklari shimolidan Vankuverdan boshlab, janubda Meksikagacha boradi. Maydoni katta bo‘lmasa ham iqlimi ilik, qishi qattiq, yozi quyoshli. Endemik sut emizuvchilardan apladont, yer kazir, yirtkichlardan yenot, tulki, puma keng tarkalgan. Endemik qushlardan Kaliforniya grifi, Kaliforniya bedansi, Kaliforniya kokkusi. Reptilyaradan udovlar, chinkirok ilon, shox iloni, amfibiyalardan dumli baka uchraydi.
2). Markaziy yoki koyali tog‘lar kichik oblastiga materikning markaziy kismi kirib, landshafti asosan tog‘lardan iborat. Unga Orizont, Voyoraing, Kolorado shtatlari kiradi. Preyra dashtlarida bizonlar keng tarkalgan. 50 yillargacha bizonlar preyralarda dominantlik kilgan bulsa keyinchalik kuplab ovlanishi natijasida juda oz kolgan. Ma’lumotlarga kura asrimiz boshida 60 mln. bizon bulgan bulsa, xozirgi kunda 10 ming bizon kolgan xolos. Bizonlar deyarli kirib tashlangan. Bu hududda kadimgi hayvonlardan vilarak kup uchraydi. Yirtkichlardan kayotlar, bizdagi chiya burilarga uxshaydi. Burilar, itlar kup tarkalgan. Qushlarning asosan utlokzor qushlari bulib (ularning xammasi uyasini yerga kuyadi), gruppa-gruppa bulib yashaydigan bir necha tur qushlar bulib, bular uzlariga juftini tanlashda katta janglar evaziga amalga oshiradi. Sudralib yuruvchilardan xarakterlisi zaxar tishli kaltakesakdir. Umurtkasiz hayvonlari kup jixatdan Kaliforniya oblastiga uxshash.
3) Sharqiy yoki Atlantik faunistik oblastiga materikning sharkiy tomoni kirgoklari va bir necha kichik hayvonlar, sut emizuvchilardan ok dumli olenlar, chuchkalar, yirtkichlardan kungir ayik, yaguar, puma kuplab yashaydi.