tо‘lkinli chiziq chizadi.Namuna:*Kooperatsiya* unchalik katta emas.Yuk tо‘la ortilgan hajmi 5560
tonaga teng bо‘ladi.Bu gapda son sо‘z turkumi 5560 bо‘lib.tonaga sо‘zi esa numerativ sо‘z bо‘lib,sonni
о‘zi bog‘lab kelgan hokim sо‘z sanaladi.Son yesa sifatlovchi vazifasini bajargan.Uni о‘zi bog‘langan
sо‘z bilan 5560 tonnaga tarzida yozib qо‘yiladi.5560 sо‘zining' ostida tо‘lqinli chiziq chiziladi.
156-mashqni ishlash.Talabga kо‘ra mashqdagi gaplar tarkibida kelgan mikdor va tartib sonlar
anikdanadi.ularni о‘zi bog‘lanib kelgan sо‘z bilan ikki ustunga yoziladi, gapdagi vazifasi belgilanadi.
Byrinchi gap;1.Birinchi о‘qiv yilining birinchi,ikkinchi,uchinchi chorakda "Toshdaftar", "Kesak"
qalamda yozib. dars tayyorlardik. Keyinchalik paydo
bо‘lgan "Sovg‘a" nomli о‘qish kitobi ham har
olti о‘qivchiga xar bir donadan taqsimlab berilgan edi. (N.S),
Bu gapdagi tartib va dona sonlarning gapdagi vazifasi sifatlovchilikdir.
159-mashq.
Talabi:
Gaplarni
kо‘chiring.
Dona
sonlarni
topib,
yasalishini
tushuntiring.
1- 0q tunukadan yasalgan ikki paqirni menga berib, tо‘rttasini akamniig о‘zi kо‘tardi. Bu gapdagi
dona sonlar talabalar faolligi asosida: ikki yasamaning shakli ekanligi, tо‘rtta (tо‘rt+ta)ning shakl yasovchi
-ta ekanligi? aniqlanadi'. Ular ishtirokida (mikdor) sonlarning shakl yasovchisi bilan ham, numeratav
sо‘zlar bilan ham, -ta shakl yasovchisi bilan ham kelish kо‘rinishlari mavjudligi belgilanadi. Bu haqda
amaliy ish dovom ettiriladi.
160-mashq. Talabi: Chama sonlar:! topib, qanday yasalganiii izohlaig va о‘zi bog‘langan sо‘z
bilan birga kо‘chiring.
1. Axir, sizdek minglab xotin -qizlar chо‘rilikdan kutulib, biri doktor, biri injener,., biri
muallima bо‘lib xalk yelga xizmat qilmoqda.(Z.Fatxullin.) Bu gapda biri sо‘zi sanoq son bо‘lib,
egalik qо‘shimchasini olganligi tufayli oglashganligi, о‘zidan kiyingi injener, doktor, muallima
aniqlanmishlari bilam bog‘lanib kelganligi kо‘rsatiladi, aniqlovchi ekanligi belgilanadi hamda
minglab xotin-qizlar birikmasi tarkibidagi minglab soni chama son ekanligi, u sanoq songa-lab shakl
yasovchisini biriktirish asosida yuzaga kelganligi ta’kidlanadi. Qolganlari talabalar tomonidan
mustaqil holda bajariladi.. Ularning tо‘g‘ry bajarilganligi har bir gapdan keyin tekshirilib boriladi.
161-
mashq.
Jamlovchi
sonlarni
topib.gapdagi
vazifasini,
yasalishi
tushuntiriladi.
NAMUNA: amu ichra beshovlon rejalar tuzib keldi,Bu gapda jamlovchi son beshovlon sanaladi
Jamlovchi son-ov –ala avlon shakil yasovchilar Bilan yasaladi beshovlon sо‘zining gapdagi vazifasi
sifatlovchidir
162-MASHQ gaplardagi taqsim sonlarni topib yasalishini va dona sondan farqini tushuntirining
Do'stlaringiz bilan baham: |