Qarshi davlat universiteti o‘zbek tili va adabiyoti metodikasi kafedrasi



Download 2,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet157/245
Sana02.09.2021
Hajmi2,09 Mb.
#162437
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   245
Bog'liq
ona tili morfemika soz yasalishi morfologiya fanining oquv-uslubiy majmuasi

A D A B I YO T L A R: 
1. SH.Shoabdurahmonov va b. О‘sha darslik,  187-196-betlar. 
2. M.Mirzayev va b. О‘sha darslik , 103-109- betlar. 
3. A.Hojiyev. Uzbek tili sо‘z yasalishi, Toshkent, "О‘qituvchi",  1989. 
4.R.Ikromova 
va 
K.Qosimova. 
Uzbek 
tilidan 
mashqlar 
tо‘plamm, 
Toshkent,"О‘qituvchi", 1988, 51-56-betlar. 
5. A.Hojiyev. 
Sо‘z 
yasalishi 
imkoniyatlaridan 
tо‘g‘ri 
foydalaneylik. 
"Uzbek 
tili va adabiyoti "jurnali,  1996y, 1- son, 23-29-bet: 
Mavzuning  о‘qituvchi  oldidagi  maqsadi  talabalarni      sifat  yasalishi  va  tuzilish  turlari,otlashuvi 
yuzasidan  olgan  bilimlarini  mustahkamlash,  amaliy  tushuncha  hosil  qildirish,  nazariy  tushuychalarni 
mustaqil  ravishda  amalda  qо‘lay  olish  kо‘nikmasini  sanaladi.  Shu  bilan  birga  о‘qituvchi  talabalarga 
tahmiian quydagi savollar  bilan murojat ztib, avvalgi amaliy mashg‘ulotda о‘tilgan sifat, uning ma’no 
turlari  haqidagi  bilim  va  kо‘nikmalarini  aniqlash,  mustaxkamlashni  ham  о‘z  oldiga  vazifa  qilib 
qо‘yadi: 


1. Sifat belgi bildiruvchi sо‘z turkumlari orasida qaysi xusuiyatlari bilan ajralib turadi? 
2. Sifatlarni asliy va nisbiy sifat degan turlarga ajratish, ajratmaslik masalasiga munosabatingizii 
biddiring. A'gar bunday turlarga ajratish lozim deb о‘ylasangiz, sababini tushuntiring. 
3. 
Sifatlarni ifodalagan ma’no xususiyatlariga binoan qanday ma’no turlarga ajratish mumkin  ? 
Har bir ma’no turini misollar bilan isbotlang. 
4. Sifatlarning  daraja  kategoriyasi,  daraja  turlari  va  atamalari  haqidagi  mulohazalaringizni 
bildiring. 
5. 
Tarqatilgan kartochkadagi gaplar tarkibida uchragan sifatlar haqida fikringizni og‘zaki bayon 
zting. 
 
О‘qituvchi talabalarning har bir savolga javobini eshitadi. Javobni talabalar faolligida tо‘ldiradi, 
xulosalab  boradi.  Reyting  tizimi  talabi  asosida  nazorat  balini  ham  belgilab,  qо‘yib  boradi,  albatta. 
Shundan keyin  avvalgi. mashg‘ulotni qisqa hulosalaydi va yangi mavzuni e’lon etadi: "Sifat yasalishi, 
tuzilish turlari, atalashuvi, sifat darajasi va modal formalari". Yangi mavzu yuzasidan ma’ruzada olgan 
bilimlarini aniqlash maqsadida talabalarga quyidagicha savollarni berishi mumkin; 
1. Uzbek  tilida  sinxron  (hozirgi)  sо‘z  yasalishiga  qaysi  usullar  kiradi  ?Ularning  mohiyatini 
ayting. 
2. Sifat yasovchi (-li, -siz, -ma, --kor, -dor, -no, -chan, -simon, -mas, -arli, -iy (viy) affikslardan 
qaysilarini mahsuldor sо‘z yasovchilarga kiritamiz? Ular ishtirokida sifat yasab kо‘rsating. 
3. -oq  -(qо‘rqoq),  -aki  -(og‘zaki),  -gi  (ki.qi)  -(kuzgi,  sirtqi,  kechaki  )  affikslari  ham  unumdor 
affikslar garkibiga kiradimi ? 
4. Prefikslar yordamida ham sifatlar yasalishiga misollar aytib bering. ( bo  -boaql, ba -badavlat, 
be -bemaza, bebaraka, -ser -sergо‘sht,kabi). 
5. Kompozitsiya usuli bilan  yasalishi va mohiyatini misollar asosida bayon zting. 
6. Sodda, qо‘shma, murakkab, juft sifatlar haqidagi mulohazalaringizni ayting, 
7. Qо‘shma va murakkab sifatlarning farqini bayon qiling. 
8 Sifatlar qanday otlashadi, otlasha otga xos qanday ma’no va shakliy xususiyatlarga ega bо‘ladi 

9.  Sifatlarning  modal  formasi  haqida  nima  deya  olasiz  ?  Bu  savollar  asosida  talabalar  javobini 
eshitib  javoblarni  guruh  talabalari  ishtirokida  tо‘ldirib  boradi  va  yangi  mavzuga  oid  mashq  ishlashga 
о‘tadi.   
M.Mirzayev  va  Y.Eshonqulovlarning  mashqlar  tо‘plamidagi  (71-72-betlar)  37-mashqni 
bajarishni e’lon qiladi. 
37-mashq  talabini  biror  talaba  о‘qiydi  :  Yasama  sifatlarni  topib,  ma’nosi  va  yasalish  usullarini 
ayting, Affiksatsiya usuli bilan yasalgan sifatlarni.kо‘chirib, sifat yasovchi affikslarning tagiga chizing. 
Namuna: 
Tarixiy 
xizmatlar 
-tarixiy 
arboblarning 
zamona 
talablariga 
nisbatan javob bermagan ishlari bilan emas, balki  о‘zlaridan oldingilarga nisbatan bergan yangiliklari 
bilan  baholanadi.  Shu  gap  tarkibidagi  tarixiy,  oldyngi  sо‘zlari  yasama  sifat  bо‘lib,  affiksatsiya  usuli 
bilan yasalgan. Ular tarix+iy -ot+iy, oldin+gi -ravish+gi tarzida yasalib,  va ravishdan affiksatsiya usuli 
bilan sifat yasalgan. 
 

Download 2,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   245




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish