Qarshi davlat universiteti iqtisodiyot kafedrasi davlat boshqaruvida inson resurslari

8.6-rasm. Davlat tashkilotida inson resurslari zahirasini shakllantirish va ular bilan ish olib borish modeli

Kadrlar zahirasi eng maqbul miqdorini aniqlash uchun quyidagilar hisobga olinishi kerak:

– korxonaning boshqaruv xodimlariga 5 yilgacha boʻlgan muddatdagi ehtiyoji;
– ayni vaqtgacha boshqaruvning har bir darajasi uchun amalda tayyorlangan zahira (zahiraga kiritilgan xodim qaysi joyda tayyorgarlikdan oʻtganidan qat’iy nazar);
– kadrlar zahirasidan chiqarilgan xodimlar (shaxsiy tayyorgarlik rejalarini bajarmaganliklari, ishlash uchun boshqa korxonaga oʻtganligi, koʻchib ketganligi va boshqa sabablarga koʻra) salmogʻi;
– boshqaruv tarkibidagi oʻzgarishlar natijasida lavozimi qisqartirilgan, ammo boshqa lavozimlarda foydalanish mumkin boʻlgan rahbar xodimlar soni. Bu masalalarga kadrlar zahirasi shakllangunga qadar aniqlik kiritilishi kerak.
Zahirani shakllantirish va zahira tarkibiga kiritilgan xodimlar roʻyxatini tuzish.
Buning uchun quyidagi usullar qoʻllaniladi:
– hujjatlarni tahlil etish. Birinchi navbatda, xodim mehnat faoliyati toʻgʻrisida hisobotlar, uning tarjimai holi, xodimga berilgan tavsifnoma, attestatsiya natijalari va boshqa hujjatlar oʻrganib chiqiladi;
– xodimning xulq-atvori va oʻzini qanday tutishini turli vaziyatlar (ishlab chiqarishda, turmushda va b.)da kuzatish;
– mehnat faoliyati natijalari (mehnat unumdorligi, bajarayotgan ishi sifati, boshqarayotgan boʻlinmasining koʻrsatkichlari va boshqalar)ni baholash;
– lavozimga muvofiqligini aniqlash. Buning uchun zahiraga kiritilayotgan xodim amaliy va shaxsiy sifatlari u egallashi moʻljallanayotgan lavozimga qoʻyilgan talablar bilan taqqoslanadi;
– zahiraga nomzod uchun ma’lumoti, yoshi, ish staji va boshqalar boʻyicha talablar;
– soʻnggi attestatsiya xulosalari va tavsiyalari;
– rahbarlar, ayniqsa bevosita rahbarning, hamkasblari va mehnat jamoasining zahira nomzodi toʻgʻrisidagi fikr va mulohazalari;
– nomzod salohiyatini baholash (tashkilotchilik qobiliyati, topshirilgan ishga ijodiy yondashish, bilim va malaka doirasini kengaytirishga qiziqish, mehnat nizolarini oqilona hal eta olish, oʻz nuqtai nazarini qat’iy himoya qila olish, asoslangan tavakkalchilikka, katta mas’uliyatni zimmasiga olishga tayyorlik va boshqalar. Yuqoridagi fikr-mulohazalar tahlili natijalariga muvofiq, davlat tashkilotida rahbarlik lavozimiga zahirani rejalashtirish va tayyorlash mexanizmi quyidagicha koʻrinishda boʻladi (8.7-rasm).