Qarshi davlat universiteti iqtisodiyot kafedrasi davlat boshqaruvida inson resurslari

7.8-rasm. Mukofot toʻlovlari va naqdsiz imtiyozlar

Xodimlarni mukofotlash tizimi quyidagi natijalarga erishishga imkon beradi:

- mehnat samaradorligini oshirish;
- foydaning oʻsishi;
- kadrlar qoʻnimsizligining kamayishi;
- jamoada ijobiy muhit paydo boʻlishi;
- vazifalar sifatini oshirish;
- tashkilotda noyob davlat xizmatchilarini saqlab qolish va b..
Bundan tashqari, davlat boshqaruvida xizmatchilarni toʻgʻri ragʻbatlantirishning qoʻllanilishi xodimlarning tashkilotga sadoqati va oʻz mehnat faoliyatiga mas’uliyatini oshiradi. Bu holat butun tashkilot faoliyatiga ijobiy ta’sir qiladi.
Watsion konsalting kompaniyasi tahlilchilari tomonidan oʻtkazilgan tadqiqot natijalari shuni koʻrsatadiki, kompaniyaning foydasi toʻgʻridan-toʻgʻri xodimlarni mukofotlash va ragʻbatlantirish tizimining samaradorligiga bogʻliq. Quyidagi grafikda davlat boshqaruvi xodimlarini ragʻbatlantirish muammosiga ahamiyat bermaydigan firmalar, motivatsiya qilishning ishonchli usullaridan foydalanadiganlarga qaraganda 17,5% kam foyda olishlari aniq koʻrsatilgan.
Foydaning davlat boshqaruvi xodimlarining motivatsiyasi darajasiga bogʻliqligi grafigi 7.9-rasmda tasvirlangan.





7.9-rasm. Foydaning davlat boshqaruvi xodimlarining motivatsiyasi darajasiga bogʻliqligi


Davlat boshqaruvi xodimlarini ragʻbatlantirishning turlari. Ragʻbatlantirish tashqi stimuldir. Davlat boshqaruvi xodimlarini mukofotlash choralari eng katta samarani berishi uchun, ragʻbatlantirish iloji boricha motivga, ya’ni ma’lum bir harakat uchun davlat xizmatchisining ichki motivatsiyasiga toʻgʻri kelishi kerak.
Davlat xizmatchilarini ragʻbatlantirish quyidagi turlarga boʻlinadi:

1. 
   Moddiy ragʻbatlantirish, ya’ni pul shaklida (ish haqi, mukofotlar, nafaqalar va b.) ham, pulsiz shaklda turli xil sovgʻalar va bonuslar shaklida beriladigan imtiyozlarga e’tiborni qaratadi.
   
2. 
   Nomoddiy mehnat motivatsiyasi. Ushbu turtki ish jarayoni bilan bogʻliq: ish sharoitlari, ish tartibi, qoʻshimcha ta’tilni olish imkoniyati va boshqalar davlat boshqaruvi xodimi uchun qanchalik yaxshi va qulay tashkil etilgan boʻlsa, uning ishlashga boʻlgan motivi shunchalik yuqori boʻladi.
   
3. 
   Nomoddiy holat motivatsiyasi. Bu motivatsiya mansab va kasbiy oʻsishga intilish, tobora murakkab va mas’uliyatli vazifalarni bajarish va umume’tirof etilish istagida namoyon boʻladi.
   

Amaliyot shuni koʻrsatadiki, faqat moddiy ragʻbatlantirish mehnat samaradorligini 3-4 oyga oshirishi mumkin, xolos. Ushbu davrdan keyin davlat boshqaruvi xodimlari ish haqining yangi darajasiga oʻrganadilar va avvalgi ritmga qaytadilar. Ish haqining navbatdagi oʻsishi xuddi shu natijaga olib keladi, shuning uchun davlat boshqaruvida mehnatni samarali ragʻbatlantirish uchun davlat xizmatchilarining barcha motivlarini hisobga olish kerak: moddiy va nomoddiy.
Bundan tashqari ragʻbatlantirishning tashkilotga nisbatan ikki turi mavjud: