Qarshi davlat universiteti a dabiyotshunoslik kafedrasi bibliografiyashunoslik

Bibliografik ishlov – bibliografik yozuvni kutubxonaning an’anaviy katalogida, kartotekalarda, bibliografik kо‘rsatkichlarda, qо‘llanmalarda va zamonaviy elektron katalogda aks ettirish uchun bajariladigan jarayonlar yig‘indisi. Bibliografik ishlov bibliografik tavsifni tuzish, bibliografik yozuv elementlarini aniqlash, tavsif boshini shakllantirish, indekslash, annotatsiyalash yoki referat tuzish va boshqa elementlarni berish va bosh maqsadi hujjatni tanlash, о‘rganish, о‘qish, kо‘rib chiqish, qо‘shimcha materillar bilan tanishish, asar haqidagi ma’lumotlardan foydalanish, tanqidiy maqolalarni kо‘rib chiqish jarayonida u haqda tо‘liq axborot tayyorlash va uni iste’molchiga yetkazish maqsadida chiqish ma’lumotlarini tayyorlashdan iborat.
Indekslash tushunchalari KBK klassifikatsiya indekslaridan va predmet rubrikasidan iborat bо‘ladi. Klassifikatsiya indeksi hujjatning mazmuniga kо‘ra qaysi bilim sohasiga taalluqli ekanligini kо‘rsatuvchi shartli belgidan iborat. Bu raqamli, harfli va aralash shaklda bо‘ladi va maxsus jadval yordamida axborot qidiruv tilini (AQT) tashkil etadi.
Asarni indekslash - asarni mazmunan kо‘ra bilim sohalari yoki fan tar-moqlari bо‘yicha sistemalashtirish va predmetlashtirish. Sistemalashtirish - belgilangan axborot-qidiruv tili qoidasiga kо‘ra indekslar qо‘yib chiqish va shu asosda tartiblashtirishdan iborat. Predmetlashtirish - predmet rubrikalari, tili yordamida predmetli indekslash.
Bibliografik guruhlashtirish - bibliografik yozuvni hujjatlarning xususiyatlariga kо‘ra ajratish. Uning maqsadi samarali axborot berish maqsadida bibliografik yozuvni tartibga solish, bir tizimida yetkazib berishdir.
Bibliografik faoliyatda bibliografik tavsifni tuzish muhim va mas’uliyatli jarayon. Bibliografik tavsifni tuzishga oid bir qator standartlar qabul qilingan: GOST 7.1.-84, GOST 7.12-93, GOST 7.1-2003, GOST 7.40-82,GOST 7.70-2003 , O`zDSt 1215-09.Bibliografik yozuv. Bibliografik tavsif. Umumiy talablar va tuzish qoidalari”
Bibliografik tavsif majburiy va fakultativ elementlardan tashkil topadi va quyidagi tavsif sohalarini aks ettiradi:
Tavsif boshi.
Sarlavhalar va javobgarlik haqidagi soha.-Nashr sohasi.-Chiqish ma’lumotlari sohasi.-Sonli xarakteristika sohasi.-Seriyalar sohasi.-Eslatmalar sohasi.-Xalqaro standart kitob raqami, bahosi va adadi sohasi.
Har bir soha boshqasidan nuqta va chiziqcha bilan ajratiladi. Har bir element ma’lum bir ma’noga ega bо‘lgan bibliografik belgi bilan ajratiladi va ular matnni tushunishga, bibliografik axborotni tayyorlashni avtomatlashgan holda olib borishga yordam beradi.
Sohalar va elementlar uchun quyidagi belgilar qо‘llaniladi:
.-nuqta va chiziqcha
. nuqta
, vergul
: ikki nuqta
; nuqta vergul bilan
/ qiya chiziq
// ikkita qiya chiziq
( ) dumaloq qavs
[] kvadrat qavs
+ qо‘shuv
= barobar belgisi.
Bibliografik ma’lumotlar nashrda qanday berilgan bо‘lsa, shundayligicha olinadi. Qо‘shimcha ma’lumotlar kutubxona kataloglaridan, ma’lumotnoma nashrlardan, bibliografik kо‘rsatkichlardan olinadi. Bibliografik ma’lumotlar muqova, sarvaraq, avantitul, titul varag‘i orqasi, asar matnidan olinadi.
Monografik bibliografik tavsif namunasi: