Qarori sudlar tomonidan mehnat shartnomasi (kontrakti)ni bekor qilishni tartibga soluvchi qonunlarning qo‘llanilishi haqida

Oldingi tahrirga qarang.

13.  Ogohlantirish  muddati  tugagunga  qadar,  korxonada  xodimning  roziligisiz  yangi  ish

shartlari joriy etilgan hollarda, xodim yangi shartlar asosida ishni davom ettirishni rad etishi haqli

ekanligiga sudlarning e’tibori qaratilishi kerak. Xodimning bunday ishdan bosh tortishi, mehnat

intizomini buzish deb qaralmasligi lozim.

(13-bandning  birinchi  xatboshisi  O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  sudi  Plenumining  2018-yil  30-

noyabrdagi 34-sonli  qarori tahririda)

Ogohlantirish  muddati  tugagach,  kiritilgan  yangi  shartlarda  ishlashni  davom  ettirishdan

bosh  tortgan  xodim  bilan  mehnat  munosabatlarini  bekor  qilish  MK  89-moddasining  4-qismi

asosida amalga oshiriladi. Bunday asoslarga ko‘ra, mehnat shartnomasining bekor qilinishi yangi

mehnat  shartlarining  joriy  etilishi  munosabati  bilan  emas,  balki  xodimning  bunday  shartlarda

ishlashni davom ettirishdan bosh tortishi sabab bo‘lishligiga sudlarning e’tibori qaratilsin. Shuni

hisobga  olgan  holda,  MK  89-moddasining  4-qismiga  binoan  mehnat  shartnomasi  bekor

qilinganining  qonuniyligini  tekshirishda  sudlar  xodimning  yangi  ish  shartlarida  ishlashdan

haqiqatdan bosh tortganligini aniqlashlari lozim.

Agar mehnat nizosini hal qilishda, xodimning yangi ish shartlarida ishlashga rozi bo‘lsada,

u  bilan  mehnat  munosabatlari  MK  89-moddasining  4-qismiga asosan  bekor  qilingani  aniqlansa,

bunday asoslar bo‘yicha mehnat shartnomasining bekor qilinishi qonunsiz deb topiladi.

Ish  beruvchining  xodim  roziligisiz  mehnat  shartlarini  o‘zgartirish  haqidagi  nizolarni

---

Ish  beruvchining  xodim  roziligisiz  mehnat  shartlarini  o‘zgartirish  haqidagi  nizolarni

ko‘rishda  sudlar  texnologiyadagi,  ishlab  chiqarish  va  mehnatni  tashkil  etishdagi  o‘zgarishlar,

ishlar  hajmining  qisqarganligi,  basharti  bunday  o‘zgarishlar  xodimlar  soni  yoki  ishlar

xususiyatining o‘zgarishiga olib kelishi oldindan aniq bo‘lgan-bo‘lmaganligini aniqlashlari lozim.

Agar  sud  muhokamasi  davomida  xodim  yangi  mehnat  shartlarida  ishlashdan  bosh

tortgani,  lekin  mehnat  shartnomasi  u  bilan  MK  89-moddasining  4-qismiga  ko‘ra  ogohlantirish

muddati  tugagunga  qadar  uning  roziligisiz  bekor  qilingani  yoki  umuman  mehnat  shartlari

o‘zgarishi  haqida  dastlabki  ogohlantirishsiz  bekor  qilingani  aniqlansa,  sud  ish  beruvchi

tomonidan  yuqoridagi  asos  bo‘yicha  mehnat  shartnomasini  bekor  qilishning  boshqa  qonuniy

shartlariga  to‘la  amal  qilinganligini  aniqlab,  mehnat  shartnomasini  bekor  qilish  kunini

ogohlantirish muddatining tegishli tugash kuniga o‘tkazish va shu vaqt uchun xodimga ish haqi

undirish masalasini hal qiladi.

14. Sudlar taraflar kelishuviga ko‘ra (MK 97-moddasi 1-bandi) mehnat shartnomalarining

barcha  turlarini  va  ularning  har  qanday  vaqtda  bekor  qilinishi  mumkinligini  e’tiborga  olishlari

kerak.

Mehnat  shartnomasini  MK  97-moddasining  1-bandiga  binoan  bekor  qilish  bilan  bog‘liq

nizolarni ko‘rishda xodim bilan ish beruvchi o‘rtasida haqiqatdan mehnat munosabatlarini bekor

qilishga  kelishuv  bo‘lgan-bo‘lmaganini  aniqlamoq  zarur.  Ushbu  asosga  ko‘ra,  taraflar  belgilagan

muddatda shartnoma bekor qilinadi.

MK 97-moddasi 1-bandi bo‘yicha mehnat shartnomasini tugatish haqidagi kelishuvni bekor

qilishga, shu asosga ko‘ra mehnat munosabatlarini tugatish sanasini o‘zgartirishga xodim va ish

beruvchining kelishuvi bo‘yicha yo‘l qo‘yiladi.

15.  Xodim  tashabbusiga  ko‘ra  mehnat  shartnomasini  bekor  qilish  haqidagi  nizolarni

ko‘rishda  sudlar,  xodim  o‘z  tashabbusi  bilan  nomuayyan  muddatga  tuzilgan  mehnat

shartnomasini  hamda  muddatli  mehnat  shartnomasini  tugashidan  ikki  hafta  oldin  yozma

ravishda ogohlantirib (MK 99-moddasi), bekor qilishga haqli ekanligini e’tiborga olishlari lozim.

Mehnat  shartnomasini  bekor  qilishga  xodim  shu  korxonadagi  ishni  haqiqatda  tashlab

ketish istagini bildirgan yozma arizasiga binoan yo‘l qo‘yiladi.

Sudlar da’vogarning mehnat shartnomasini bekor qilish haqidagi arizani ish beruvchining

qistovi natijasida berganligi to‘g‘risidagi vajlarini sinchkovlik bilan tekshirmoqlari lozim.

Mehnat  shartnomasi  xodimning  tashabbusiga  ko‘ra  ikki  haftalik  ogohlantirish  muddati

tugagunga  qadar  ham  ish  beruvchi  bilan  xodimning  kelishuviga  ko‘ra  bekor  qilinishi  mumkin.

Qonunda  belgilangan  yoki  taraflar  kelishuviga  ko‘ra  qisqartirilgan  ogohlantirish  muddati

o‘tmasdan  xodimning  roziligisiz  mehnat  munosabatlarini  bekor  qilish  ushbu  mehnat

shartnomasini tugatishni g‘ayriqonuniy deb topishga va xodimning avvalgi ishiga tiklash haqidagi

talabini  qanoatlantirishga  asos  bo‘ladi.  Xodimning  ogohlantirish  muddati  o‘tmasdan

o‘zboshimchalik  bilan  ishni  tashlashi  u  tomonidan  mehnat  majburiyatlarini  buzish  deb

baholanadi.

Arizani berish sanasi uni ish beruvchiga (korxona boshlig‘iga, uning muoviniga, qabulxona

kotibiga, kadrlar bo‘limiga, devonxonaga va b.) topshirgan kun hisoblanadi, ogohlantirish muddati

esa keyingi kundan boshlanadi. Ogohlantirish muddatiga kalendar bo‘yicha barcha kunlar kiradi.

Ogohlantirish  muddatining  tugashi  dam  olish  yoki  bayram  (ish  kuni  bo‘lmagan  kunga)  kuniga

to‘g‘ri  kelsa,  oxirgi  ish  kuni  va  shartnomaning  bekor  bo‘lish  kuni  bo‘lib  dam  olishdan  yoki

bayramdan so‘nggi birinchi kun hisoblanadi.

Qonunda belgilangan yoki taraflar kelishuviga ko‘ra qisqartirilgan ogohlantirish muddati

tugagach, xodim ishni tugatishga haqli, ish beruvchi esa xodimga mehnat daftarchasi va mehnat

shartnomasi bekor qilingani haqidagi buyruqdan nusxa berib, u bilan hisob-kitob qilishga majbur,

ish beruvchi tomonidan xodimning tashabbusiga ko‘ra mehnat shartnomasining bekor qilinishini

kechiktirishga,  shuningdek  boshlangan  ishni  tugatmagani,  qarzi  yo‘qligi  varaqasining

imzolanmagani,  xodimning  moddiy  qiymatlarni  topshirmagani  munosabati  bilan  ham

---

imzolanmagani,  xodimning  moddiy  qiymatlarni  topshirmagani  munosabati  bilan  ham

kechiktirishga yo‘l qo‘yilmaydi.

Qonunda  belgilangan  yoki  xodim  va  ish  beruvchi  kelishuviga  ko‘ra  qisqartirilgan

ogohlantirish  muddati  davomida  xodim  mehnat  shartnomasi  tugatilganligi  haqida  buyruq

chiqarilgan bo‘lishidan qat’i nazar arizasini qaytarib olishga haqli. Xodimning o‘rniga boshqasini

taklif etilganligi unga arizasini qaytarib olishni rad qilishga asos bo‘lmaydi, chunki ish beruvchi

faqat  avvalgi  xodim  o‘rtasidagi  mehnat  shartnomasini  bekor  qilganidan  keyingina,  bu  ish

(lavozim)ga boshqa xodimni taklif qilishga haqli.

Ogohlantirish muddati o‘tgan bo‘lsada, mehnat shartnomasi bekor qilinmagan va mehnat

munosabatlari  davom  etayotgan  bo‘lsa,  xodimning  mehnat  shartnomasini  bekor  qilish  haqidagi

arizasi  o‘z  kuchini  yo‘qotadi  va  bu  arizaga  ko‘ra  mehnat  shartnomasini  bekor  qilishga  yo‘l

qo‘yilmaydi.

Xodim  tomonidan  mehnat  shartnomasini  bekor  qilish  haqida  berilgan  ariza  tegishli

holatlar  mavjud  bo‘lgan  holda  ish  beruvchini  ogohlantirish  muddati  o‘tmasdan  belgilangan

tartibga  rioya  qilgan  holda  umumiy  asoslarda  mehnat  shartnomasini  bekor  qilish  huquqidan

mahrum qilmaydi.

Agar  xodimning  tashabbusi  bilan  mehnat  shartnomasini  bekor  qilish  haqidagi  arizada  u

tomonidan  ishni  davom  ettirishning  imkoniyati  yo‘qligi  asoslantirilgan  (o‘quv  yurtiga  qabul

qilinganligi, pensiyaga chiqqanligi, saylanib qo‘yiladigan lavozimga saylanishi va h.k.) bo‘lsa, ish

beruvchi  mehnat  shartnomasini  xodim  iltimos  qilgan  muddatda  bekor  qilishi  kerak.  MK  99-

moddasining 5-qismida ishni davom ettira olmaslik holatlarining taxminiy ro‘yxati ko‘rsatilganligi

munosabati bilan, sud nizoni ko‘rishda boshqa holatlar (tibbiy xulosaga ko‘ra sog‘lig‘ining ahvoli

muayyan ishni bajarishga to‘sqinlik qilishi, birinchi guruh nogironi bo‘lgan oila a’zosiga qarashligi

va b.)ni e’tiborga olishi mumkin.

16. Ish beruvchi tashabbusiga ko‘ra mehnat shartnomasini bekor qilishning qonuniyligiga

oid nizolarni hal qilishda sudlar quyidagilarni aniqlashi kerak:

MK  100-moddasining  2-qismida  belgilangan  mehnat  shartnomasini  bekor  qilishning

qonuniyligi shartlari va tartibiga rioya etilganmi;

xodim  ish  beruvchi  tomonidan  tegishli  asosga  ko‘ra  mehnat  shartnomasini  bekor

qilmoqchi  bo‘lganligi  to‘g‘risida  ogohlantirilgan  (xabardor  etilgan)mi,  bunday  ogohlantirish  yoki

xabar berishni talab qilmaydigan MK 100-moddasi 2-qismining 5-bandi bundan mustasnodir;

mehnat  to‘g‘risidagi  qonunchilik  va  boshqa  normativ  hujjatlarda  belgilangan  ish

beruvchining  tashabbusiga  ko‘ra  mehnat  shartnomasini  xodimning  vaqtincha  ishga  qobiliyatsiz

va ta’til vaqtida bo‘lgan vaqtlarda bekor qilishga yo‘l qo‘yilmasligi haqidagi MK 100-moddasining

3-qismi talablari inobatga olinganmi, korxonani butunlay tugatish hollari bundan mustasnodir;

alohida  toifadagi  xodimlar  bilan  mehnat  shartnomalarini  bekor  qilishda  qonunlarda

belgilangan qo‘shimcha kafolatlar, jumladan, homilador va uch yoshgacha bolasi bor ayollar bilan

ish  beruvchining  tashabbusiga  binoan  mehnat  shartnomasining  bekor  qilinishiga  yo‘l

qo‘yilmasligi,  korxonaning  butunlay  tugatilishi  hollarida  mehnat  shartnomasini  boshqa  ishga

joylashtirish sharti bilan bekor qilish (MK 237-moddasi 1-qismi) bundan mustasnodir; o‘n sakkizga

to‘lmagan  shaxslar  bilan  faqat  mahalliy  mehnat  organlari  roziligi  bo‘lganda  mehnat

shartnomasini  bekor  qilish  mumkinligi  (MK  246-moddasi);  kasaba  uyushmasiga  yoki  boshqa

vakillik  organiga  saylangan  va  ishlab  chiqarish  ishidan  ozod  etilmagan  hamda  shu  organlarga

saylangan  xodimlar  saylangandagi  vakolatlari  tugagach,  ikki  yil  davomida  mahalliy  mehnat

organining  oldindan  roziligini  olmay  turib  ular  bilan  mehnat  shartnomasini  bekor  qilishga  yo‘l

qo‘ymasligi va boshqalar hisobga olinganmi;

jamoa  kelishuvida,  shuningdek  jamoa  shartnomasida  yoki  korxonaning  lokal  normativ

hujjatlarida belgilangan kafolatlarga rioya etilganmi; jumladan, ish beruvchining tashabbusi bilan

mehnat shartnomasini kasaba uyushmasi qo‘mitasi yoki xodimlarning boshqa vakillik organining

oldindan  roziligisiz,  agarda  bunday  rozilik  jamoa  kelishuvi  yoki  jamoa  shartnomasida  ko‘zda

---

oldindan  roziligisiz,  agarda  bunday  rozilik  jamoa  kelishuvi  yoki  jamoa  shartnomasida  ko‘zda

tutilgan bo‘lsa, bekor qilishga yo‘l qo‘yilmasligi (MK 101-moddasi), agar qonun bo‘yicha xodimlar

ishda  qoldirishga  teng  huquqli  bo‘lsalar  (MK  103-moddasi  3-qismi),  ishda  qoldirishga  afzallik

huquqlarini  aniqlash  jamoa  shartnomasida  nazarda  tutilgan  holatlarning  hisobga  olinishi  va

boshqalar.

17.  Sudlarning  e’tibori  ish  beruvchi  mehnat  shartnomasini  bekor  qilish  niyati  haqida

xodimning  ogohlantirilgani  (xabardor  qilgani)ni,  MKning  102-moddasida  belgilangan

ogohlantirishning  muddatlari  va  tartibiga  rioya  etilgan-etilmagani  masalasini  aniqlashga

qaratilsin. Bunda ish beruvchi mehnat shartnomasini bekor qilish niyati haqida xodimni yozma

ravishda (imzo chektirib) ogohlantirishi shart:

xodimlar soni (shtati), ish xususiyatining o‘zgarishi yoxud korxonaning tugatilganligi (MK

100-moddasining  2-qismi  1-bandi),  shuningdek  korxona  egasining  o‘zgarishi  munosabati  bilan

(MK  100-moddasining  2-qismi  6-bandi)  korxona  rahbari,  uning  o‘rinbosarlari,  bosh  buxgalter

bilan,  bosh  buxgalter  lavozimi  bo‘lmagan  taqdirda  esa,  bosh  buxgalter  vazifasini  amalga

oshiruvchi xodim bilan mehnat shartnomasi bekor qilinganda kamida ikki oy oldin;

xodimning  bajarayotgan  ishiga  noloyiqligi  oqibatida  (MK  100-moddasining  2-qismi  2-

bandi)  mehnat  shartnomasini  bekor  qilishda  kamida  ikki  hafta  oldin.  Agar  xodimning

bajarayotgan  ishiga  noloyiqligiga  uning  sog‘lig‘i  sabab  bo‘lib,  tibbiy  xulosaga  ko‘ra  bu  mazkur

ishni  bajarishga  to‘sqinlik  qilsa,  mehnat  shartnomasi  xodim  ogohlantirilmasdan  bekor  qilinadi,

lekin ogohlantirish evaziga unga albatta ikki haftalik pul kompensatsiyasi to‘lanadi.

Xodim  bilan  mehnat  shartnomasini  bekor  qilish  haqida  faqat  mehnat  munosabatlarini

bekor  qilish  huquqiga  ega  mansabdor  shaxsgina  ogohlantirilishi  mumkinligidan  kelib  chiqib,

sudlar  ogohlantirish  tegishli  mansabdor  shaxs  tomonidan  imzolanganini  aniqlashi  kerak.

Ogohlantirishda xodimning imzosi bo‘lmagan taqdirda ham ish beruvchi xodimning belgilangan

muddatda ogohlantirish bilan tanishtirilgani, lekin xodim imzo qo‘yishdan bosh tortgani haqida

ishonarli  dalillar  keltirsa,  sud  xodimni  o‘z  vaqtida  mehnat  shartnomasining  bekor  qilinishi

bo‘yicha ogohlantirilgan deb topishi mumkin.

Ish beruvchi ogohlantirish muddati davomida xodimga haftada o‘rtacha oylikni saqlagan

holda  bir  kundan  kam  bo‘lmagan  qo‘shimcha  bo‘sh  kun  berib,  unga  boshqa  ish  topishga  imkon

tug‘dirishga majbur. Agar korxona jamoa shartnomasida ish beruvchining xodimga ogohlantirish

muddati  davomida  qo‘shimcha  bir  kundan  ortiq  vaqt  ish  topish  uchun  berishga  majburligi

ko‘rsatilsa,  xodimning  shuncha  kun  berish  haqidagi  jamoa  shartnomasida  ko‘rsatilgan  talabi

qanoatlantirilmog‘i zarur.

MK  102-moddasining  6-qismi  korxonaning  tugatilishi  munosabati  bilan  mehnat

shartnomasining  bekor  etilishidan  tashqari  hollarda  xodimning  faqat  mehnatga  qobiliyatsizlik

vaqti,  shuningdek  davlat  yoki  jamoat  majburiyatlarini  bajarishga  ketgan  muddatlari  xodimni

ogohlantirish  muddatiga  kirmasligini  ko‘zda  tutgani  sababli  xodimning  ishda  bo‘lmagan  boshqa

barcha muddatlar (ish haqi to‘lanadigan va ish haqi saqlanmaydigan ta’tillarda bo‘lishi, otgulda

yurishi va h.k.) mehnat shartnomasini bekor qilish bo‘yicha ogohlantirish muddatiga kiradi.

18.  MK  100-moddasi  2-qismining  1,  2-bandlariga  binoan,  xodim  bilan  ish  beruvchining

kelishuviga ko‘ra mehnat shartnomasi bekor qilinganda xodimni ogohlantirish uning muddatiga

muvofiq  keladigan  pullik  kompensatsiya  bilan  almashtirilishi  mumkin.  Mehnat  shartnomasini

bekor  qilish  haqida  ogohlantirish  o‘rniga  xodimga  pul  kompensatsiyasi  to‘langanlik  mehnat

shartnomasini  bekor  qilishda  xodimga  beriladigan  boshqa  xil  to‘lovlarni  (foydalanilmagan  ta’til

uchun kompensatsiya to‘lash, dam olish nafaqasi, MKning 67-moddasiga binoan ishga joylashish

muddatida o‘rtacha ish haqi saqlash va b.) berishdan ish beruvchini ozod qilmasligiga sudlarning

e’tibori qaratilsin.

Xodim  bilan  mehnat  shartnomasi  MK  100-moddasi  2-qismining  1,  2-bandlari  bo‘yicha

ogohlantirish muddati tugamay, xodimning roziligisiz bekor qilingan hollarda, sud:

agar  hal  qiluv  qarori  chiqarish  vaqtida  ogohlantirish  muddati  o‘tgan  va  xodimni  boshqa

---

agar  hal  qiluv  qarori  chiqarish  vaqtida  ogohlantirish  muddati  o‘tgan  va  xodimni  boshqa

sabablarga  binoan  ishga  tiklashga  asos  bo‘lmasa,  mehnat  shartnomasini  bekor  qilish  sanasini

ogohlantirish muddatining tugashiga mos keladigan kunga ko‘chirish va xodimga bu vaqt uchun

haq to‘lash masalasini hal qiladi;

agar hal qiluv qarori chiqarish vaqtida ogohlantirish muddati hali o‘tmagan bo‘lsa, mehnat

shartnomasi  qatnashchilari  ogohlantirish  muddatini  pul  kompensatsiyasi  bilan  almashtirishga

kelisha olmasalar, xodimni avvalgi ishiga tiklaydi. Bunday qaror ish beruvchini o‘rnatilgan tartib

asosida ogohlantirish muddati tugagandan so‘ng xodim bilan mehnat shartnomasini bekor qilish

huquqidan mahrum etmaydi va keyinchalik taraflarga qolgan ogohlantirish muddatini unga mos

keladigan pul kompensatsiyasiga almashtirish bo‘yicha kelishuvga kelishlariga to‘sqinlik qilmaydi.

19. Korxonaning egasi almashishi munosabati bilan korxona rahbari, uning o‘rinbosarlari,

bosh  buxgalter,  korxonada  bosh  buxgalter  lavozimi  bo‘lmagan  taqdirda  esa,  bosh  buxgalter

vazifasini  amalga  oshiruvchi  xodim  o‘rtasida  mehnat  shartnomasini  bekor  qilishda  (MK  100-

moddasi  2-qismining  6-bandi)  ogohlantirish  muddatini  unga  muvofiq  keladigan  pul

kompensatsiyasiga  almashtirish  masalasi  korxonaning  yangi  egasi  xohishiga  qarab  hal  qilinadi.

Shunga muvofiq mehnat shartnomasi bunday asoslarga ko‘ra ogohlantirish muddati tugamasdan

bekor qilinsa va Mehnat kodeksi 100-moddasi ikkinchi qismining 6-bandida ko‘rsatilgan xodimga

pul  kompensatsiyasi  to‘lanmagan  bo‘lsa,  u  ogohlantirish  muddatiga  mos  keladigan  pul

kompensatsiyasi to‘lashni talab qilishga haqli. Mehnat kodeksi 100-moddasi ikkinchi qismining 6-

bandida ko‘rsatilgan xodimning mehnat shartnomasini bekor qilish sanasini ko‘chirish haqidagi

talabi qanoatlantirilmasdan qoldiriladi.

20.  Ish  beruvchi  xodimning  aybli  harakatlar  sodir  etganligi  munosabati  bilan  mehnat

shartnomasini bekor qilishi haqida uni kamida uch kun oldin xabardor qilishga majbur (MK 100-

moddasi 2-qismining 3, 4-bandlari). Bunda, qonun MK 100-moddasi 2-qismining 1, 2 va 6-bandlari

asosida mehnat munosabatlarini bekor qilishdan farqli o‘laroq xodim bilan mehnat shartnomasini

MK 100-moddasi 2-qismi 3 yoki 4-bandlari bo‘yicha bekor qilishda xodimni albatta yozma shaklda

xabardor  qilishni  ko‘zda  tutmaydi.  Shunga  ko‘ra,  bunday  asoslar  bo‘yicha  xodim  bilan  mehnat

munosabatlarini bekor qilishda xodim yozma yoki og‘zaki xabardor qilinishi mumkin.

Mehnat shartnomasini MK 100-moddasi 2-qismining 3 yoki 4-bandlari asosida bekor qilish

intizomiy  chora  bo‘lib,  xodimni  xabardor  qilish  va  u  bilan  mehnat  munosabatlarining  bunday

asoslarda  bekor  qilinishiga  faqat  intizomiy  choralarni  qo‘llash  uchun  belgilangan

muddatlardagina yo‘l qo‘yiladi.

Sudlar  shuni  hisobga  olishlari  lozimki,  ish  beruvchi  o‘z  xohishiga  qarab,  mehnat

shartnomasini  MK  100-moddasi  2-qismining  3  yoki  4-bandlari  bo‘yicha  bekor  qilish  haqidagi

xabarni  unga  muvofiq  keladigan  pul  kompensatsiyasi  to‘lashga  almashtirishga  haqli.  Shunga

ko‘ra,  agar  ishni  ko‘rish  jarayonida  MK  100-moddasi  2-qismining  3  yoki  4-bandlari  bo‘yicha

mehnat  shartnomasi  bekor  qilingan  xodimni  ishga  tiklashga  asoslar  mavjud  emasligi  aniqlansa,

ammo  ish  beruvchi  xodimga  u  bilan  mehnat  shartnomasini  bekor  qilinishi  haqida  xabar

bermagan  yoki  unga  mos  keladigan  pul  kompensatsiyasi  to‘lamagan  bo‘lsa,  sud  ish  beruvchiga

xodim uchun to‘lanishi lozim bo‘lgan kompensatsiyani to‘lash majburiyatini yuklaydi.

21.  Tushuntirilsinki,  MKning  101-moddasiga  ko‘ra,  jamoa  kelishuvi  yoki  jamoa

shartnomasida  mehnat  shartnomasini  ish  beruvchining  tashabbusi  bilan  bekor  qilish  uchun

kasaba  uyushmasi  qo‘mitasi  yoki  xodimlar  boshqa  vakillik  organining  oldindan  roziligini  olish

nazarda tutilgan bo‘lsa, shartnomani bunday rozilikni olmay turib bekor qilishga yo‘l qo‘yilmaydi.

Biroq, korxona tugatilishi munosabati bilan yoki MK 100-moddasining 2-qismida nazarda tutilgan

asoslardan  biriga  ko‘ra,  jumladan  korxona  rahbari,  uning  o‘rinbosarlari,  bosh  buxgalter,

korxonada  bosh  buxgalter  lavozimi  bo‘lmagan  taqdirda  bosh  buxgalter  vazifasini  amalga

oshiruvchi  xodim  bilan  tuzilgan  mehnat  shartnomasi  mulkdorning  almashishi  sababli  ish

beruvchining tashabbusi bilan bekor qilingan taqdirda kasaba uyushmasi qo‘mitasi yoki xodimlar

---

beruvchining tashabbusi bilan bekor qilingan taqdirda kasaba uyushmasi qo‘mitasi yoki xodimlar

boshqa vakillik organining roziligini olish talab etilmasligi e’tiborda tutilishi lozim.

Nizoni  to‘g‘ri  hal  etish  uchun  sud  jamoa  kelishuvi  yoki  jamoa  shartnomasi  tuzilgan  yoki

tuzilmaganligini  va  shartnomada  xodimni  ishdan  bo‘shatish  uchun  kasaba  uyushmasi  qo‘mitasi

yoki  xodimlarning  boshqa  vakillik  organining  oldindan  roziligini  olish  nazarda  tutilgan  yoki

tutilmaganligini  aniqlashi  lozim.  Bu  o‘rinda  jamoa  shartnomasida  jamoa  kelishuviga  nisbatan

xodimning  ahvoli  yomonlashishi  mumkin  emasligini  nazarda  tutish  kerak.  Agar  tarmoq  yoki

hududiy jamoa kelishuvlarida ish beruvchi tashabbusi bilan mehnat shartnomasini bekor qilish

uchun  kasaba  uyushmalari  qo‘mitasi  yoki  xodimlarning  boshqa  vakillik  organining  oldindan

roziligini  olish  nazarda  tutilgan  bo‘lsa,  bunday  rozilik  jamoa  shartnomasida  ko‘rsatilgan  yoki

ko‘rsatilmaganligidan qat’i nazar olinishi shartdir.

Agar  xodimlarning  korxonadagi  manfaatlarini  kasaba  uyushmasi  qo‘mitasi  emas,  balki

boshqa  vakillik  organi  himoya  qilayotgan  bo‘lsa,  bu  organlarning  saylanish  tartibi,  ularning

vakolatlari muddati va miqdor tarkibini mehnat jamoasining yig‘ilishi (konferensiyasi) belgilaydi

(MK 24-moddasi 1-qismi).

Xodim bilan mehnat shartnomasi ish beruvchining tashabbusiga ko‘ra kasaba uyushmasi

yoki  boshqa  vakillik  organining  roziligisiz  bekor  qilingani  aniqlansa,  sud  mehnat  shartnomasi

bekor  qilinganligini  noqonuniy  deb  topadi  va  xodimning  ishga  tiklash  haqidagi  talabini

qanoatlantiradi.

22.  Xodimning  vaqtincha  mehnatga  qobiliyatsizligi,  uning  mehnat  ta’tilida  bo‘lishi  va

barcha boshqa holatlar 1 oylik muddatning uzilishiga sabab bo‘lmaydi, ish beruvchi bu muddat

ichida kasaba uyushmasi qo‘mitasi yoki xodimlarning boshqa vakillik organining, zarur hollarda

esa  mahalliy  mehnat  organining  (MKning  25,  246-moddalari),  hokimiyatning  tegishli  vakillik

organining (“O‘zbekiston Respublikasida deputatlar maqomi to‘g‘risida”gi Qonunning 28-moddasi)

roziligini olib, xodim bilan bo‘lgan mehnat shartnomasini bekor qilishga haqlidir.

Ish  beruvchining  tashabbusiga  ko‘ra,  mehnat  shartnomasini  bekor  qilishga  kasaba

uyushmasi qo‘mitasi (yoki xodimlarning boshqa vakillik organi) yoxud boshqa (mahalliy mehnat

organi,  hokimiyatning  vakillik  organi  va  boshqa)  organning  roziligini  olish  zarur  bo‘lganda

bunday  rozilik  olingandan  keyin  belgilangan  bir  oylik  muddatning  o‘tganligi  ish  beruvchining

xodim  bilan  bo‘lgan  mehnat  shartnomasini  bekor  qilishga  bunday  rozilikni  olish  uchun  tegishli

organga qaytadan murojaat qilish huquqidan mahrum etmaydi.

Bunda shuni nazarda tutish lozimki, MK 100-moddasi 2-qismining 3 va 4-bandlari bo‘yicha

mehnat munosabatlarining bekor qilinishiga intizomiy jazolar qo‘llash (MK 182-moddasi) uchun

belgilangan muddatlar o‘tgach, yo‘l qo‘yilmaydi.

23.  Mehnat  shartnomasi  xodimlar  soni  (shtati),  ishning  xususiyati  o‘zgarishi  yoki

korxonaning  tugatilishi  (MK  100-moddasi  2-qismining  1-bandi)  munosabati  bilan  bekor  qilingan

shaxslarning ishga tiklash haqidagi da’volarini hal qilishda sudlar:

haqiqatda  xodimlar  soni  (shtati),  ishning  xususiyati  o‘zgargan-o‘zgarmaganligini,

korxonaning faoliyati tugatilgan-tugatilmaganligini;

ish  beruvchi  tomonidan  xodimlarni  ishdan  bo‘shatish  tartibini  tartibga  soluvchi  mehnat

qonunlari normalariga rioya etilgan-etilmaganligini aniqlashlari lozim.

Mehnat  shartnomasini  xodimlar  soni  (shtati),  ish  xususiyati  o‘zgarishi,  korxonaning

tugatilishi  asosida  mehnat  shartnomasining  bekor  qilinishi  o‘rtasida  xodimlarga  o‘rnatilgan

kafolatlar har xilligi sababli (mehnat shartnomasining xodimlar soni yoki ish xususiyati o‘zgarishi

asosida  bekor  qilinishida  xodimlar  uchun  kafolatlarning  turli  darajasi  belgilangani  kasaba

uyushmasi qo‘mitasi yoki xodimlarning boshqa vakillik organi roziligini olishning zarurligi, agar

bunday  rozilik  olinishi  jamoa  kelishuvi  yoki  jamoa  shartnomasida  ko‘zda  tutilgan  bo‘lsa;  ushbu

asoslarga  ko‘ra  mehnat  shartnomasini  bekor  qilayotgan  ishda  qoldirishda  afzallik  huquqi

to‘g‘risidagi  MKning  103-moddasi  talablarini  hisobga  olishning  majburiyligi,  xodimning

vaqtinchalik mehnatga qobiliyatsiz yoki mehnat ta’tilida bo‘lgan vaqtida korxonaning tugatilishi

---

vaqtinchalik mehnatga qobiliyatsiz yoki mehnat ta’tilida bo‘lgan vaqtida korxonaning tugatilishi

sababli  mehnat  munosabatlarining  bekor  qilinishi  mumkinligi  va  b.)  sudlar  ish  beruvchining

korxonani  tugatilganligi  xususidagi  vajlarini  tekshirmog‘i  lozim.  Agar  korxonaning  alohida

bo‘lmagan tarmog‘ining (xizmatlar, bo‘limlar, uchastkalar, sexlar va b.) faoliyati tugatilayotganda

korxona  o‘z  faoliyatini  to‘liq  davom  ettirayotgan  bo‘lsa,  ko‘rsatilgan  tarmoqda  ishlovchi  xodim

bilan  mehnat  shartnomasining  bekor  qilinishiga  faqat  xodimlar  soni  (shtati)  yoki  ish  xususiyati

o‘zgarishi asoslari bo‘yicha yo‘l qo‘yilishi mumkinligini nazarda tutish lozim.