Qaraqalpaqstan respublikasi joqari ha’m orta arnawli bilimlendiriw ministirligi berdaq atindag’i qaraqalpaq ma’mleketlik universiteti

Induktsiya- bul jeke pikirlerden uliwma pikirlerge qarap pikir ju`ritiw usili, ayirim faktlerdi ha`m qubilislardi u`yreniw tiykarinda uliwma nizamlardi ja`ne qa`delerdi aniqlaw boladi.
Deduktsiya- bul uliwma pikirlerden jeke pikirge qaray pikir ju`ritiw, uliwma nizamlardi ha`m qa`delerdi biliwdin` tiykarinda ayirim faktlerdi ja`ne qa`delerdi bilip aliw boladi.
Induktsiya qanday da bir jag`inan birgelikili bolg`an zatlardin` ha`m qubilislardin` mu`mkinshiligi bolg`aninsha ko`birek mug`dari tuwrali bilimdi toplawdan baslanadi, bul na`rse zatlardag`i ha`m qubilislardag`i usas ja`ne pariq etetug`in na`rseni itibarg`a almawg`a mu`mkinshilik beredi. Usi zatlardin` ha`m qubilislardin` usas belgilerin uliwmalastira otirip, uliwma juwmaq yamasa na`tiyje shig`aradi, uliwma qa`deni yamasa nizamdi aniqlaydi. Misali, «U`y haywanlari» degen tu`sinikti o`zlestirgen waqitta oqiwshilar siyir paydali, at paydali, qoy, shoshqa da paydali ekenin aniqlaydi. Onnan son` oqiwshilar usinin` tiykarinda «barliq u`y haywanlari paydali- degen juwmaq shig`aradi».

Oydan deduktivlik juwmaq shig`ariw adamg`a uliwma nizamlardi ha`m qa`delerdi biliwdin` tiykarinda ayirim zatlardin` qa`siyetlerin ja`ne sapalarin bilip aliw mu`mkinshiligin beredi. Misali, barliq deneler qizdirilg`an waqitta ken`eyip ketetug`inin bile otirip, adm jazdin` shijg`irag`an issi ku`ninde temirjol rel`sleri de ken`eyip ketetug`in, al sonliqtan da qurilisshilar temir joldi salg`an waqitta rel`sler arasina belgili bir sanliq qoyip ketetug`inin aldin ala biledi.

Oylawdin` jeke o`zgeshelikleri. Adamlardin` oylaw xizmetindegi ayirmashiliqlar oylawdin` ha`rqiyli sipatlarinda ko`rinedi. Oylawdin` o`z betinsheligi adamnin` ko`binese basqa adamlardin` ja`rdemine mu`ta`j bolmastan jan`a waziypalardi ortag`a qoyiw ha`m za`ru`rli sheshimlerdi ja`ne juwaplardi tawa biliw uqibi menen sipatlandi.
Oylawdin` ken`ligi adamnin` xizmetinin` ha`r qiyli tarawlarin qamtiytug`in bilip aliw xizmetinde, oy-o`risinin` ken`liginde, biliwge jan-jaqli qumarlilig`inda ko`rinedi. Oylawdin` sipatli retindegi ken` bilip aliw xizmeti ha`rta`repleme ha`m teren` bilimlerge tiykarlanadi.