Qaraqalpaqstan respublikasi joqari ha’m orta arnawli bilimlendiriw ministirligi berdaq atindag’i qaraqalpaq ma’mleketlik universiteti

Salistiriw- zatlardin` ayirmashiliq ha`m uqsaslig`in ashadi. Salistiriw na`tiyjesi, sonday-aq, klassifikatsiya boliwi mu`mkin. Ayirim waqitlari ol teoriyaliq ha`m praktikaliq sananin` birlemshi formasi sipatinda da shig`adi.

Zatlardin` negizine elede teren`irek kiriw olardin` ishki baylanislarin, nizamliliqlarin ha`m qa`siyetlerin ashiwdi talap etedi. Bul analiz ha`m sintez ja`rdeminde a`melge asiriladi.

Analiz (tallaw)-bul predmettin` oni qurawshi elementlerge keyin ala salistiriw menen qiyalda yamasa praktikaliq bo`liniwi.
Sintez bul analitikaliq berilgen bo`limlerden bir pu`tinlikti quriw. Analiz ha`m sintez a`dette birge a`melge asiriladi, haqiyqatliqti elede teren`irek biliwge ja`rdem beredi. Analiz ha`m sintez-dep jazg`an edi S.L.Rubinshteyin-barliq bilim beriw protsessinin` «uliwma bo`lekleri».
Olar tek g`ana uliwma oylawg`a emes, al sezimlik u`yreniw ha`m qabillawg`a da tiyisli. Sezimlik biliwde analiz sol waqitqa shekem tiyislisinshe shiqpag`an ob`ekttin` qanday da bir sezimlik qa`siyetin shig`ariwda ko`rinedi. Analizdin` bilim beriw a`hmiyeti, ol en` tiykarg`isin ayirip, «belgilep» ha`m bo`liwi menen baylanisli. Teoriyaliq, praktikaliq, obrazli ha`m abstrakt intellekt o`z qa`liplesiwinde oylaw, birinshi gezekte analiz, sintez ha`m uliwmalastiriw operatsiyasin jetilistiriw menen baylanisli.
Uliwmalastiriw ha`m konkretlestiriw. Abstraktsiya uliwmalastiriwdin`- zatlardi ha`m qubilislardi abstraktsiyalaniw protsessinde ajiratilip shig`arilatug`in uliwma ja`ne en` a`hmiyetli belgilerine qaray oydan toparlarg`a biriktiriwdin` tiykarin quraydi. Mektep oqiwshilarinin` ta`lim aliw jumisinda uliwmalastiriw a`dette juwmaqlarda, aniqlamalarda, qa`delerde, klassifikatsiya jasawda ko`rinedi. Oqiwshilarg`a geyde uliwmalastiriw jasaw qiyin boladi, o`ytkeni a`ytewir uliwma emes, al en` a`hmiyetli belgilerdi o`z beinshe ajiratip shig`ariw ba`rhama olardin` qolinan kele bermeydi.
Konkretlestiriw- bul oyda uliwma na`rseden usi uliwma na`rsege sa`ykes keletug`in jalg`iz na`rsege o`tiw boladi. Oqiw xizmetinde konkretlestiriw- uliwma teoriyaliq rejeni, qa`deni, nizamdi (grammatikaliq, tariyxiy) da`lilleytug`in misal, illyustratsiya, konkret fakt keltiriw degen so`z boladi. A`hmiyeti- ol bizin` teoriyaliq bilimlerimizdi turmis penen, praktika menen baylanistiradi ha`m haqiqatliqti duris tu`siniwge ja`rdem beredi. Konkretlesiwdin` bolmawi bilimlerdin` formal` boliwina alip keledi, bunday bilimler turmistan ajiralip jalan`ash ha`m paydasiz abstraktsiyalar boladi.