Qalandarova baxtigul ozod qizi maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalar nutqini o‘stirish va tafakkurini rivojlantirish usullari

2- savolda tarbiyachilarning bolalar nutqiga oid yasama so‘zlar semantikasining tafakkuriga ta’sirini qanday izohlashlari so’ralgan edi. Bunda quyidagi javoblarni qoniqarli deb hisoblash mumkin: “Yasama so‘z bolalar nutqida ularning o‘z ixtiyoridagi vositalar bilan ifodalay oladigan fikriga nisbatan murakkabroq ma’noni aks ettirish zarurati tug‘ilganda paydo bo‘ladi”– (14%); “Bolallar tomonidan yasama so‘z semantikasining ifodalanishi bilan bog‘liq muammoli masalalarni tajribalar orqali o‘rganishda so‘z yasash jarayonlari nafaqat lisoniy, balki psixolingvistik omillarning ham natijasi ekanligi isbotlangan”–(5%). Qolganlari tilshunoslikda mavjud umumiy javoblar bilan cheklanishgan.
3 – savolda Tarbiyachilarning bolalar nutqiga oid individual neologizmlarning nutq va tafakkurni o‘stirishdagi o‘rnini qanday usullar orqali aniqlashlari so’raldi Bu o’rinda quyidagi javoblarni qoniqarli deb baholash mumkin: “Bolalar nutqiga xos individual neolagizmlarning muayyan qismi analogiya hodisasi tufayli yuzaga kelgan nutqiy ifodalardan iborat bo‘lib, ular asosan so‘z birikmasining lug‘aviy birlikka aylanish yo‘li bilan yasalgan okkazianalizmlar hisoblanadi”- ( 11 %);” bolalar nutqidagi esdan chiqarilgan leksik birliklarning o‘rnini yangi so‘zlar to‘ldiradi (10%) Bolalar kattalar tomonidan aytilgan so’zlarni yangi so’z sifatida leksikasiga kiritadi”- (10%). Qolganlar qoniqarsiz javoblar berishgan.
4- savolda tarbiyachilarning leksik o‘yin jarayonida bolaning nutqiy-tafakkuriy faoliyatini qanday usullar bilan tashkil qilishiga qiziqdik. Bu o’rinda quyidagi javoblarni qoniqarli deb baholash mumkin: “til bilan bog‘liq kommunikativ o‘yin bolaga ijodiy qobilyatini erkin holda namoyon etish imkonini beradi.”- ( 14 %); “So‘z o‘yinlari bolalar tomonidan ona tilidagi nutqning o‘zlashtirilish jarayoni bilan bog‘liq sotsiopsixolingvistik xususiyatlarni aniqlash va ularning perseptiv lug‘atini faollashtirishdagi yetakchi usullardan biri sanaladi” – ( 12 %). Qolganlar savolga qoniqarsiz javob berganlar
5-savol,maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar lug‘at zahirasining takomillashuvida va tafakkurining o’sishida dialogik nutqning ahamiyati qay darajada degan savolga tarbiyachilar o`z munosabatlarini bildirishgan. Jumladan,2 nafar tarbiyachi perseptiv lug‘atni tashkil etuvchi so‘zlar semantikasining kichik yoshdagi bolalar tomonidan idrok etilishida dialogik muloqotning naqadar muhim ahamiyatga ega ekanligini e’tirof etdilar (15 %); 2 nafar tarbiyachi “katta odam va bola”, “bola va bola” o‘rtasidagi munosabatni aks ettiruvchi dialogik muloqotning bolalar nutqini o’stirishdagi ahamiyati kattaligini ta’kidlashdi. (15 %), 3 nafar tarbiyachi dialogning bolalarnutqini o’stirishda ahamiyat kasb etadi (23%) deb o’ylaydi. Qolgan tarbiyachilar dialogning qoidasinigina bilishlarini aytishdi(8%), 2 nafar tarbiyachi esa (8%) javob bermagan. Ko`rinadiki,tarbiyachilar dialogning bolalar nutqini va tafakurini o’stirishdagi ahamiyati haqida qisman tushunchaga ega . Ta’kidlab ko`rsatilgan javoblar savol mohiyatini to`liqroq ifoda etgan. Umumiy natija bo`yicha to`g`ri tasavvurga ega bo`lish 53 % ni tashkil etdi.
6-savol. Tarbiyachilardan o‘yin va musiqa mashg‘ulotlarida bolalar nutqini o‘stirish va tafakkurini rivojlantirishning qanday yo‘llarini bilishi so’raldi.
Javoblar: Har bir o‘yin bolalar hayotiga yaqin bo‘lsa, ularning hayotidan lavhalar bilan ifodalashga qaratilgan bo‘lsa, o‘yinchoqlar esa ular hayotida uchrab turadigan narsa-predmetlarni ko‘rsatsa, u o‘yinchoqlar bilan o‘ynash natijasida bolalar qiziqishi ortadi va o‘yinda uning faolligi ortadi.