@FizikaTermiz Bahodir Davlatov
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov
- 20 -
- 20 -
25. Qiya tekislikda sirpanish ishqalanish kuchi
1. Qiyalik tekislikning qiyaligi:
l
h
sin
=
a
2. m massali jism qiyalik
burchagi
α
bo‘lgan tekislikdan pastga
harakatlanmoqda. Unga ta’sir etuvchi kuchlar quyidagicha:
α
α
α
F
ishq
Р
t
Р
Р
n
N
(
)
(
)
(
)
l
h
g
sin
g
a
;
0
cos
sin
g
a
;
0
F
cos
sin
mg
ma
F
cos
sin
mg
F
ma
F
P
F
ma
cos
mg
F
cos
mg
P
sin
mg
P
i
x
i
y
x
=
a
=
=
m
a
m
-
a
=
=
a
m
-
a
-
=
a
m
-
a
+
=
-
+
=
a
m
=
î
í
ì
a
=
a
=
P
x
≥
F
i
tg
α≥μ
a>0
P
x
≤
F
i
tg
α≤μ
a<0
P
x
=F
i
tg
α=μ
a=0
υ
=const
3. Qiya tekislik oxirida jismning erishgan tezligi:
(
)
a
m
-
a
=
=
u
cos
sin
g
2
a
2
l
l
4. m massali jism qiyalik burchagi
α
bo‘lgan tekislik bo‘ylab
yuqoriga ko‘tarilmoqda. Unga ta’sir etuvchi kuchlar quyidagicha:
α
α
Р
r
N
r
F
r
x
Р
r
иш
F
r
y
Р
r
Y
X
(
)
(
)
(
)
(
)
a
m
+
a
=
=
a
m
+
a
+
=
a
m
+
a
-
=
+
-
=
a
m
=
î
í
ì
a
=
a
=
cos
sin
g
a
;
0
F
cos
sin
mg
ma
F
cos
sin
mg
F
ma
F
P
F
ma
cos
mg
F
cos
mg
P
sin
mg
P
i
x
i
y
x
26. Bir n
е
chta kuchlar ta’siri ostidagi harakat
1. m massali jism havoda a tezlanish bilan tushmoqda. Havoning
qarshilik kuchini toping.
F
q
=m(g–a)
a=0; F
q
=mg
Qarshilik kuchi
vektor kattalik bo‘lib,
q
F
r
harfi bilan belgilanadi.
[F
q
]=1 N
Qarshilik kuchni jismning og‘irlik kuchi nisbatiga teng bo‘lgan
kattalikka
qarshilik koeffitsienti
deyiladi.
(
)
g
k
1
a
;
g
a
1
k
;
P
F
k
'
og
q
-
=
-
=
=
r
r
Qarshilik koeffitsienti
skalyar kattalik bo‘lib, k harfi bilan
belgilanadi. [k]=1
2. m massali jism havoda a tezlanish bilan ko‘tarilmoqda. Havoning
qarshilik kuchini toping.
F
q
=m(a–g)
ma=F
t
–(F
q
+mg)
(
)
g
k
1
a
;
1
g
a
k
+
=
-
=
3. Gazlarda (havoda) yoki suyuqliklarda harakatlanayotgan jismga
qarshilik kuchi ta’sir qiladi. Qarshilik kuchi jism tezligiga bog‘liq.
1. tezlik kichik bo‘lganda: F
q
=–k
υ
2. tezlik katta bo‘lganda: F
q
=–k
υ
2
4. Ipga osilgan m massali sharcha vertikaldan
α
burchakka og‘gan
holda gorizontal tekislikda aylanmoqda. Ipning taranglik kuchini
toping:
2
2
2
2
F
P
T
sin
m
T
cos
mg
T
+
=
a
u
=
a
=
l
5. Muvozanat vaziyatiga qaytaruvchi kuchni toping.
( )
2
2
T
mg
F
-
=
F=mgsin
α
T=mgcos
α
6. Uzunligi
l
bo‘lgan ipga osilgan sharcha muvozanat vaziyatidan
α
burchakka og‘dirib qo‘yib yuborilsa,
muvozanat vaziyatidan
o‘tayotgandagi taranglik kuchini toping.
h=
l
(1–cos
α
)
(
)
a
-
=
u
cos
1
g
2
max
l
T=mg(3–2cos
α
)
Mexanikaning oltin qoidasi:
Kuchdan qancha yutilsa masofadan shuncha yutqaziladi,
masofadan qancha yutilsa kuchdan shuncha yutqaziladi.
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov
- 21 -
- 21 -
27. Ko‘chmas va ko‘char bloklar
Bloklar 2 xil bo‘ladi.
1. Ko‘chmas (qo‘zg‘almas) bloklar. Bu bloklar faqat kuchning
yo‘nalishini o‘zgartiradi.
2. Ko‘char (qo‘zg‘aluvchan) bloklar. Bu bloklar kuchdan n marta
yutuq beradi.
1. Qo‘zg‘almas blok orqali o‘tkazilgan ipga m
1
va m
2
massali
yuklar ilingan, yuklarning tezlanishi, ipning taranglik kuchi va
blokka bo‘lgan bosim kuchini toping.
m
1
m
2
а
r
1
Т
r
2
Т
r
а
r
P
1
P
2
Y
m
1
>m
2
g
m
m
m
m
4
T
2
P
g
m
m
m
m
2
T
R
2
gt
m
m
m
m
gt
m
m
m
m
g
m
m
m
m
a
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
+
=
=
+
=
p
+
-
=
n
+
-
=
u
+
-
=
2. Qo‘zg‘aluvchan
blok yordamida m
2
massali yuk yuqoriga
ko‘tarilayotgan bo‘lsa, yuklarning tezlanishi, ipning taranglik kuchi
va blokka bo‘lgan bosim kuchini toping.
m
1
m
2
1
а
r
Т
r
2
а
r
P
1
P
2
Y
Т
r
Т
r
ï
ï
ï
ï
ï
î
ï
ï
ï
ï
ï
í
ì
+
=
+
=
+
-
=
+
-
=
=
ï
î
ï
í
ì
=
=
g
m
m
4
m
m
6
P
g
m
m
4
m
m
3
T
g
m
m
4
m
m
2
a
g
m
m
4
m
m
2
2
a
a
2
a
;
2
t
a
2
S
2
t
a
S
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
2
1
2
1
1
2
1
2
2
2
1
Bloklar soni n ta bo‘lsa
n
2
mg
F
=
Qiyalik burchagi
α
ga teng bo‘lgan tekislik bo‘ylab pastga
harakatlanayotgan
m
1
massali jism qo‘zg‘almas blok orqali o‘tgan
cho‘zilmas va vaznsiz ip orqali
m
2
massali yuk bilan bog‘langan.
Birinchi yuk bilan tekislik orasidagi ishqalanish koeffitsienti
m
ga
teng bo‘lsa, yuklar qanday tezlanish bilan harakatlanadi? Blokning
massasi va undagi ishqalanishni hisobga olmang.
α
α
Y
1
X
1
Y
2
Т
r
m
2
а
r
а
r
N
r
ishq
F
r
1
Р
r
х
Р
1
r
Т
r
у
Р
1
r
2
Р
r
g
m
m
m
)
cos
(sin
m
a
2
1
2
1
+
-
a
m
-
a
=
0>
Do'stlaringiz bilan baham: