Qadimgi dunyo tarixi

Sparta davlati: ilotlarni itoatda saqlash qiyin bo’lgan, chunki ularning soni spartaliklarga qaraganda bir necha marta oshiq edi. Tabiiyki, Sparta davlati faqat harbiy kuch bilan saqlanib qolishi mumkin edi. Biz yuqorida ko’rganimizdek, spartaliklarning butun hayoti va tarbiyasi ana shu maqsadga bo’sundirilgan .
Sparta davlatining qonunchilik ishi Likurgga nisbat beriladi. Sparta davlatida biz ibtidoiy jamoa tuzumining ko’p qoldiqlarini uchratamiz. Xalq yig’ini (apella) mavjud bo’lib, unga 30 yoshga yetgan spartalik erkaklar kirgan. Bu yig’inda sulh masalalari hal qilingan, amma unda ovozga qo’yish odati bo’lmagan. Hamma masala qichqiriq bilan hal qilingan.
Spartada ayni vaqtda ikkita podsho bo’lgan. Biri doriylarning Evripontid urug’idan, ikkinchisi Axayyaning Agiad urug’idan kelib chiqqan. Aftidan, bu dualizm doriylar Lakoniyani istilo qilgan davrda bir- biriga qarshi kurashgan axayya qabilalari bilan doriy qabilalarining aristokratik yuqori qatlamining birlashuvi to’g’risidagi xotiralarni aks ettirgan bo’lsa kerak.
Podsholar real hokimiyatlarga ega bo’lmaganlar. Bugina emas, hatto eforlar, ya’ni Spartadagi barcha muassasalar ustidan nazorat qiluvchi oliy mansabdor shaxslar biron masala xususida so’zlashish uchun podshoni o’z huzurlariga chaqirish huquqiga ega bo’lganlar. Agar podsho efor huzuriga kelmasa uni zo’rlab olib kelganlar.
Eforlar beshta bo’lgan. Ularni halq yig’inida bir yilga saylaganlar. Eng kuchli va davlatni haqiqatan boshqaruvchi organ gerusiya («geront»-«keksa» demakdir) bo’lgan. Spartaning eng zodagon va eng mo’’tabar urug’larining vakillaridan iborat oqsoqollar majlisidir. Gerusiya tarkibiga 60 yoshli 28 kishi va 30 yoshga yetgan ikki podsho kirgan.
Sparta aristokratlar davlati bo’lib, unda asosiy rolni gerusiya va eforlar o’ynagan.
Pelappones ittifoqi: Pelaponesniyeng eng kuchli davlati bo’lgan Sparta eramizdan avvalgi VI asrdayoq g’arb tomondagi serhosil qo’shni mamlakat Messeniyani zabt etgan va uning aholisini ilotlarga aylantirgan. Janubiy Yunoniston territoriyasidagi qolgan davlatlarga kelganda, garchi ularni Sparta zabt etaolmagan bo’lsa-da, lekin ular ham asta- sekin bo’ysunishga majbur bo’lganlar va shu tariqa 381 yilda Pelloponnes ittifoqi tashkil topgan. Argos va Axeyya kirishmagan. Lekin Megara bu ittifoqqa kirgan. Sparta Pelaponnes ittifoqida asosiy rol o’ynagan.