Q. X. Azizov avtomobil yo‘llarida harakat xavfsizligini ta’minlash

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

42 
3.3 YO‘LDAGI XAVFLI JOYLARNI STATISTIK USULDA ANIQLASH 
Tayanch so‘zlar va iboralar: statistika ma’lumoti;tezkor usul; xavflilik 
darajasi; xavfli bo‘lak; 3 yillik ma’lumot; aniq masofa.
Avtomobil yo‘lining xavfli bo‘lagini aniqlashda tezkor usullardan biri 
YTHning statistika ma’lumotlaridan keng foydalaniladi. Buning uchun quyida 
keltiriladigan mezonlardan foydalanish tavsiya etiladi. 
1. Biror-bir yo‘l bo‘lagida (300 metrgacha) hisobot davrida (5 yilgacha) 3 ta 
va undan ko‘p YTH qayd qilinsa, unda bunday yo‘l bo‘lagi statistika ma’lumotiga 
ko‘ra xavfli hisoblanadi. 
2. YTHning minimal soniga va yo‘l bo‘lagining uzunligiga asoslanib, 
YTHning ko‘p yillik ma’lumotlarini tahlil qilish natijasida yo‘l harakati xavfsizligi 
ilmiy-tadqiqot institutida [2] xavfli yo‘l bo‘laklarini topish bo‘yicha quyidagi (3.6-
jadval) ko‘rsatkichlar aniqlandi. 
3. Biron-bir yo‘l bo‘lagida (100 m - 1000 m masofagacha) 4 yil ichida 10 va 
undan ko‘p YTH qayd qilingan bo‘lsa, unda bunday yo‘l bo‘lagi xavfli deb 
hisoblanadi. 
Statistika usulini amalda qo‘llash uchun YTH hisobga olganda sodir 
bo‘lgan yo‘l bo‘lagining aniq masofasi ko‘rsatilishi zarur. Afsuski, aksariyat YTH 
tahlil qilinganda ularning qanday kilometrda sodir etilgani ko‘rsatiladi. Masalan, 
Toshkent-Qo‘qon avtomobil yo‘lining 22 kmda deb ko‘rsatiladi yoki biron bir 
jamoa xo‘jaligi hududida bo‘lganligi qayd qilinadi. Lekin yo‘lning aniq qaysi 
piketida bo‘lganligi ko‘rsatilmaydi. 
3.6-jadval 
1 km yo‘lga 
to‘g‘ri keladigan 
3 yil davrdagi 
YTHning 
o‘rtacha soni 
Yo‘l bo‘lagini xavfli 
deyish uchun minimal 
YTH soni, yo‘l 
bo‘lagining uzunligi, km 
1 km yo‘lga 
to‘g‘ri keladigan 
3 yil davrdagi 
YTHning 
o‘rtacha soni 
Yo‘l bo‘lagini xavfli 
deyish uchun minimal 
YTH soni, yo‘l 
bo‘lagining uzunligi, km 
2 gacha 
0,2-0,5 
0,5-1 
2 gacha 0,2-0,5 0,5-1 

1 
- 
2 
3 
8-10 
5 
7 
12 
1-2 
2 
3 
4 
11-13 
6 
9 
17 
3-4 
3 
5 
6 
14-16 
7 
10 
22 
5-7 
4 
6 
8 
Shu sababli YTH sodir etilgan joy to‘g‘risida aniq ma’lumotga ega 
bo‘linmaydi, natijada yo‘lning xavfli bo‘laklarini statistik usul bilan aniqlab 

---

43 
bo‘lmaydi. Bundan tashqari statistik usulni qo‘llashda quyidagi kamchiliklar 
mavjud: 
- Loyihalanayotgan yo‘lning xavfli bo‘lagini baholab bo‘lmaydi; 
- Harakat xavfsizligi tahlili YTHning o‘rtacha soni hisobidan o‘tkaziladi; 
- YTH vaqt bo‘yicha notekis bo‘linadi, ayrim hollarda xavfli yo‘l 
bo‘laklarida hodisalar qayd qilinmaydi va aksincha, kam xavfli joylarda hodisalar 
ko‘p sodir etiladi. Shuning uchun harakat xavfsizligini to‘g‘ri tahlil qilishda 
kamida 3 yillik YTH ma’lumotidan foydalanish zarur; 
- Yo‘lning xavfli bo‘lagini ma’lum daraja aniqlik bilan topilgandan so‘ng, 
bu usul yordamida belgilangan ishlarning iqtisodiy samaradorligini aniqlash 
imkoniyati bo‘lmaydi.