Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik Toshkent – 2011

Dastlabki bosqichda inson maktabda o’qiydi, o’rta maxsus, oliy ma’lumot oladi. Bu odatda 25 yoshgacha davom etadi. Ana shu davrgacha o’zining ehtiyojlari va imkoniyatlariga javob beradigan faoliyat turini topish uchun bir necha xil ish bilan shug’ullanishi mumkin. Agar u shunday faoliyat turini topa olsa, uning shaxs sifatida ijtimoiy shakllanishi boshlanadi.
Tiklanish bosqichi taxminan besh yil — 25 dan 30 yoshgacha davom etadi. Ana shu davrda xodim kasb egallaydi, zarur ko’nikmalar hosil qiladi, uning malakasi shakllanadi, mustaqillikka erishishga ehtiyoj tug’iladi. Odatda shu davrda inson oila quradi. Shuning uchun uning mehnatiga to’lanadigan haq miqdoriga qiziqishi kuchayadi.
O’sish bosqichi 30 yoshdan 45 yoshgacha bo’lgan vaqtni qamrab oladi. Ana shu davrda malaka oshishi, xizmat lavozimida o’sish jarayoni davom etadi. Ayni vaqtda xodimlarda amaliy tajriba, ko’nikmalar, mahorat, o’zligini namoyon qilishga ehtiyoj, yanada yuqori maqomga vako’proq mustaqillikka ega bo’lishga intilish ortadi. Shuningdek, xodii mehnatiga haq to’lash mikdori oshishi, sog’lig’ini mustahkamlashga ham alohida e’tibor beradi.
Barqarorlik bosqichida avvalgi davrlarda erishilgan muvaffa-qiyatlarni mustahkamlashga bo’lgan intilish kuchayadi va u 45 yoshdan 60 yoshgacha bo’lgan davrni qamraydi. Ana shu bosqichda malakani takomillashtirish cho’qqisiga erishiladi. Xodimning malakasi jo’shqin faoliyat va maxsus ta’lim orqali yanada oshiriladi. O’z kasbining ustasiga aylangan xodim ish uslublarini shogirdlariga o’rgatishga harakat qiladi. Unda tashabbuskorlik kuchayadi. Xodim xizmat lavozimida ko’tarilib boradi. Unga nisbatan hamkasblari, jamoa a’zolarining hurmat-e’tibori ortadi. Bu davrda xodimning ko’pgina ehtiyojlari qondirilgan bo’lsada, uni hali ham mehnatga haq to’lash miqdori qiziqtiradi. Shu bilan birga unda daromad olishning boshqa manbalari (foydaga sheriklik, aktsiyalari uchun dividend olish va hokazolar)ga ham qiziqish ortadi.
Yakuniy bosqich 60—65 yoshni qamrab oladi va xodim pensiyaga chiqish taraddudini ko’radi. U o’ziga munosib vorisni tayyorlash harakatiga tushadi. Ana shu davrda lavozimda o’sish (kar’era) tanglik xususiyatiga ega bo’lsa ham xodimlar o’z ishlaridan tobora kamroq qoniqish hosil qilishlariga qaramasdan o’zlari va tengdoshlaridan g’ururlanish hislari juda kuchli bo’ladi.
Mazkur bosqichda xodimlar ish haqi darajasi barqaror bo’lishini xohlaydilar, pensiyaga chiqqanlaridan so’ng oladigan pensiyalari miqdoriga qo’shimcha daromad topish harakatida bo’ladilar.