Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

Frederik Teylor
ilmiy menej-mentning 
asoschisi hisoblanadi. Uning “
Sex menejmenti”
(1903) va “
Ilmiy 
menejment tamoyillari va usullari”
(1911) asarlarida menejment va 
personalni boshqarish sohasidagi asosiy tamoyillar aniq ravshan bayon 
etilgan.
Midvel po’lat quyish zavodida oddiy ishchilikdan bosh muhandis 
lavozimigacha bo’lgan xizmat pog’onalarini bosib o’tgan F. Teylorning 
menejment sohasida kashf etgan yangiliklari aniq sanalari ma’lum. Bu - 
asbob-uskunalarni standartlashtirish (1880), funktsiyali ma’muriyat (1882), 
xronometraj (1883), ish haqi to’lashning tabaqalashtirilgan tizimi (1884), 
jihozlarni joylash-tirishni oqilona tashkil etish va balans uslubini yaxshilash 
(1893), mahsulotni sotish vazaxiralarni saklashni takomillashtirish (1896) 
tamoyillaridir.
Ushbu yangiliklar ilmiy menejment tizimi tarkibiy elementlarini tashkil 
etdi. Ular asosini to’rt tamoyil tashkil etardi:
1.
Ma’muriyat “eski an’anaviy va qo’pol amaliy uslublar o’rniga” 
korxonada qo’llanilayotgan mehnatning barcha turlari ilmiy poydevorlarini 
ishlab chiqarishni o’z zimmasiga oladi.
2.
Ma’muriyat ilmiy asosda ishchilarni sinchiklab tanlab oladi, so’ng 
har bir ishchini mashq qildiradi, o’qitadi va rivojlantiradi. Holbuki, 
avvallari ishchi o’ziga o’zi kasb tanlar va bilganicha bu kasb bo’yicha 
mashq qilardi.
3.
Ma’muriyat ishlab chiqarishning barcha alohida tarmoqlari o’zi 
26

---

oldin ishlab chiqqan ilmiy tamoyillarga mos kelishiga erishish yo’lida 
ishchilar bilan dildan hamkorlikni amalga oshiradi.
4.
Korxona ma’muriyati va ishchilar o’rtasida deyarli bir xil mehnat 
va mas’uliyat taqsimoti o’rnatiladi.
7
Amerikalik amaliyotchi olim
 
Garrington Emersonning