Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

funktsiya jihatidan
kadrlar sohasidagi ishlar 
bilan bog’liqbarcha vazifalar (masalan, kadrlarni tanlash, ulardan 
foydalanish, malakasini oshirish, mehnatga haq to’lash, ishdan bo’shatish 
va hokazolar) tushuniladi.
Tashkiliy jihatdan 
esa bu tushuncha kadrlar bilan ishlash uchun mas’ul 
bo’lgan barcha shaxs va tashkilotlarni (masalan, rahbar xodimlar, kadrlar 
bo’limlari, ishlab chiqarish kengashlari, kasaba uyushmalari) qamrab oladi.
1.5. Personalni boshqarishning hozirgi davr yo’nalishlari
Ma’lumki bozor iqtisodiyoti muttasil o’zgarib borish xususiyatiga ega. 
Shunday ekan korxona ham (agar u bozorda raqobatbardosh bo’ladigan 
darajada samarali faoliyat ko’rsatishga intilsa) nafaqat bu tashqi 
o’zgarishlarga, balki o’zgarishlar sur’atiga ham tez moslasha olishga qodir 
bo’lishi kerak.
Shu jihatdan an’anaviy korxona va yangi tipdagi korxonani farqlay 
olish darkor.
1.3-jadval
An’anaviy va yangi tipdagi korxonalarning taqqoslanma tasnifi
Omillar
An’anaviy korxona
Yangi tipdagi korxona
Korxona tuzilishi
Iyerarxiya, byurokratiya
Tarmoq shaklida
Boshqaruvning tashkiliy 
tuzilmalari
Vertikal bo’ysunish tuzilmasi
Moslashuvchanlik (organik) 
tuzilmalar, gorizontal kompaniyalar, 
virtual tuzilmalar
Korxona faoliyatinig asosiy 
tamoyili
Funksiyali ixtisoslashuv
Integratsiya, eng avvalo gorizontal 
integratsiya, intelektual hamkorlik
Raqobat ustuvorligining 
asosiy xususiyati
Moddiy va moliyaviy aktivlar 
(kapital)
Intellektual aktivlar (bilim)
Korxona personali
Funksionerlar Qiymat omili 
Bo’ysunish
Salohiyatli resurslar (qobilyatni 
aniqlash markazlari) – muvaffaqiyat 
aosi va manbai. Xodimlar salohiyati
31

---

Personal umidlari
Hayotiy ehtiyojlarni qondirish
Personalni sifat jihatidan o’sishi
Asosiy shaxslar
Mutaxassislar, professionallar 
Guruhlar, komandalar, eng avvalo 
virtual komandalar
Yetakchilik
Avtokratiya (hokimyatning bir 
shaxs qo’lida markazlashtirilishi)
Maqsadli yo’naltirish Relevat axborot
Yetakchilik uslubi
Avtokritar (rahbariyatga so’zsiz 
bo’ysunish). Firma uslubi 
variantlari
Demokratik (xodimlarga o’z 
salohiyatlarini namoyon etishga 
qaratilgan va bunga yordam 
ko’rsatiladigan rahbariyat atrofida 
maslakdoshlarni jipslashtirishga 
intiladigan). Faqat birdamlik uslubi 
variantlari
Muammo qo’yilishi
Kim?
Qanday qilib?
Hokimyat manbai
Mansab
Bilim
Faoliyat
Yakka tartibda
Guruh manbai
Xatolar
Yo’qotish
Ta’lim manbai
Tashkiliy tuzilma 
bo’linmasi maqomi
Yopiq va o’z-o’zini 
ta’minlashga asoslangan birliklar
Hamma uchun ochiq bol’gan 
muayyan resurslar
Bozorlar
Ichki
Global
Manfaat
Qiymat, foyda
Vaqt, tezlik
Korxona faoliyati 
yo’nalishi
Foyda, ishlab chiqarish 
samaradorligini oshirish
Aniq iste’molchi ehtiyojini qondirish. 
Missiya
Atrof muhit bilan 
aloqadorlik
Atrof-muhit o’zgarishiga 
munosabat bildirish
Imkoniyat darajasiga murosasiz 
erishish. Belgilab qo’yilgan darajaga 
to’liq mos kelish. Mijoz ehtiyojlarini 
qondirish
Ustuvorlik
Natija. Inson natijaga bog’liq. 
Inson vazifa ijrochisi
Inson. Natija insonga bog’liq. Inson 
boylikning asosiy manbai. Personalni 
tivojlantish
Personalni boshqarishning zamonaviy yo’nalishlari korxona ichki 
muhitida ro’y berayotgan o’zgarishlar (iqtisodiyotda, texno-logiyalarda, 
ijtimoiy sohada, huquqiy munosabatlarda) bilan bog’liqdir. Ularni 
quyidagi shaklda (1.6- rasm) tasavvur etish mumkin.
Bozor iqtisodiyoti bilan bog’liq ijtimoiy va huquqiy sohalardagi 
o’zgarishlar boshqaruvning yangi yo’nalishlarini shakllantiradi. Ular 
quyidagilardan iboratdir: