Q. Shodiyeva nutq 0 ‘stirish uslubiyoti


l .C h in q ir is h d a v r i



Download 6,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/142
Sana14.07.2022
Hajmi6,53 Mb.
#796675
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   142
Bog'liq
Q.shodiyeva. bolalar-nutrini-ostirish

l .C h in q ir is h d a v r i.
G o ‘d a k (tug M lgan dan 2,5 — 3 o y ­
likkacha) hali o ‘z in in g n u tq apparatidan foydalana olmaydi, u 
faqat chinqirish b ila n , y a ’ni ovoz reaksiyalari bilan turli istak va 
xohishlarini 
bildiradi: „ Q o rn im ochdi, o v q a tla n m o q c h im a n “ , 
„Tagim h o ‘l b o ‘ldi, q u ru q la n g “ , „Qornim og'riyapti“ va boshqalar.
G o 'd a k n in g c h in q irish i m a 'lu m bir ko m m u n ik ativ vazifani 
( m u o m a l a v a z i f a s i n i ) b a ja r a d i. C h i n q i r i s h d a v r i d a s e n s o r
jarayonlarini tara q q iy qildirish, k o ‘rish, eshitish va sezish taas­
surotlarini (tevarak -atrofdagi kishilar va b u y u m la r bilan bog'liq 
b o l g a n ta a s s u ro tla rn i) t a ’m in etish zarur. Bolani unga s o ‘z 
q o ta y o tg a n k a tta y o s h d a g i kishilarga b o ‘ya lg a n va yaltiroq 
o 'yin cho qlarg a d iq q a t bilan qarashga, harakatdagi buyum larni 
k o 'z bilan kuzatishga odatlantirish zarur. Turli xil tovushlarga, 
k a tt a y o s h d a g i k i s h i n i n g s o ‘zi, q o ‘s h i g ‘iga, s h iq i l d o q n in g
shaqillashiga quíoq sola bilish malakasini o'stirish lozim. Bola- 
larda k o ‘rish va eshitish malakasini o ‘stirishga yordani berish 
z a ru r , c h u n k i bu m a l a k a b o lan in g u t n u m i y o'sishi u c h u n , 
tevarak-atrofdagilar b ila n nuinosabatda b o ‘lishi va emotsional 
reaksiyalar hosil b o ‘Iishi u c h u n katta ahamiyatga egadir. Bola 1 — 
1,5 oylik (u ch -b e sh haftalik) boMganida u n d a dastlabki quvonch 
alomatlari paydo b o 'l a d i , unga kulib b o q qa n, s o ‘z qotgan kishiga 
jav o b an tabassum qiladi. Bola ikki-uch oylik b o ‘lganda esa katta


yoshdagi kishilar bilan m u n o s a b a td a b o ‘lganda faqat jilm a y ib g in a
qo lm a y , balki turli o vozlar h a m c h iq a r a bosh laydi, q o ‘l va 
oyoqlarini tez-tez tipirchilatadi. Bolaning bunday emotsíonal-ifodali 
reaksiyasi u n in g organizmini, u m u m i y hayotiy faoliyati d a r a j a -
sini o ‘stiradi, harakatlari va ovoz reaksiyasining o ‘sishiga y o r d a m
beradi.
Bola h a y o tin in g b irin c h i o y l a r i d a u n g a tarbiy aviy t a ’sir 
k o krsatish uni parvarish qilish v a q tid a amalga oshiriladi. U l a r
k o m p le k s x a ra k te rg a ega b o 'l i b , b u lar: a) k o ‘ruv o r g a n i g a ;
b) eshituv organiga; d) sezgi o rg an ig a t a ’sir etadi.
Bolaga t a ’sir k o ‘rsatish u larni tinchlantirishga, bezo v ta lik n i 
yo'qotishga qaratilgan b o ‘ladi. B u n in g u c h u n h a r d o im k a tta la r- 
ning c h e h ra la rid a quvnoqlik a lo m a ti, jilm ayish holatlari b o ‘lishi, 
so ‘z ohangi m uloyim , y u m sh o q b o ‘lishi lozim. K attalar b o la n in g
o y o q - q o ‘llarini, orqasini silaydi, y o n in i oladi, erkalaydi va h. k. 
M an a shu harakatlarni b ola b ila n „gaplashish “ orqali bajarishi 
lozim. B u day „gaplashish“ m a z m u n jih a tid a n j u d a o d d iy d ir . 
Bundan asosiy maqsad, bolani tin c h la n tirish d a n , un ga o ‘z in in g
mehribonchiligini bildirishdan ib o ra td ir (Salim, Salim jon, y ig ‘- 
lama, h o z ir senga ovqat b e ra m a n . Y ig'lam a, m ening e rk a to y im , 
shiringina uxlagin. Hozir m en sening tagingni quruq laym an, keyin 
tinch gin a uxlaysan. Seni h e c h k im k o ‘ta rm ad im i, h o z ir m e n
seni sayrga olib c hiqam an va h o k a z o ). Bola hayotining b irin c h i 
oyi oxiri va ikkinchi ovining b o s h id a m uom alasi faollashadi. Bu 
davrda bolada ijobiy-emotsional h o latla r paydo b o ‘la boshlayd i.
Bu davrda "kattalar kundalik tartib daqiqalarida va c h in iq tirish
paytlarida bolaning ko'ruv, e shituv va sezgi organlariga k o m p le k s
t a ’sir etishni amalga oshiradilar (x ud d i birinchi oylardagi k o m ­
pleks t a ’sir etishdek).
Bolaning k o ‘ruv va eshituv org an ig a t a ’sir etish j a r a y o n id a
bola nigohini o ‘ziga qaratishi va u n i b ir necha daqiqa u sh la b tu -
rishi kerak.
Bola bilan „gaplashish“ tin c h o h a n g d a , xuddi bola h a y o tin in g
birinchi oylarida „gaplashgandek“ b o l i s h i kerak. „ G a p l a s h i s h “ 
ning m a z m u n i xuddi a w alg id ek (bir oylikdagidek) sod da b o l s a ­
da, ovoz oh an gi xilma-xillikni talab etadi. Bu oyda bolanin g o vo z 
reaksiyasi ifodali b o l i b boradi: b a la n d ovozda, q ichqirib, q iq ir- 
lab kula boshlaydi. Kattalarning b ola bilan „gaplashishi“ b o la n in g
qichqirig‘ini t o ‘xtatadi. Bu b o la n in g kattalar bilan m u o m a la s i 
a n c h a faollashganidan dalolatdir.



Download 6,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   142




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish