Q. Shodiyeva nutq 0 ‘stirish uslubiyoti

dahliz, s h k a f sh ka f
tokchasi, o'ngda, chapda, ilmoq, oyoq kiyimi, ust kiyinii, ilinadi,
yech ilcidi
v a h o k a z o s o ' z l a r a y t i l a d i , f a o l l a s h t i ri l ad i , m u s -
t a h k a m l a n a d i . S h u n i n g d c k , o kz g u r u h xonalari b o g ' c h a bi nosi - 
n i n g q a y e r i d a j oyl ashganl i gi ni bilib olishga o'rgatiladi.
S h u t a r i q a b o g ' c h a y er m a y d o n i , u nd a g i b a r c h a bi nol ar:
o s h x o n a , k i r x o n a , qorovul x o n a s i , h a m s h i r a , m u d i r a xonasi va 
m u s i q a x o n a l a r i , g u l z o r , b o g k v a b o s h q a l a r t a n i s h t i r i l i b ,
k u z a t i s h l a r t ashki l etiladi. K u z a t i s h obyekt i va u n i n g m a z m u n i
ki chi k g u r u h d a n kat ta g u r u h g a o ' t g a n d a m u r a k k a b l a s h i b boradi.
B o l a l a r b i l a n t a s h k i l e t i l a d i g a n b u n d a y k u z a t i s h m a s h -
g ' u l o t l a r i b o l a l a r n i n g bi l im d o i ra s i n i kengayti rish va l ug' at ini
b o y i t i s h b i l a n bi rg a, u l a r d a y u k s a k a x l o q i y s i f a t l a r n i h a m
t a r b i y a l a y d i . M a s a l a n , b o l a l a r n i b o g ‘c h a b i n o l a r i b i l a n t a -
n i s h t i r a y o t g a n d a , u l ar n i n g c ' t i b o rl a r i x on a l a r n i n g tozaligiga jalb 
q i l i n i b , u l a r d a e n a g a n i n g m e h n a t i g a n i s b a t a n h u r m a t hissi 
t a r b i y a l a n a d i ; qishki ust k i y i m l a r k o ‘z d a n k ec hi r il a yot g a nd a ular 
u c h u n c h i r o y l i , issiq ki yi ml ar t i k k a n us t al ar va u l ar n i n g m c h -
nat i ni q a d r l a s h hissi t ar bi ya l a nad i . S h u n i n g u c h u n m a s h g ' u l o t -
n i n g d a s t u r m a q s a d i d a l u g ‘a t i s h d a n t a s h q a r i k i s h i l a r n i n g
m e h n a t i g a h u r m a t ( k a t t a l a r m c h n a t i n i k u z a t i s h d a ) , t a b i a t g a 
m u h a b b a t ( h a y v o n yoki o ‘si ml i kl arni kuzati shda), b u y u m l a r g a
n i s b a t a n c h t i y o t k o r l i k ( b u y u m l a r bi l an t a n i s ht i r i s h d a ) m u n o -
sabatlari v a h o k a z o l a r n i t ar bi ya la sh k o ‘rsatiladi.
K u z a t i s h m a s h g ‘u l o t l a r i n i n g b o s h l a n i s h i n i i ih i m b o s q i c h
b o klib, b u t u n m a s h g ‘u l ot j a r a y o n i g a k o lp t o m o n d a n b o g ‘liq 
bo' l adi . S h u n i n g u c h u n b o l al a r d a kuzati l adi gan b u y u m g a qiziqish 
u y g ' o t i s h m a q s a d i d a m a s h g ‘u l o t n i qiziqarli qilib t ashki l ctish 
kerak. B u n i n g u c h u n turli u su l l a r d a n foydalaniladi. M a s h g ku- 
lotni m u q a d d i m a s u h b a t i d a n , y a ' n i m av zu m a z m u n i g a taalluqli 
b o ' l g a n b i r q a n c h a savollar b c r i s h d a n boshl ash m u m k i n . Masalan:
ka t t a g u r u h d a qi shki k i y i m l a r n i k o ' z d a n k e c h i r i s h d a n avval 
m a s h g ‘u l o t n i quyi dagi s avol l ar bi l an boshl as h m u m k i n : „ H o z i r
yi l ning qaysi fasli? O d a n i l a r q a n d a v ki yi nishgan? N i m a u c h u n
h a m m a issiq ki yi nib o lgan?"
M a s h g ‘u l o t n i m av z u m a z m u n i g a d o i r t o p i s h m o q aytish bilan 
h a m b o s h l a s h m u m k i n . M a s a l a n , t arbi ya chi kat t a g u r u h d a idish- 
t o v o q l ar n i k o ' z d a n kechir i sh m a s h g kul otini s h u n d a y boshlaydi: 
„ B o l a l a r , h o z i r m e n t o p i s h m o q a y t a m a n . s i zl ar esa hozi rgi
86

---

m a s h g ku l o t i m i z d a n i n i a l a r n i k o ‘z d a n k c c h i r i s h i m i z n i o ' z i n g i z
topasiz:
„ Q o r a v o y o t d a n t u s h d i , bol al ari y u g u r i s h d i “ . , , T o ‘g ‘ri, bu 
q o z o n , idish-tovoqlar. H o z i r bi z q o z o n va i d i s h- t ovoql a r ni k o ‘z da n 
k c c h i r a m i z “ .
Y o k i a k v a r i u m d a g i b a l i q n i k o ‘z d a n k e c h i r i s h d a n avval
t ar b i ya chi bolalarga:
„ T a n g a - t a n g a t o ‘ni bor,
Mi t t i g i n a k o ‘zi bor,
Yurs a s u v l a r j imi rl ar,
Q a m i s h l a r h a m q i m i r l a r “
t o p i s h m o g l n i aytadi.
B a ’z a n t a r b i y a c h i k u z a t i s h m a s h g ‘u I o t i n i s h e ' r a y t i s h d a n
h a m boshl ashi m u m k i n . M a s a l a n , ki chi k g u r u h d a o ‘y i n c h o q l a r
b u r c h a g i n i k o ‘z d a n k e c h i r i s h m a s h g ' u l o t i n i u s h b u s h c ’rni 
a y t i s h d a n boshlaydi:
Q u y o s h b i l a n t e n g t urib,
O z o d a ki yi nti ri b,
Seng a t a q a m i z marj on.
Q o ‘g ‘i r c h o q , q o ‘g ‘i rc h o q j o n .
Q o ‘l dan q o ' y m a y m i z sira,
Y u q t i r m a y m i z g a r d , shira.
O v u n c h o q s a n bizlarga,
Q o ‘g ‘i r c h o q s a n bizlarga.