Q. Shodiyeva nutq 0 ‘stirish uslubiyoti

D astur mazmuni.
B o l a l a r n i e n g m u h i m b e l g i l a r n i a j ra ti b

---

k o ' r s a t a ol is hga va bu bcl gi larga q a r ab o ' x s h a sh b u y u m l a r n i farq- 
lay o l i s h g a o ‘rgatish. M a s a l a n , stulni kre s l oda n, pi yol ani sta- 
k a n d a n , d a s t u r x o n n i s a l f e t k a d a n ( m a t o d a n q i l i n g a n ) , c h o y
q o s h i q n i os h q o s h i q d a n kabi.
Y u q o r i d a g i b u y u m l a r n i n g n om l ar i ni ani q ayt i shga o ‘rgatish; 
b u y u m l a r n i n g n o m l a r i n i , b e l g i l a r i n i , s i f a t l a r i n i , q i s m l a r i n i
b i l d i r u v c h i s o ' z l ar n i l u g ka t la r iga kiritish va m u s t a h k a m l a s h .
Mashg'ulot uchun material.
Tarbiyachi stoli yoki x ont axt a ustida 
a yi q , q o ‘g ki rc h o q va o ‘y i n c h o q l a r t o ‘plami: ikkita kreslo, stul, 
t a b u r e t k a , stol, ikkita p i y o l a , s t ak a n , d a s t u r x o n , salfetka, c h o y
q o s h i q va o s h qoshi q.
A
Ia sh g ‘ulotning borishi.
T a r b i y a c h i bo l al ar d i q q a t i n i o ‘ziga 
t o r t i b , b ol al ar ga m e h m o n l a r kelishganiigini, t o ' p o l o n q i l ma s da n,
j i m g i n a o ‘t i ri s h l o z i m l i g i n i a y t i b , b o s h q a x o n a d a n ayi q va 
q o ‘g ‘i r c h o q o ‘y i n c h o q n i g u r u h g a olib kiradi, ayiq va q o ‘g ‘i rchoq 
b o l a l a r b i lan s al oml as hadi .
T a r b i y a c h i . Bol al ar, kelinglar, h o zi r m e h m o n l a r i m i z n i
c h o y b i l a n m e h m o n q i l a mi z . B u n i n g u c h u n n i m a qi l amiz?
B o l a l a r . Stol yoki x o n t a x t a q o ‘yamiz.
T a r b i y a c h i . H o z i r b i z ga A h m a d stol va x o n t a x t an i olib 
kel adi . A h m a d n i m a olib kel di ?
B o l a l a r . Stol va x o n t a x t a .
T a r b i y a c h i . E n di a y i q va q o kg ki rchoq Lol ani stol yoki 
x o nt ax t a atrofiga o'tqazish kerak. U n i nimaning atrofiga o ktqazamiz? 
Stoi a t r o f i g a m i yoki x o n t a x t a at rof igami?
B o l a l a r . Stol a t rof i ga o ' t q a z a m i z .
T a r b i y a c h i .
N i m a u c h u n stol a t r o f i g a o kt q a z a m i z ?
X o n t a x t a atrofiga h a m o ‘t q a z i s h m u m k i n - k u ?
B o l a l a r . Stol a t ro fi g a o 't q az s a k , m e h m o n l a r bizga yaxshi 
k o ’r i n i b t uri shadi . C h u n k i st ol b a l a nd , xo n t a x t a es a past, u ni n g
a t r o f i g a k o ‘r p a c h a solish ke r ak . Biz ularni o ' r t o q l a r i m i z q a n d a y
m e h m o n qilayotganl i klari ni yaxshi k o' r ol ma y q o l i shi mi z m u m k i n .
T a r b i y a c h i . Ayi q b a q a l o q , s ho' x. S h u n i n g u c h u n uni 
k r c s lo g a o ‘t qa z i sh kerak. A q i d a , sen krcsloni t o p i b , uni olib 
k e l g i n - d a , a yi qqa, „ M a r h a m a t , o ‘tiring“ d e b aytgin.
A q i d a . M a n a kreslo. „ M a r h a m a t , ayi qj on,
0
‘tiring!“
T a r b i y a c h i . A q i d a s e n n i m a olib kelding? Bolalar, Aqi da 
n i m a o l ib keldi? Ayiqni n i m a g a o ' t q a z di ? N i m a u c h u n ayiq kres- 
loga o ktirdi?
T a r b i y a c h i ( b o l a l a r j a v o b i n i t i n g l a y d i , t o M d i r a d i ) .

---

K r e s l o d a n ayi q yiqilib t u s h m a y d i . Bolalar, a y t i n g l a r - c h i , A q i d a 
krcsloni q a n d a y t ani b, olib k el di ? Kr e sl on i n g n i m a s i b o r ? ( O r q a
s uyanchi gMni k o ‘rsatadi.)
B o l a l a r . O r q a s u y a n c h i g ‘i.
T a r b i y a c h i . O r q a s u y a n c h i g ‘i s uyani b o ‘t i r i s h i m i z u c h u n
m o ‘ljallangan. Yiqilib t u s h m a s i i k u c h u n kres loni ng ikki t o m o n i d a
ni masi b o r ? (Ikki yoni dagi s u y an c h i q l a ri n i k o ' r s a t a d i . )
B o l a l a r . Q o l l a r i m i z n i ( q o M i m i z n i n g t i r s a g i n i ) q o ‘yib 
o ‘tirish u c h u n yo n t o m o n l a r i d a h a m s u y a n c h i g ‘i bor.
T a r b i y a c h i . T o ‘g ‘ri. M a n a ayi q b ema l ol y a s t an i b o'tiribdi.
U b a q a l o q va s h o ‘x b o' ls a h a m yiqilib t u s h m a d i . P an j a l ar i bi l an 
ikki y on i da gi s u y a n c h i g ‘ini u s h l a b o ‘tiribdi. U n i m a d a
0
‘tiribdi?
B o l a l a r . Kresloda.
T a r b i y a c h i . Ayiq yi qi li b t ushmasl igi u c h u n k r e s lo n i n g
n i m a l a r i b or ?
B o l a l a r . O r q a va y o n s u ya nc h i ql a r i b o r ( k o ‘r s at i sh adi ).
T a r b i y a c h i . T o ‘g ‘ri, k r e s lo n i n g o r qa si da v a ikki y o n i d a
s u ya nc h i ql a r i bor. Q o ‘gMr c h o q L o l a x o n n i n g o ‘t irishi u c h u n stul 
q o ' y a m i z . O l i m a , borib s t u l n i ol i b kel ( O l i m a b o r i b s t u l n i olib 
keladi v a q o ‘g ‘irchoqni s tu lg a o ' t q a z a d i ) . T a r b i y a c h i b ol al ar ga 
m u r o j a a t etib, bol al ar , q a n i a y t i n g l a r - c h i , O l i m a s t u l n i q a n d a y
qilib d a r r o v t a n i b olib k el di ? S t u l n i n g ni mas i b o r ?
B o l a l a r . S u y a n c h i g l i.
T a r b i y a c h i . T o ‘g ‘ri, s t u l n i n g o r q a s u y a n c h i g ‘i b o r , lekin 
ni masi y o ‘q? Na rg i za , k o ‘rsatgin.
N a r g i z a . ( S t u l n i n g i kki y o n t o m o n i n i k o ' r s a t i b ) y o n
t o m o n l a r i d a s u y a n c h i g ‘i y o ‘q.
T a r b i y a c h i . T o ‘g ‘ri, s t u l n i n g y o n t o m o n l a r i d a s u y a n c h i g ‘i 
y o kq. M a n a , ayiq va q o ‘g ‘i r c h o q Lol a stol a t ro fi d a 
0
‘t iri bdi. U l a r
„ Q a c h o n b o l a l a r bizni c h o y b i l a n m e h m o n q i l i s h a d i “ , — d e b
kut ib o ktirishibdi. Stol ustiga n i m a solish kerak?
B o l a l a r . Da st ur xon.
T a r b iy a c h i G u l n o r a g a d a s t u r x o n n i t o p is hn i v a u n i st ol ustiga 
s ol i shni t ak l i f etadi. G u J n o r a d a s t u r x o n n i t opi b, u n i st ol ustiga 
sol adi . T a r b i y a c h i esa G u l n o r a d a n , q a n d a y q i l ib d a s t u r x o n n i
t o p d i n g , n i m a u c h u n d a s t u r x o n n i n g o ‘ r n i g a s a l f e t k a n i
(sa l f ct kal ar ni k o ' r s a t a d i ) o l m a d i n g , s al fe t ka l ar q a n d a y ? — d e b
s o kra ydi . „ S a l f e t k a k i c h k i n a , d a s t u r x o n k a t t a “ , — d e b j a v o b
ber i sha di bolalar.
S o ‘n g ra t arbi yachi b o l a l a r d a n ayiq va q o ‘g ‘i r c h o q L o l a ol di ga 
pi yol al arni q o ‘yishni t akl if e t a d i . Bol al ar a y i q n i n g o l d i g a kat ta

---

qizil c h i n n i piyola, q o ‘g ‘i r c h o q Lol an i ng oldiga o q c h i n n i piyola 
q o ' y a d i l a r .
T a r b i y a c h i . Bol al ar, q a n d a y qilib sizlar pi yol ani da r r ov
t a n i b ol di n g iz , n i m a u c h u n stol ust i da t ur ga n m a n a bu st akanni
( s t a k a n n i b o l al ar ga k o ' r s a t a d i ) m e h m o n l a r ol di ga q o ' y m a d i n g i z ?
B o l a l a r . S ta ka n t i p - t i n i q , u z u n c h o q s ha k l da , u s h i s h a d a n
q i l in g a n . Piyol a esa c h i n n i d a n qi l ingan, u n i n g ust va t ag qismi 
a y l a n a s h a kl d a , u t i p - t i n i q e m a s .
T a r b i y a c h i b o l a l a r j a v o b i n i t i n gl ay d i, t o l d i r a d i , s o ‘ngra 
b ol al ar ga c h o y qoshiqni t opi shni va uni m e h m o n l a r oldidagi piyola 
i chi ga q o ‘yishni aytadi. B o l a l a r o s h qoshi q i ch i d a n c h o y qoshi qni
t o p i b , t o p s h i r i q n i baj ar adi l ar. Ta r bi y a ch i b o l al a r d a n q a n d a y qilib 
c h o y q o s h i q n i t opganl ar i ni , n i m a u c h u n ul ar katta qo s hi q n i (katta 
q o s h i q l a r n i k o ‘rsatadi) o l m a g an l i k l ar i n i s o ‘raydi.
B o l a l a r . C h o y u c h u n k i ch k i n a q o s hi q kerak. Ka t t a qos hi q 
o v q a t y e y i s h u c h u n kerak.
T a r b i y a c h i . T o ‘g ‘ri, k a t t a q o s h i q b i l a n t ur l i xildagi 
o v q a t l a r yeyiladi, kichik q o s h i q es a c hoy u c h u n kerak. H o z i r ayiq 
va q o ‘g ‘i r c h o q Lolaga c h o y q u y a t n i z (xuddi c h o y q u y a y o t g a n d e k
h a r a k a t qiladi). S o ‘ngra ikkita bol ani chiqarib, ayiq va q o ‘g ‘i rchoq- 
q a c h o y i chi ri shni t ak l i f et adi . M a s h g ‘u l o t n in g o xi ri da ayi q va 
q o ‘g ‘i r c h o q Lol a c h o y b i l a n m e h m o n qilganlari u c h u n bolalarga 
r a h m a t ayt i s hadi . ( T a r b i y a c h i u l a r o ' r n i d a bolalarga: „ C h o y bilan 
bi zl ar ni m e h m o n q i l ganl ikl ar i ngi z u c h u n r a h m a t , bi zl ar ni j u d a
x u r s a n d qi l di ng i z . O d o b l i b o l a l a r e k a n s i z l a r “ — d e b a y t a d i . )
X a y r l a s h i b chi q i b ket i shadi .
K A T T A VA M A K T A B G A T A Y Y O R L O V G U R U H I
B o l a l a r bilan t r a n s p o r t t url ari ni k o ‘rib ch i qi sh , u la r h aq i da
s u h b a t l a s h i s h va t aq q os l as h .
D a s t u r m azm uni. Bo l al ar ni g ur uh d ag i b u y u m l a r n i n g m u h i m
bel gi l ari ni ajratishga va ul ar ni belgilariga q a r ab u m u m l a s ht i r i s h g a 
o ‘rgati sh. Bol al ar l ug‘at i ga