Q. Shodiyeva nutq 0 ‘stirish uslubiyoti

pichoq
bilan kesa d ila r, arch adilar, to'g'raydilar, qoshiq bilan ovqat
y e y d ila r , qaiam bilan bo ‘y a y d ila r
va h o k a z o ) v a b o s h qa l a r n i
b i l d i r u v c h i so*zl arni bi l i b o l a d i l a r , n a r s a - b u y u m l a r n i k o ' r i b
c h i q i s h va u h a q d a s u h b a t m a s h g ‘ul ot lari da bir toifa (kategori ya) 
g a k i r a d i g a n b u y u m i a r n i k o ‘r g a z m a l i t a q q o s l a s h u s u l i d a n
f o y d a l a n i s h kat ta peda gogi k q i m m a t g a egadir. Bol al ar b uy um i ar ni
b i r - b i r i b i l a n t a q q o s l a s h o r q a l i , u l a r n i n g b e l g i l a r i n i a y t i b ,
x ar a k t e r l i belgilarini p a y q a b , k a t t a aqliy ish bajaradilar. B u y u m ­
iarni t a q q o s l a s h j a r a y o n i d a b o l a l a r ol di da kuz a tg a n nar sal ar i ni ng 
n o m i n i a y t i b b er i s h va z if as i t u r a d i . T a q q o s l a s h b o l a l a r n i n g
t a f a k k u r i n i , k u z a t u v c h a n l i g i n i rivojlantiradi, l ug‘at i ni faoll ash- 
t i r a d i , t e v a r a k - a t r o f g a v a i j t i m o i y h a y o t h o d i s a l a r i g a b o ' l g a n
qi zi qi shl a r i ni tarbiyalaydi. B u y u m l a r n i n g sifatlari va xususiyatlarini 
c l u i q u r bilib ol i shga a s o s l a n g a n t aqq os l as h m a s h g ' u l o t l ar i o ’rta. 
k at t a v a t ayy or l ov g u r u h l a r i d a o ‘tkaziladi. Sababi s h u n d a k i , bu 
m a s h g ku l o t turi b ol al ar da b u y u m l a r ( p r c d m e t l a r ) n i n g qi s mlari ni,
d e t a l l a r i n i . sifat va x u s u s i y a t l a r i n i k o ‘ra ol i s h m a l a k a s i n i n g
s h a kl l an ga n l i g i g a tayanadi .
N a r s a - b u y u m l a r n i k o l r i b c h i q i s h va u l a r n i t a q q o s l a s h
m a s h g ' u l o t l a r i n i n g m u va f f aqi ya t i va natijalari bir q a n c h a s har t- 
s h a r o i t l a r g a b o g ‘liqdir:
1) t a q q o s l a s h u c h u n b u y u m i a r n i ( p r e d m e t l a r n i ) t a n l a s h .
T a n l a n g a n b u y u m l a r d a t a q q o s l a s h u c h u n yet arl i n i i q d o r d a g i
bel gi lar b o l i s h i : y a ' n i o ' x s h a s h va farq qi l adi gan (r angi , shakli, 
u zu n l i g i , q i sml a r i , det al l ar i, m a t er ia l i , n i ma g a mo' lj al l anganl i gi
va h o k a z o ) belgilar b o ’lishi ker ak;
2) t a q q o s l a s h n i n g reja a s o s i d a b o i i s h i . T a r b i ya ch i bol al arni
b u y u m i a r n i t a q q o s l a s h d a avval b u y u m l a r n i n g n o m i , u l ar n i n g
n i m a g a m o ' l j a l l a n g a n l i g i , r a n g i , s h a k l i , u z u n l i g i b o ‘y i c h a
t a q q o s l a s h d a n , b u y u m l a r n i n g qi sml a r i ni , det al l arini ayt i b o ‘tish 
v a b u q i s m l a r n i det al l ar ni t aq q o s l a s h g a, ul ar o ' r t a s ida gi farqni, 
s o ‘n g r a o ‘x s h a s h t o m o n l a r i n i a y t i s h g a o ' r g a t a d i . T a q q o s l a s h
u m u m l a s h t i r i s h b i lan y a k u n l a n a d i , y a ’ni h a r b i r b u y u m n i n g
farqli bel gi l ari ajratib k o ‘rsatiladi;
3) o l r g a t i s h u s u l l a r i n i t a n l a s h . B u n d a y m a s h g ' u l o t l a r d a

---

0
‘r g a t i s h u s u l l a r i n i n g a s o s i y l a r i b u t a r b i y a c h i n i n g b o l a l a r g a
y o r d a m ber ish m aq s a d i d a b e r a d i g a n savollari va k o ‘r s a tm as i d i r :
a) t a q q o s l a s h n i n g k e t m a - k e t b o ' l i s h i ; b) bol al ar p a y q a y o l m a g a n
belgilarni a yt ib bcrishi; d ) j a v o b n i n g a n i q r o q b o l i s h i v a kerakli 
s o ‘zl ar ni t a n l a s hi u c h u n y o r d a m b e r a d i g a n savol va k o ‘r s a t m a l a r
ber adi ;
4) 
t a r b i y a c h i va b o i a l a r n in g n u t q faoliigining b i r- b i r i g a m o s
kelishi. Bu m a s h g ‘ulot t u r i d a k o ‘p r o q b o l al ar n u t q f aoll i gi ni
n a m o y o n etishlari kerak. T a r b i y a c h i e s a j u d a k am gapi ri b, o ‘z i n i n g
a n i q savollari, k o ‘rsatmalari b i l a n b o i al a r n in g aql i y va n u t q i y
faolligini rivojlantirib, yo‘n a l t i r i b t ur a d i . 0 ‘xshash b el g i l ar ga e g a
b o ‘lgan b i r xil toifadagi n a r s a - b u y u m l a r bi r-bi ri ga t a q q o s l a n a d i .
M a s a l a n : p o r t f e l bi l an s u m k a ; k r e s l o b i l a n s t u l ; s t o l b i l a n
x o nt ax t a; s h a r f va r o ‘mol ; s t a k a n b i lan c h i n n i va s o p o l p i y o l a,
c h o y n a k va c h o v g u n ; k o s a , l i k o p c h a ; sabzi, p i y o z, b o d r i n g ,
k a r t o s h k a , k a r a m , rediska, l avlagi, p o m i d o r , t u r p ( s ha kl i , ra ngi ,
m a z a s i d a g i f a r q n i aj rat ish u c h u n ) ; o l m a , n o k , l i m o n , b c h i ,
shaftoli.
S h u n i n g d e k , u m u m l a s h t i r u v c h i s o ' z l a r n i b o l a l a r l u g ‘a t i ga
kiritish u c h u n ha v o da u c h u v c h i , s u v d a , suv o s ti da , y e r u s t i d a
v ur a d i g a n t r a n s p o r t vositalari ( t r a n s p o r t ) ; qishki, y oz gi , kuzgi
k i y i m l a r (ki yi ml ar); c h o y i di shl a ri , o s h x o n a , ov q at s o l i n a d i g a n
i di shlar ( i di s hl ar) va h o k a z o l a r k o ' r i b chi qi l adi , u l a r y u z a s i d a n
s uh ba t o ‘t kazi l adi va t a q q o s l a n a d i . S h u n i n g d e k , t urli m a t o l a r ,
s hi sha b il an q o g ' o z va s h u k a b i l a r t aq q o s l a n a d i. Mi sol t a r i q a s i d a
t aqq os la s h b o ‘y i ch a b o g ' c h a d a o ‘t ka z i lg a n bir n c c h a m a s h g ' u -
l o t la r n i ng n a mu n al a r i n i k el t i r am i z .
M A K T A B G A T A Y Y O R L O V G U R l l H I
M a v z u : Portfel va s u m k a n i k o ' r i b chi qi sh h a m d a u h a q d a
s u h b a t l a s h i s h , t aqqos l as h.
M a q s a d : us hb u b u y u m l a r n i n g n i n i a u c h u n kerakligini; po r t fe l
bi l an s u m k a n i n g bi r-bi ri da n farqli t o m o n l a r i n i , u l a r n i n g q i s m -
larini p a y q a b ayt i b bera o l i s h ga o ' r g a t i s h . L u g‘at i ni f a o l l a s h t i r i s l i , 
m u s t a h k a m l a s h va b oy i t is h . B o l a l a r l u g ‘at iga: