Q. Shodiyeva nutq 0 ‘stirish uslubiyoti



Download 6,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet101/142
Sana14.07.2022
Hajmi6,53 Mb.
#796675
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   142
Bog'liq
Q.shodiyeva. bolalar-nutrini-ostirish

yurdi, ketdi,
kirdi, keîdi.
S o kngra b o l a l a r d a n bu so'zlarga 
0
‘xshash y a n a q a n d a y


s o ‘zlarni a y tish n iu m k in , d e b s o 'r a y d i
(yetdi, o'tcii, uzoqtashdi,
tushdi, chiqdi) ,
b u s o ‘zlar i s h t ir o k id a h a m g a p la r tu z d ira d i.
S u h b a td a o ‘rgatish va tarb iy ala sh usullari
S u h b a t d a asosiy o 'rg a tis h usuli s a v o lla r berishdir. M a z m u n i
va shakli j i h a t d a n h a r xil n u i r a k k a b l ik k a ega bcVlgan s a v o l la r d a n
fo y da la nila di. A y n iq s a, b o la la r d a n x u l o s a c h iq a r ish n i, m u h o k a m a
q ilishni, o b y c k t l a r o ‘rtasidagi b o g l a n i s h l a r n i a n iq la s h n i t a l a b
etuvchi s a v o lla r j u d a m u h i m a h a m i y a t g a egadir. S h u n i n g d e k ,
o b yektlarni taq q o slash n i talab e tu v c h i sav o llar h a m o ‘z q i m m a t i g a
ega. M asa la n : T r a m v a y t r o l l e y b u s d a n n im a s i bilan farq q i l a d i ?
Qaysi s a b z a v o tla rn i xom lig ich a , q a y s ila rin i pishirilgan, q a y s ila rin i 
qo v u rilg an h o l d a yeym iz?
B a h o lo v c h i savollar b o la la r n i fa o lla sh tiris h g a y o r d a m b e r a d i .
M a s a la n , s u y u q o v q a tn in g tu r la r i h a q i d a g i savollarga d a s t l a b
j a v o b b e r u v c h il a r j u d a ko‘p b o l a d i . B i r o q o v q a tn in g 3 — 4 t u r i n i
a y t i s h g a c h , b o l a l a r a y tilg a n s u y u q o v q a t x i lla rin i t a k r o r l a y
b o s h la s h a d i: m a s t a v a , m o s h x o ‘rd a , k a r a m s h o 'r v a . Bu h o l d a
tarbiyachi savolni b o s h q a c h a s h a k ld a b e rg a n i m a 'q u l. K im g a q aysi 
suy u q o v q a t k o ‘p r o q yoqadi? Y a n a j u d a k o ‘p b o la la r j a v o b b e r i s h
u c h u n q o l k o 't a r i s h a d i : m a k a r o n s h o ' r v a , n o ‘xat s h o ' r v a ,
q o v u rm a s h o ‘rva va hokazo.
B olalarga o n a tilini o kr g a t i s h d a , l u g 'a t i n i f a o ll a s h t i r i s h d a
s u h b a tn i n g a h a m i y a ti j u d a katta. S u h b a t d a lu g ‘at ish in in g t u rli 
usullaridan fo yda la nish m um k in . T a r b iy a c h i n i n g ayrim s o 'z l a r n i n g
a h a m i y a t i n i ( b a ’z a n kelib c h i q i s h i n i h a m ) t u s h u n t ir is h i j u d a
m u h i m . M a s a la n , o z iq -o v q a tla r h a q i d a g i m a s h g ‘u lo ln in g b o r i s h i
j a r a y o n i d a t a r b i y a c h i s h u n d a y t u s h u n t i r a d i : „ H a , b u o z i q -
o v q a tla r m u z l a t g i c h d a saq lan a d i. U l a r g a sovuq jo y kerak. U l a r
a y n ib q o lm as lig i u c h u n m u z l a t g i c h d a s a q l a n a d i “ . MT o ‘g ‘ri, b u
m axsus x o n a , u „ o m b o r x o n a “ d e b a t a l a d i. O m b o r x o n a d a o z i q -
o v q a tla r s a q la n a d i. „ O m b o r x o n a “ s o 'z i n i e s d a s a q la n g “ . L u g ‘a t
ishida s o ‘z la r n i 
ta rb iy a c h i b i l a n b i r g a l i k d a j o ‘r (x o r) b o ' l i b
t a k r o r la s h d a n fo y d a la n ila d i. S h u n i n g d e k , y angi yoki t a l a f f u z i
qiyin s o ‘zla rn i ( m o to ro lle r, tr o lle y b u s , t i p r a ti k a n va b o s h q a l a r )
t a k r o r la s h m u m k i n .
M a s h g ‘u l o t d a b o lalarn in g faol is h t i r o k etishlarini t a ’m i n l a s h
u c h u n u la rn i tarb iy a c h ig a va o kz o ‘r to q l a r i g a savollar b e r i s h g a
o ‘rg a tis h k e r a k . C h u n k i b o l a l a r n i n g s a v o l b e r is h i u l a r n i n g
d iq q a t i n i b a r q a r o r l a s h t i r a d i , q i z i q u v c h a n l i g i n i , s i n c h k o v l i g i n i


0
‘stiradi. B u n in g u c h u n ta rb iy a c h i s u h b a t j a r a y o n i d a bo lalard a 
p a y d o boMgan s a v o l l a r g a k a tta e ' t i b o r b e r is h i kerak. U la r n i 
r a g 'b a tla n tiris h i, k u z a tu v c h a n li k la r i , q iz iq u v c h a n lik la r in i t a 'k id -
lab o ‘tishi lozim .
T a rb iy a c h i b o la l a r n i savollarga so 'z la r yoki j u m l a l a r b ilangina 
ja v o b berishga o ‘rg a tib q o l m a y , balki o ‘z fikrini k engroq bayon 
etish g a h a m o ‘rgatib b o r a d i. B uning u c h u n b ir-b irig a b o g ‘langan
2 — 3 ta savol b e r is h u su lid a n fo y d a la n ad i. M asalan: Bizning 
y e c h i n i s h x o n a m i z h a q i d a g a p irib b c r . U q a n d a y ? G u r u h
x o n a s i d a n n i m a b i l a n fa rq qiladi? U y e r d a q a n d a y jih o z l a r b o r 
va u lar n i m a u c h u n k era k ?
B olalar flkrining toMiq emasligi ko‘rs a tm a berish ni talab etadi: 
k e n g ro q gapirib ber; o lz in g esla va h am m asi h a q id a gapirib bcr va 
b o sh q a la r . S u h b a t d a o ‘y in va en io tsio n al x a ra k te rd a g i usu llard an
f o y d a l a n i s h h a m y a x s h i n a t i j a l a r b e r a d i : s o ‘z o ‘y i n l a r i ,
„ S h u n d a y m i yoki s h u n d a y e m a s m i ? “ , „ M a s x a r a b o z o 'r g a n y a p t i “ 
shaklidagi o ‘y in - m a s h q l a r i , to p is h m o q ia r, m u s iq a tinglash, badiiy 
a s a rla rn i o kqib b e r is h , T a r b iy a c h i deyarli b a r c h a s u h b a t m a s h -
g ‘u lo tla rid a k o ‘rg a z m a li q u ro lla rd a n fo y d a la n a d i. U n in g m a q sa - 
di — b o l a l a r d i q q a t i n i t o 'p l a s h g a y o r d a m b e r i s h , b i l í m la rin i 
a n iq la s h va b o y itis h , tu rli xi! a n a liz a to rla r ish tiro k id a s u h b a td a
i s h t i r o k e t i s h ni y e n g i l l a s h t i r i s h . S u h b a t m a s h g ‘u l o t i d a
fo y d a la n ila d ig a n b u y u m l a r (m a tc ria lla r) x a ra k te ri j i h a t id a n j u d a
x i l m a - x i l . M a s a l a n , b u y u m l a r n i n g asli ( o ‘z i), o 'y i n c h o q l a r ,
s u r a tl a r ( r a s m la r), yirik s u ra tla r yoki illustratsiyalar (tasvirlar), 
a m a l i y s a n ’at j i h o z l a r i . S u h b a tn in g kirish q is m id a fo y d a la n ila d i­
g a n k o ‘rg a z m a li q u r o l b o l a l a r d iq q a tin i t o 'p l a s h g a . u l a r n i n g
bilim larin i j o n l a n t i r i s h g a (ba y ran i t o ‘g ‘risidagi s u h b a t d a bay ram
jih o z la ri, b o la ia r n in g uydagi hayotlari h aqidagi s u h b a td a „ O ila d a “ 
n o m li sura t) y o r d a m b e ra d i.
M a s h g ' u J o i n i n g b o r i s h i d a f o y d a l a n i l a d i g a n k o 'r g a z m a l i
q u r o l d a n b o l a i a r n i n g b ilim in i aniqlash. 
d iq q a t in i faollashtirish, 
m a s h g ‘u lo tn in g o x irid a e sa en iotsional kayfiyatni vujudga kcltirish 
m a q sa d id a foy d a la n ila d i.
T a ’limiy o ‘y in la r va ularning bolalar s o ‘/la shuv nutqini o 's ti- 
rishdagi ahamiyati. 
K ic h ik g u ru h lard a bolalarn i so 'z la sh u v nutqiga 
0
‘rgatishda m a s h g 'u l o t n in g o 'y in shaklidan foydalaniladi. Bu m ash- 
g ‘ulo t tu rig a b o l a i a r n i n g n u tq faolligi (savollarga ja v o b berishi) 
asosiy o ‘rin n i e g a lla y d i. T a ’lim iy o 'y i n l a r k o ‘p r o q q o ‘g ‘irc h o q la r 
b ilan olib borilib, b l i n d a ta rb iy a c h i qo*g‘i r c h o q is h tirokida lincha


k a t t a b o i m a g a n i n s s e n i r o v k a n i o ' y n a y d i . m a s a l a n : y a n g i
q o kg ‘irc h o q b ila n u c h r a s h u v , q o ‘g ‘i r c h o q o s h p a z va h o k a z o la r .
Q o ‘g ‘ir c h o q l a r b i l a n birga o ‘t k a z i l a d i g a n t a 'l i m i y o ky i n l a r d a
ta rbiya chi b o l a l a r bilan q o ‘g ‘irc h o q n o m i d a n s o 'z la s h a d i, y a ' n i
bolalarga s avollar b erad i, o 'z i savol b e r i b , o ‘zi ja v o b q a y ta r a d i. 
S o ‘z la s h u v n in g b u n d a y shakli b o l a l a r q iz i q i s h in i o sh irad i, n u t -
q in i f a o lla s h tira d i. B o la la r t a r b i y a c h i n i n g h a r b i r h a r a k a t i n i
z o ‘r qiziqish b ila n k u z a ta d ila r, t u s h u n t i r i s h l a r i n i , savollarini v a
j a v o b la rin i d iq q a t b ila n tin g la y d ila r v a o 'z l a r i h a m s avollar b e -
rishga h a ra k a t qiladilar.
Misol tariqasida „ Q o 'g l r c h o q o s h p a z ishlayapti" (5 yoshli b o ­
lalar bilan) t a ’limiy o'yin m a s h g ‘u lo tin in g n a m u n a s in i kcltiram iz. 
Stol ustida q o ‘g ‘irchoq oshpaz, o s h x o n a idish-tovoqlarining t o ‘p -
lami, o ‘y in c h o q gaz plitasi, „ o z iq - o v q a t“ q o ‘yilgan stol.
T a r b i y a c h i : Bolalar, bizga S h u h r a t ismli yangi o s h p a z
k e l d i. U y a q i n d a o s h p a z l a r t a y y o r l a y d i g a n b i l i m y u r t i n i
( m a k ta b in i) b itir g a n , unin g hali ish ta jrib a si y o kq. U n g a s i z n i n g
y o rd a m in g iz k erak . M en o s h p a z S h u h r a t n o m i d a n g a p i r a m a n v a
ishlarni b a j a r a m a n , sizlar esa, ag a r m e n x a to q ils a m t u z a ta s iz la r, 
siz xato qilsangiz, o sh p a z tu z a ta d i. T u s h u n a r l i m i ?
O s h p a z
S h u h r a t (ta r b iy a c h i). S iz la rg a s a b z a v o tl a r d a n
q a n d a y o v q a t ta y y o rla b b eray?
V a 1 i . Sabzili kotlet... S huhrat aka, siz sabzili kotlctni qovuring.
O s h p a z S h u h r a t . Y axshi. H o z i r m e n sabzili k o t l e t
t a y y o r l a y m a n : a v v a l g o ‘s h t n i o l a m a n . . . G o ‘s h t n i ? ( o s h p a z
S h u h r a t n i n g x a to sin i b o la la r t o ‘g ‘rila sh i u c h u n

Download 6,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   142




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish