Пул-кредит сиёсати

5.2.2-Расм. Пул-кредит сиёсатининг асосий сиёсий-иқтисодий функсиялари.

Пул ва пул агрегатлари.

Тўғридан-тўғри Марказий банк томонидан чиқарилган пуллар (муомаладаги банкноталар ва банк захиралари, яъни тижорат банкларининг марказий банкдаги депозитлари) М0 деб номланадиган ҳамда марказий банкнинг мажбуриятлари сифатида рўйхатдан ўтган пуллар билан тижорат томонидан чиқарилган пулларни ажратиб кўрсатиш керак. Чунки уларнинг орасидаги фарқ, ислоҳот таъсирини баҳолашда муҳим аҳамиятга эга.
Тижорат банки мижозга 100 долларлик кредит ажратади деб фараз қилинг. Банк балансида, бу актив томонида 100 долларлик қарзни ва мажбурият томонида 100 долларлик депозитни келтириб чиқаради. Мижознинг балансида бу актив томонда 100 доллар депозит ва пассив томонда 100 доллар қарзга олиб келади. Банк 100 доллар ликвидлик яратди, у мижоз товар ва хизматларни сотиб олиш, активларни сотиб олиш ёки қарзни тўлаш учун ишлатиши мумкин. Бу ҳам кредит (банкдан олинган кредит), ҳам тўлов воситаси (банк захиралари) ҳисобланади.

2. Молиявий маблағларни муомалага чиқариш тартиб тамойиллари

Марказий банкларнинг фаолияти, умумий жиҳатдан бир қанча асосий вазифаларни бажараишга қаратилган бўлади. Жумладан, асосий фоиз ставкасини белгилаш ва уни назорат қилиш, ҳамда пул таклифини бошқариш орқали инфляцияни жиловлашга бўлган тадбирларни келтириш мумкин.

Марказий банклар амалга ошириши керак бўлган вазифалар уларнинг уларнинг қонун доирасидаги ваколатларида кўрсатилган бўлади ва улар ушбу доирада фаолият юритишади. Бу вақт ўтиши билан сезиларли даражада ўзгариб турадиган жараёндир ва ҳали ҳам сиёсатчилар ва иқтисодчилар ўртасида қизғин муҳокама қилинадиган масала ҳисобланади. 1970-йилларда, марказий банклар учун муқобил мақсадлар ўртасидаги қийин келишувларни ўз ичига олган кенг ваколатларга эга бўлиш одатий ҳол эди. 1970 ва 80-йиллардаги юқори инфляциядан олинган сабоқлардан бири шундан иборатки, марказий
банкларга аниқроқ вазифалар бериш керак, масалан, марказий банклар ўзидаги устунлик сифатида нарх барқарорлиги пайдо бўлишига эришиш лозим. Бироқ, барча марказий банкларда ҳам нархлар барқарорлигига йўналтирилган ваколатлар мавжуд эмас ва ҳаттоки бир вақтнинг ўзида бошқа мақсадларга эришиш керак бўлиши мумкинлиги вазиятни мураккаблаштиради.
Бундан ташқари, жаҳон молиявий инқирози нарх барқарорлиги билан бир қаторда Марказий банкнинг мақсади сифатида молиявий барқарорлик тўғрисидаги эски мунозараларни қайтадан баҳс марказига келганини кўриш мумкин.

1.