Пул-кредит сиёсати

5.3.1-Чизма. Истеъмол нархларининг инфляцияси ривожланган ва ривожланаётган иқтисодиётларда, (1996–2016 йиллар учун
фоизларда²).


² ХВФ, World Economic Outlook маълумотлар базаси асосида.
Аксарият Ривожланган ва ривожланаётган мамлакатлар 1996– 2016 йилларда жаҳон инфляциясини барқарор ушлаб туришга қисман эришган эди. Инфляциянинг глобал ўлчовини эмпирик баҳолаш учун Эикмейер, Пижненбург (2013) ва (2018) да олиб борган илмий изланишларида ўз аксини топган.
Мазкур чизма орқали кўришимиз мумкин бўлган муҳим қайдлардан бири бу 2016 йилгача бўлган ўн йилликда инфлация кўрсаткичи нисбатан пасайиши юз берган. Умумий ҳолатда эса, ривжланаётган давлатлар иқтисодиётлари учун нисбатан юқори нархлар ошиши тенденсияси сақланиб қолмоқда.

2. Ишлаб чиқариш барқарорлиги

Юқорида айтиб ўтилганидек, марказий банкларнинг нархлар барқарорлигига катта эътибор қаратиши маҳсулот ишлаб чиқариш барқарорлигини истисно этмайди. Дарҳақиқат, ишлаб чиқаришни барқарорлаштириш уларнинг асосий мақсади бўлмаган тақдирда ҳам, марказий банклар амалда ўзларини инфляция мақсадига эришиш учун ишлаб чиқаришдаги бўшлиқни минималлаштиришга интилгандек тутишади. 1993 йилда Стенфорд иқтисодчиси Жон Тейлор Федерал резервнинг АҚШ инфляциясига ва ишлаб чиқаришдаги бўшлиққа бўлган ўртача реакциясини қуйидаги оддий тенглама билан ушлаб туриш мумкинлигини кўрсатди:
i_t = ȓ + t + 0.5 (t - ) + 0.5 ( y_t - ȳt)
бу эрда i қисқа муддатли номинал фоиз ставкаси, πt инфляция даражаси, π´ инфляция учун мақсад, ( y_t - ȳt) ишлаб чиқаришдаги бўшлиқ ва реал фоиз ставкасининг "нейтрал" даражаси ҳисобланади.
Мазкур тенглама Тейлор қоидаси деб номланади ва фоиз ставкаларини баҳолашда иқтисодчиларнинг асосий воситаларидан бирига ҳисобаланди. Уни умумий инфляция ёки асосий инфляция (яъни истеъмол нархлари инфляцияси, унинг янги озиқ-овқат ва энергия билан боғлиқ энг ўзгарувчан таркибий қисмлари бундан мустасно) ёрдамида ҳисоблаш мумкин.
Гарчи меъёрий таркибга эга бўлмаса-да, Тейлор қоидаси фойдали стандарт ёки вақт ўтиши билан ва мамлакатлар бўйлаб пул ҳолатини таққослаш имконини беради. Масалан, 5.3.2 – чизмага мувофиқ, евро валютасининг қисқа муддатли фоиз ставкасининг эволюциясини Тейлор қоидасидан келиб чиққан икки турдаги фоиз ставкаси билан таққослашни мақсад қилади. Уч ойлик банклараро бозор ставкаси даврнинг кўп қисмида "Тейлор ставкаси" нинг иккала ўлчовидан паст
эди. У асосий инфляция асосида эмас, балки асосий инфляцияга
асосланган Тейлор ставкасига яқинроқ, иккинчиси аввалгисига қараганда анча ўзгарувчанлиги кўринади. 2013–15 йилларда бозор курси ижобий ҳудудда қолганлиги, шу сабабли инфляциянинг пасайиши ва ишлаб чиқаришдаги салбий бўшлиқ Тейлор қоидасини қўллаган тақдирда салбий даражаларни талаб қилиши керак эди. Бундай пасайишни Euribor томонидан қўллаб-қувватлаш учун ECB (European Central Bank) ноанъанавий воситаларга мурожаат қилади.