Пул-кредит сиёсати

Марказий банк ва тижорат банклари фаолияти.

Банкларнинг бошқа банклардан ёки марказий банкдан қарз олиш ўртасидаги ўзаро ҳамкорлиги туфайли қисқа муддатли бозор фоиз ставкалари ҳар доим расмий ставкаларга яқин бўлиб қолиши кузатилади. Иқтисодий сиёсатда фоиз ставкалари, механик жиҳатдан анча кам бўлса ҳам, узоқроқ муддат учун бозор ставкаларига таъсир қилади. Даромад эгри чизиғи (бу фоиз ставкаларини уларнинг тўлаш муддати функцияси сифатида тавсифлайди), биринчи навбатда, келажакдаги пул-кредит сиёсатининг кутишларига боғлиқ. Бунинг сабаби шундаки, узоқ вақт давомида сармоя киритишни истаган инвесторлар узоқ муддатли активларни сақлашлари ёки вақт ўтиши билан қисқа муддатли активларни тўплашлари мумкин. Агар улар таваккал қилишга тайёр бўлишса, узоқ муддатли фоиз ставкаси кутилаётган келажакдаги қисқа муддатли ставкаларнинг ўртача бўлиши керак. Агар улар таваккал қилишни истамасалар, узоқ муддатли фоиз ставкаси муддатли мукофот ва ликвидлилик мукофотини ҳам ўз ичига олади. Натижада, узоқ муддатли фоиз ставкалари одатда қисқа муддатли фоизлардан юқори бўлиши кузатилади.

Қисқа муддатдан узоқ муддатгача бўлган фоиз ставкалари.

Қисқа муддатли фоиз ставкалари ўзгариши кутилмаса ҳам, даромад эгри чизиғи юқорига қараб бурилади. Тескари рентабеллик эгри чизиқлари инвесторлар келажакда фоиз ставкалари кескин пасайишини кутган пайтдагина кузатилади, 2006 йилда АҚЧШа шу каби ҳолат юз берган эди.
Аксарият облигациялар белгиланган фоиз ставкасини тўлайди. Улар мунтазам равишда (одатда, купон деб номланган йиллик ёки ярим йиллик) тўлов, ва купон ставкаси - бу купоннинг қарзга олинган сумма ёки асосий қарзга нисбати, бу муддат тугаши билан қайтарилиши керак бўлади. Чиқарилган облигациялар молия бозорларида сотилади ва бозор фоиз ставкаси белгиланган купон билан бозор нархи ўртасидаги нисбат сифатида аниқланади. Бир кеча- кундуздан 50 йилгача бўлган муддатлар учун облигациялар мавжуд ва шунинг учун фоиз ставкалари турличадир. Фойда эгри чизиғининг стандарт назарияси инвесторларнинг узоқ муддатли сармоялар (узоқ муддатли ставкани тўлаш) ва қисқа муддатли инвестицияларнинг кетма-кетлиги (ҳар бири қисқа муддатли фоиз ставкасини тўлаш) ўртасидаги ҳакамлик қарорини қабул қилади. Агар инвесторлар келажакда қисқа муддатли фоиз ставкалари ўсишини кутишса, улар нархи пасайиши шарт бўлган узоқ муддатли активларни тортиб олишади. Бу узоқ муддатли фоиз ставкаларини кўтаради ва рентабеллик эгри чизиғини кучайтиради. Агар инвесторлар қисқа муддатли фоиз ставкасининг пасайишини кутишса, улар узоқ муддатли активларга сармоя киритадилар ва рентабеллик эгри чизиғи
текисроқ ёки ҳатто пастга қараб (ёки тескари) айланади.
Амалиётда инвесторлар аслида таваккал қилишни истамайдилар ва узоқроқ муддатли инвестициялар ликвидлиги сабабли ноаниқ рентабелликка эга хавф (сотувчи облигация учун харидор топа олмаслиги хавфи) ва бозор таваккалчилик (облигациянинг бозор нархи унинг номинал қийматидан пастроқ бўлиш хавфи) ҳақида ўйлайдилар. Шунинг учун инвесторлар облигацияни ушлаб туришни қабул қилиш учун ликвидлик мукофоти ва муддатли мукофотни сўрашлиги амалиётда кўп кузатилади.
Узоқ муддатли фоиз ставкалари келажакдаги пул-кредит сиёсатига бўлган қизиқишларни ўз ичига олганлиги сабабли, улар қисқа муддатли ставкалар доимий равишда сақланиб турганда ҳам ўзгариши мумкин. Шунинг учун Марказий банклар ўзларининг ниятларини оммавий ахборот воситалари орқали узоқ муддатли фоиз ставкаларига таъсир кўрсатиши мумкин.