"psixologiya"

RAHBARLIKKA LOYIQLIK MEZONLARI ASOSIDA LIDERLIKNING 
VAZIFALARI:  
 
lider - ma’mur; 
lider - rejalashtiruvchi; 
lider - siyosatchi; 
lider - baholovchi ekspert; 
lider - jamoning vakolatli vakili; 
lider - rag‘batlantirish va jazolash tashabbuskori; 
lider - hukm chiqaruvchi va yarashtiruvchi; 
lider - namuna “Ota”; 
lider - jamoaning ramzi - referent; 
lider - individual mas’ullikni cheklovchi; 
lider - dunyoqarashlar shakllantiruvchi; 
lider - “Balogardon”.  
 

---

 
58 
RAHBARGA ZARUR BO‘LGAN TO‘RTTA “T” 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ayrim  psixologik  manbalarda  kuchli  rahbar  shaxsiga  oid  sifatlarni 
umumlashtirib, unga to‘rtta “T” zarurligi haqida ham yozishadi. Bular - 
Temperament 
Toqatlilik (terpenie) 
Talant 
Tinimsiz mehnat (trudolyubie). 
Tashabbuskorlikning  muhimligi  shubxasiz,  lekin  bu  sifatning  faqat 
rahbarda bo‘lganda ish samaradorligi yuqori bo‘ladi, degan fikrga e’tirozlar ham 
bo‘lgan.  Masalan,  mashhur  Deyl  Karnegi  kitobida  tashabbusni  yuqori 
lavozimdagi shaxsda bo‘lishidan tashqari, uni xodimlarga bera olish muhimligi 
xaqida  yozilgan.  o‘sha  kitobda  keltirilishicha,  o‘sha  paytda  jahonda  yiliga  bir 
million  dollar  miqdorda  daromadga  ega  bo‘lgan  odamlar  juda  kam  bo‘lgan. 
SHunday shaxslardan Uolter Kraysler va CHarlz SHveblarning yutuqlari asosida 
esa oddiy  xaqiqatlar yotgan. Masalan, mashxur biznesmen  Endryu  Karnegi  o‘z 
menedjeri SHvebga kuniga 3000 dollar, yiliga 1 mln. dollar to‘lagan. Bu haqda 
SHvebning  o‘zi  shunday  yozgan:  “Men  cho‘yan  quyishda  oddiy  ishchidan 
anchagina  no‘noq  va  ilmsiz  bo‘lganman.  Lekin  men  odamlarni  boshqarishni 
bilganman.  Mendagi  eng  noyob  sifat  -  odamlarda  tashabbusni  uyg‘ota  olish 
qobiliyatidir.  CHunki  insondagi  eng  noyob,  qimmatli  narsani  tan  olish  uni 
ruhlantiradi.  SHaxsning  or-nomusi,  qadrini  tushiradigan  narsa  -  bu 
mansabdorlarning ularni tanqid qilishidir. Xatolarni betga aytishdan o‘zni tiyish 
ham  rahbarlik  saxovatidir”.  Endryu  Karnegi  o‘zining  qabr  toshiga  quyidagi 
so‘zlarni  yozishlarini  vasiyat  qilgan  ekan:  “Bu  erda  umri  mobaynida  o‘zidan 
ko‘ra  aqlliroq  insonlarni  o‘ziga  bo‘ysundira  olgan  odam  yotibdi”.  Demak,  bu 
so‘zlarning  mohiyati  ham  oldingiday  -  odamdagi  iqtidor  va  aql-zakovatni 
qo‘llab-quvvatlash  orqali  ulardagi  tashabbusni  uyg‘ota  olish  mahorati  unumli 
mehnatga olib keladi. 
Ko‘plab  tadqiqotchilar  rahbarlarning  qaysi  ish  uslubi  ma’quliligini 
o‘rganish  borasida  tajriba  to‘pladilar.  30-yillardayoq  K.Levin,  R.Lippman, 
R.Uaytlar  tomonidan  tavsiya  etilgan  boshqaruvning  avtokratik,  demokratik 
hamda  erkin  turlari  haqidagi  nazariya  keyingi  tadqiqotlarda  jahonning  ko‘plab 
olimlari tomonidan har taraflama tahlil qilindi. Ґar bir boshqaruv uslubining ham 
ijobiy,  ham  salbiy  jixatlari  to‘g‘risidagi  fikrlar  tasdiqlandi.  Bundan  tashqari,  u 
yoki  bu  boshqaruv  uslubining  samaradorligi  xodimlarning  malakalari  va 
saviyalariga bog‘liq ekanligi ham e’tirof etildi. Masalan, Rossiyada o‘tkazilgan 
ТALANT