Psixologiya va gumanitar fanlar kafedrasi

Seminar mashg’uloti uchun savollar:
1.Empirik psixologiyaning rivojlanishi?
2. Nemis Empirik psixologiyaning vakillari qarashlarida psixika?
3 . Rossiyada Empirik psixologiyaning vakillari?
Topshiriq
Klaster
Empirik psixologiyasi vakillarini qisqa fikrlari bilan ketma-ketlikda ifodalang?

Darslik va o‘quv qo‘llanmalar ro‘yxati:

1. N. S. Jo‘rayev, D.A. Saliyeva, N. A. Sultonova “Psixologiya tarixi” Toshkent “Noshir” -2019y;
2. Davletshin M.G. “Psixologiya tarixi” dastur. T. -1996-y.
3. David G. Mayers “Psychology ninth addition in moduls” 2010-y
4. Nishonova Z. T. “Psixologiya tarixi” T -2002-y.
8. Xayrullayev M.M. “ 0‘zbekistonda ijtimoiy-falsafiy fikrlar tarixidan lavhalar”. Toshkent -1995-y.
9. E. G‘oziev “Tafakkur psixologiyasi” Toshkent. 0 ‘qituvchi - 1990-y.
Elektron ta’lim resurslari
1. www. pedagog. uz
2. www. Ziyonet. Uz


17-Seminar mavzusi: G.V.Gegel va L.Feyerbax g‘oyalari va ularning psixologiyaning keyingi taraqqiyotida tutgan o‘rni. (2soat)
Reja:
1. XIX larda yuzaga kelgan psixologik sohalar
2 G.V.Gegel va L.Feyerbax g‘oyalari
XIX asming oxirlaridan boshlab psixologiyaning sohalari hayvonlar psixologiyasi, tarixiy psixologiya va turli yoshdagilar
psixologiyasi maydonga keldi. Yangi zamonda esa (XVIII—XIX asrlarda) bu ideya nazariy jihatdan Fridrix Shelling (1775— 1854-y.) va ayniqsa, Gegel filosofiyasida ishlab chiqilgan edi. XIX asrning o ‘rtalaridan boshlab Ch.V. Darvin (1809— 1882-y) va Gekkel (1 834-1918-y.) lam ing asarlari tufayli taraqqiyot ideyasi biologiyaning tamoyili bo‘lib qoldi. Filosofiya va tabiatshunoslikdagi um um iy y o ‘nalish ta ’sirida psixologiyada ham psixik hayot hodisalarini o ‘rganishda genetik tamoyil qaror topadi. Bu tam oyil inson ham da hayvon, katta yoshdagi kishilar ham da har xil yoshdagi bolalar psixik hayotining xususiyatlarini yaxshi tushunish zaruriyati bilan taqozo qilindi. Jamiyatniig tarixiy
taraqqiyotida inson ongi qanday paydo bo‘ldi va qanday o ‘zgarib
keldi, degan m asala ham o ‘zining hal qilinishini talab qilib turardi.
XIX asrning oxirlaridan boshlab, psixologiyaning sohalari — hayvonlar psixologiyasi (zoopsixologiya), tarixiy psixologiya va turli yoshdagilar psixologiyasi m aydonga keldi. Yangi zamonda tabiatshunoslardan J. Lamark va Ch.Darvin hamda ular evolyutsion ta’limoti izdoshlaming asarlari, ayniqsa, katta
ahamiyatga ega bo‘ldi. Zoopsixologiyaning taraqqiyotiga bu fanning
Rossiyadagi asoschisi biolog-darvinist V. A. Vagner katta xissa qo‘shdi.
U bir qancha chuqur ilmiy asarlar yozgan. Shulardan eng muhimlari:
«Qiyosiy psixologiyaning biologik asoslari» ikki tomlik, «Biopsixologiya va yondosh fanlar», «Psixik qobiliyatlaming paydo bo‘Ishi va
taraqqiysi» 1-9 nashr, «Qiyosiy psixologiyadan etyudlar»dir. Yuqori
taraqqiy qilgan hayvonlar psixologiyasini o‘rganishda ilmiy tadqiqotchilar ham juda ko‘p xissa qo‘shdilar. Ayniqsa, N. N. Ladigina-Kotsning yuqori taraqqiy qilgan hayvonlar psixologiyasi sohasidagi tadqiqotlari shuhrat qozondi. U maymunlar faoliyatining turli xil formalarini batafsil tasvirlab berdi: hayvon va inson tafakkurining sifat jihatidan farqini o‘rgandi, maymun
(shimpanze) va inson bolasi psixikasini taqqoslab tekshirdi, hayvonlar xulqini o‘rganishning yangi metodikasini ishlab chiqdi. Ladigina—
Kots tadqiqotlarining natijalari uning quyidagi asarlarida bosib chiqarilgan: «Shimpanzening bilish qobiliyatlarini tekshirish (1923-y);
«Eksperiment sharoitlarida moslashish-harakat malakalari» (1928-y.);
«Inson bolasi va shimpanze bolasi» (1935-y.).
Zoopsixologiya bu hayvonlaming nerv sistemasi taraqqiyotiga, biologik sistematikasiga (hayvonlaming har xil turiga), shuningdek, yashash tartibi xususiyatlariga binoan ulaming psixik hayot formalarini
o‘rganadigan fandir.