Psixologiya kafedrasi umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti

Бутун алифбони бирдан ўргатиш оғирдир .

Ибтидо (бошда) уч, беш, ҳарф ўргатиб бориш (енгил) дур.

8-shakl.

9 -shakl

1 0-shakl

11-shakl

9-shakl.

Muallif ismi va sharifi	Darslik va qshllanmalar nomi	Nashr etilgan yili va joyi
Saidrasul Saidazizov	“Ustodi avval”	Toshkent, 1902
Ali Asqar Kalinin	“Muallimi soniy”	Toshkent, 1903
Qori	“Adiba avval” (“Alifbe kitobi”)	Toshkent, 1907
A.Shakuriy	“Raxnomai savod”	Samarqand, 1908.
A.Avloniy	“Adabiyot yoxud milliy she’rlar” (Adabiyotdan xrestomatiya) 1,2 –qism.	Toshkent 1909
A.Avloniy	“Adibi avval”.	Toshkent 1910
A.Avloniy	“Birinchi muallim”	Toshkent 1912
A.Avloniy	“Ikkinchi muallim”	Toshkent 1912
A.Avloniy	“Turkiy guliston yoxud axloq”	Toshkent 1913
A.Avloniy	“Tarix”	Toshkent 1916
S.Ayniy	“Taxzib us-sibiyon” (“bola tarbiyasi”)	Kogon 1909
Abduxoliq Usmon qori	“Tahsil ul tajvid” (“yengil adabiyot”)	Qo’qon, 1911 y
Muhammadjon Qori Naimjon	“Odobli bola”	Toshkent, 1912
Raximov Muhammadjon Mirza	“Ta’limiy xisob” (“Arifmetika ta’limi”)	Toshkent, 1912y.
Saidaxmad Siddiqiy	“Mir’ati adab” (“Odob ko’zgusi”)	Samarqand, 1912.
M. Abdurashidxonov	“Yer yuzi”	Toshkent, 1913
Muhamadjonov Abduholiq	“Turkiy alifbe”	Qo’qon, 1916y
Mahmudho’ja Behbudiy	“Qisqacha umumiy jo’g’rofiya”	1905y
Mahmudho’ja Behbudiy	“Bolalar uchun kitob”	1905y.
Mahmudho’ja Behbudiy	“Islomning qisqacha ta’rifi”	1910 y
Mahmudho’ja Behbudiy	“Amaliyoti islom”	1910 y
Mahmudho’ja Behbudiy	“Aholi jo’g’rofiyasiga kirish”	1910 y
Mahmudho’ja Behbudiy	“Rossiyaning qisqcha jo’g’rofiyasi”	1920 y
H. Niyoziy	“Qiroat”	1915 y.
H. Niyoziy	“Yengil adabiyot”	1911 y.
H. Niyoziy	“O’qish kitobi”	1911 y.

Yangi usul maktabining ilk tashkilotchilari.

11-shakl

№	Yangi usul maktabi tashkilotchilari	Yangi usul maktabini qayerda tashkil etishgan	Tashkil etilgan yili
1	Salohiddin domla	Qo’qonda	1898
2	Shamsiddin domla	Andijonda	1899
3	Mannon qori	Toshkentda	1899
4	Abduqodir Shakuriy	Samarqand “Rajabamin” qishlog’ida	1901
5	Saidaxmad Siddiqiy	Samarqand “Xolvoyi” qishlog’ida	1903
6	Abdulla Avloniy	Toshkentda: Mirobod daxasi Degrez maxallasida	1904 1909
7	Xamza Hakimzoda Niyoziy	Qo’qonning: “Qashqir darvozasi” maxallasida “Xojibek” guzarida Marg’ilonda	1910 1911 1914
8	Ismatulla Raxmatullayev	Samarqandda “Registon” ko’chasida	1910

Dasturni ishlab chiqish va amalga oshirishda Ubaydullaho’ja, Abdullaxo’jayev, Toshpo’latbek Norbo’tabekov, Abdulhamid Cho’lpon faol ishtirok etadilar, Munavvarqori Abdurashidxoniv Abdurauf Fitrat, Maxmudxo’ja Behbudiy, Hamza Hakimzoda Niyoziy, Abdulla Avloniy ma’rifatparvarlik, ta’lim-tarbiya haqidagi qarashlari, g’oyalari bilan shuhrat qozondilar.

Quyida jadidchilik harakatini nomoyondalari ma’rifatparvar ziyolilardan ba’zi birlari haqida to’xtalib o’tamiz.

9- mavzu:

1917-1991 yillarda O’zbekistonda ta’lim tizimi va Pedagogika fani rivoji

Ma’ruzani olib borish texnolgiyasi

Talabalar soni	Vaqti 2 soat
Mashg’ulot shakli	Informasion-ko’rgazmali ma’ruza
Ma’ruza rejasi:	1. O’zbekistonda 1917-1924 yillardagi ma’naviy-madaniy muxit hamda milliy maktab-maorifini joriy kilish borasidagi say’i-harakatlar. 2. Turkistonda Milliy davlat chegaralanishi o’tkazilgandan so’ng xalk ta’limi va mutaxassis kadrlar tayyorlash muammolari. 3. Ikkinchi jahon urushi yillarida O’zbekistonda xalk ta’limi va mutaxassis kadrlar tayyorlash muammolari. 4. XX asrning 70 — 80 yillarida o’zbekistonda xalk ta’limi muammmolari 5.Akademik Siddiq Rajabov hamda Habib Abdullayevlarning Respublika xalq ta’limi va fan taraqqiyotining rivojlantirishdagi roli
O’zbekistonda 1917-1924 yillardagi ma’naviy-madaniy muhit hamda milliy maktab-maorifini joriy kilish borasidagi say’i-harakatlar haqida fikr yuritish, Turkistonda Milliy davlat chegaralanishi o’tkazilgandan so’ng xalk ta’limi va mutaxassis kadrlar tayyorlash muammolarini aniqlash, Ikkinchi jahon urushi yillarida O’zbekistonda xalk ta’limi va mutaxassis kadrlar tayyorlash muammolarini ko’rsatib berish, XX asrning 70 — 80 yillarida O’zbekistonda xalk ta’limi muammmolarini bayon qilish, Akademik Siddiq Rajabov hamda Habib Abdullayevlarning Respublika xalq ta’limi va fan taraqqiyotining rivojlantirishdagi ahamiyatini ko’rsatib berish.
Pedagogik vazifalar:		O’quv faoliyati natijalari
1. O’zbekistonda 1917-1924 yillardagi ma’naviy-madaniy muxit hamda milliy maktab-maorifini joriy kilish borasidagi say’i-harakatlarini ahamiyatini yoritib berish.		O’zbekistonda 1917-1924 yillardagi ma’naviy-madaniy muxit hamda milliy maktab-maorifini joriy kilish borasidagi say’i-harakatlarini ahamiyatini yoritib beradi. Turkistonda Milliy davlat chegaralanishi o’tkazilgandan so’ng xalk ta’limi va mutaxassis kadrlar tayyorlash muammolarini ko’rsatadi. Ikkinchi jahon urushi yillarida O’zbekistonda xalk ta’limi va mutaxassis kadrlar tayyorlash muammolarini yoritadi. XX asrning 70 — 80 yillarida o’zbekistonda xalk ta’limi muammmolarini bayon qiladi. Akademik Siddiq Rajabov hamda Habib Abdullayevlarning Respublika xalq ta’limi va fan taraqqiyotining rivojlantirishdagi ahamiyatini yoritib beradi.
2.Turkistonda Milliy davlat chegaralanishi o’tkazilgandan so’ng xalk ta’limi va mutaxassis kadrlar tayyorlash muammolarini ko’rsatish.
3.Ikkinchi jahon urushi yillarida O’zbekistonda xalk ta’limi va mutaxassis kadrlar tayyorlash muammolarini yoritish.

1(2.1)ilova

O’quv vizual materiallar.

1-Savol: Munavvar qori boshchiligida tuzilgan dorilfunun necha bosqichdan iborat?

1918 yilning yozida Samarqandda «musulmon o’qituvchilari uchun pedagogak kurslar» ochildi. o’sha yilning kuzida Toshkentda — Toshkent uyezdining tub yerli axolisi uchun maktab o’qituvchilari kurslari ochildi. 1918 yil 9 aprelda Munavvar qori uyida to’plangan jadidlar Turkiston Xalq dorilfununining musulmon bo’limini tashkil etish maqsadida 9 kishidan iborat tashkilot komissiyasini tuzadi. Ular 22 kun ichida musulmon bo’limi dasturlarini tuzadilar. Dorilfununning musulmon bo’limi xam O’rus bo’limi kabi uch bosqichdan iborat bo’lishi belgilandi.

2. Savol: 1918 – yilda tashkil topgan dorilmualliminda qanday fanlar kimlar tomonidan o’qitilgan?

Milliy ziyolilar va arboblarning faoliyati keng tus oldi, chuqur ijtimoiy-madaniy mazmun kasb etdi. Jadid ziyolilar, ijod axli bo’lmish Munavvar Qori, Maxmuxo’ja Bexbudiy, Sadriddin Ayniy, Fitrat, Cho’lpon, A.Qodiriy, A.Avloniy, Xamza, G’ozi Yunus, Xurshid va boshqalar bilan bir qatorda XX asr bo’sag’asida tug’ilgan iste’dodli yoshlar Mashriq Yunusov (Elbek), Naim Said, Rafiq Mo’min, Maxmud Xodiyev (Botu), Baxrom Xaydariy va boshqa qator ziyolilar madaniyat, maorif soxalarida jonbozlik qildilar, ijtimoiy yo’naltirilgan ijod bilan shug’ullandilar.

2-ilova

Turkistonda Milliy davlat chegaralanishi o’tkazilgandan so’ng xalk ta’limi va mutaxassis kadrlar tayyorlash muammolari.

1918 yil 2 iyun kuni sobiq seminariya binosida dorilfununining o’zbeklar uchun maxsus o’qituvchilar tayyorlovchi bo’limi — «Dorilmuallimin» ochildi. Unda Fitrat ona tilidan: Kamol Shams arifmetika va geometriyadan, Xaydar Shavqiy gagiyena, gimnastika va nemis tilidan, Raximboyev arifmetikadan, Abduraxmon Ismoilzoda san’atdan, Rizayev madaniyat tarixi va siyosiy iqtisoddan, Munavvar qori ona tilidan dars berishadi. Bu bo’limning ochilish marosimida Munavvar qori nutq so’zlab, inson ma’rifatli bo’lib, ko’zi ochilmaguncha vijdoni uyg’onmasligini, vijdon uyg’onmasa na o’zini, na xalqni erkin muxofaza qila olmasligani, bu imonsizlik ekanini mutafakkirona noziklik bilan ifoda etadi.

3
(Ф) - Фикрингизни баён этинг

(С) - Фикрингизни баёнига бирор сабаб кўрсатинг

(М) - Кўрсатилган сабабларни тушинтирувчи бирор сабаб кўрсатинг

(У) - Фикрингизни умумлаштиринг
-ilova

4-5-ilova

XX asrning 70 — 80 yillarida O’zbekistonda xalk ta’limi muammmolari qay darajada bo’lgan?

10-mavzu:

Mustaqil O’zbekiston Respublikasi ta’lim tizimi. Istiqlol yillarida pedagogik fikrlar taraqqiyoti

7.1. Ma’ruzani olib borish texnologiyasi

Talabalar soni	Vaqti 2 soat
Mashg’ulot shakli	Informasion-ko’rgazmali ma’ruza
Ma’ruza rejasi:	1. Mustaqillik va ta’lim tizimida islohotlar. 2. O’zbekiston Respublikasida «Ta’lim to’g’risida»gi qonun va «Kadrlar Tayyorlash Milliy Dasturi». 3.O’zbekiston Respublikasida ta’lim tizimi. 4.Mustakillik yillarida pedagogik fikr taraqqiyoti.
Mustaqillik va ta’lim tizimida islohotlar haqida obzor berish, O’zbekiston Respublikasida «Ta’lim to’g’risida»gi qonun va «Kadrlar Tayyorlash Milliy Dasturi» haqida bayon qilish, O’zbekiston Respublikasida ta’lim tizimi, Mustakillik yillarida pedagogik fikr taraqqiyoti haqida bayon qilish.
Pedagogik vazifalar:	O’quv faoliyati natijalari
1.Mustakillik va ta’lim tizimida islohotlar.	Mustaqillik va ta’lim tizimida islohotlar haqida obzor berishni yoritib beradi.
2.O’zbekiston Respublikasida «Ta’lim to’g’risida»gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi».	O’zbekiston Respublikasida «Ta’lim to’g’risida»gi qonun va «Kadrlar Tayyorlash Milliy Dasturi» haqida bayon qiladi. O’zbekiston Respublikasida ta’lim tizimi haqida obzor beradi.
3.O’zbekiston Respublikasida ta’lim tizimi.
4.Mustakillik yillarida pedagogik fikr taraqqiyoti.	Mustakillik yillarida pedagogik fikr taraqqiyotini izohlaydi.
O’qitish usullari va texnika	Ma’ruza, “Klaster”, bahs – munozara, muammoli vaziyatlar usuli, FSMU texnologiyasi.
O’qitish vositalari	Ma’ruza matni, tarqatma materiallar, slaydlar, proyektor.
O’qitish shakllari	Jamoa, to’g’ridan - to’g’ri va guruhlarda ishlash.
O’qitish shart – sharoitlari	Texnik vositalar bilan ta’inlangan auditoriya.
Monitoring va baholash	Og’zaki nazorat, savol – javob, o’z – o’zini nazorat qilish, reyting tizimi asosida baholash.

Ma’ruzaning texnologik kartasi

Ish jarayonlari vaqti	Faoliyatning mazmuni
	O’qituvchi		Talaba
I. bosqich. Mavzuga kirish. (10-minut)	1.1 Ma’ruza mavzusini e’lon qiladi, o’quv mashg’ulotining maqsadi va natijalarini tushuntiradi.		Mavzu nomini yozib oladilar.
	1.2 Har bir tinglovchiga mavzu bo’yicha tarqatma materiallarni tarqatadi.		Tarqatmadan foydalaniladi.
	1.3 Mavzu bo’yicha ma’ruza mashg’ulotining tayanch iboralari va ma’ruza rejasiga izoh beriladi. Mavzu yuzasidan ma’lum bo’lgan tushunchalarni faollashtiradi.		O’UM ga qaraydilar. O’z fikrini namoyon etadi.
II. bosqich. Asosiy (60-minut)	2.1 O’quv mashg’ulotining birinchi rejasi bo’yicha ma’ruza qiladi. . Mustaqillik va ta’lim tizimida islohotlar haqida bayon qiladi. (1- ilova) Talabalarni mulohazaga tortish maqsadida ularga savollar bilan murojaat qilinadi. 1. Savol: O’zbekistonda ta’lim tizimi qanday qonuniylashtiriladi? 2. Savol: “Ta’lim haqida” qonun qachondan buyon o’z kuchini ko’rsatmoqda? (1-2-ilova)		Yozadilar, tinglaydilar va savollarni muhokama qilib ularga javob beradilar.
	2.2. O’zbekiston Respublikasida «Ta’lim to’g’risida»gi Qonun va «Kadrlar Tayyorlash Milliy Dasturi» haqida slaydlar orqali bayon qilinadi. (2-ilova).		Tinglaydilar, Slaydga e’tibor qaratadi, yozib boradi.
	2.3. Mavzu yuzasidan uchinchi savolni tushuntirishda FSMU texnologiyasidan foydalaniladi. FSMU texnologiyasida berilgan (3-ilova) O’zbekistonda ta’lim tizimi qay darajada amalga oshiriladi? – degan savolga javob topadilar, fikrlarni umumlashtiradilar. Shu tariqa uchinchi savolni xulosalaydilar.		Juft – juft bo’lib, jadvalni to’ldiradilar.
III. bosqich Yakuniy bosqich (10-minut)	3.1. Ma’ruzada e’tibor berilgan har bir reja qanday hal qilinganligi to’g’risida umumiy yakuniy xulosa beradi.		Eshitadilar.
	3.2. Talabalarning bilim va ko’nikmalari baholanadi.		O’zlarini qiziqtirgan savollarini beradilar.
	3.3. Kelgusi mashg’ulotlarga tayyorgarlik bo’yicha topshiriqlar va foydalaniladigan adabiyotlar tavsiya etiladi.		Eshitadilar va O’UM ga qaraydilar.

TAYANCH TUSHUNChALAR

Mustaqillik, ta’lim tizimida isloxotlar, «Ta’lim to’g’risida» Qonun, «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi», ta’lim tizimi, akademik lisei, kasb — xunar kolleji, pedagogik texnologiya, milliy istiklol mafkurasi.

1(2.1)ilova

O’quv vizual materiallar.

1-Savol: O’zbekistonda ta’lim tizimi qanday qonuniylashtiriladi?

O’zbekiston Respublikasining ta’lim sohasida aniq va ravshan hamda ilmiy asoslangan davlat siyosati mavjud bo’lib, u insonparvarlik va demokratik tamoyillarga asoslanadi hamda har bir fuqaroning bilim olishi O’zbekiston Respublikasi Konstitusiyasida qonuniylashtirilgan.

2. Savol: “Ta’lim haqida” qonun qachondan buyon o’z kuchini ko’rsatmoqda?

Jamiyatni ma’naviy yangilashda avvalo ta’lim tizimini isloh qilishni va milliy kadrlarga bo’lgan ehtiyojni tobora ortib borayotganligini hisobga olib ta’lim tizimini ham yangilashni taqozo etar edi. Shu maqsadda 1997 yil 29 avgustda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisning IX sessiyasida «Ta’lim to’g’risida» Qonun hamda «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» keng muhokama qilindi va tasdiqlandi.

2-ilova

O’zbekiston Respublikasida «Ta’lim to’g’risida»gi Qonun va «Kadrlar Tayyorlash Milliy Dasturi» haqida slaydlar orqali bayon qilinadi.

«Ta’lim to’g’risida»gi Qonun va tarbiya fuqarolar kasbii tayergarligi va har bir fuqaroning ilm olish konstitusion huquqini ta’minlash kabi qator dolzarb vazifalarni belgilab berdi. Respublikamiz bugungi kunda tubdan yangi davlat bo’lib, unda har bir siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy sohadagi islohotlar ham yangi ta’lim tizimida bosqichma — bosqich olib borishni nazarda tutadi. Zero,ta’lim soxasidagi islohotlar ham yangi boskichma — boskich o’tish tamoyiliga asoslangandir. «Kadrlar tayyorlash milliy dastur» ham uzluksiz ta’lim tizimini isloh kilishning tashkiliy, ilmiy va metodik asosi bo’lib xisoblanadi. Milliy dasturning asosiy maksadi uzluksiz ta’lim tizimini rivojlantirish bo’lib, u ijodiy va mustakil fikrlovchi, tafakkuri rivojlangan, erkin shaxsni shakllantirish bilan barcha soxalarda rakobatbardosh kadrlar tayyorlashni kafolatlash bilan axamiyatlidir Ta’lim soxasida «Ta’lim to’g’risida» Qonun kabul kilinganligi, 1996 — 1997 yildan boshlab birinchi sinflarda o’kishning lotin yozuviga asoslangan yangi alifboda olib borilgani, ular uchun yangi alifboda dastur, ko’llanma, darsliklarning yaratilganligi — bu ta’lim sohasida ko’yilgan dastlabki odimlar edi.
Bu ikki xujjatga binoan ta’lim tizimi isloh qilishni bosqichma — bosqich amalga oshirish nazarda tutiladi :
Birinchi bosqich	O’tish davri. 1997 — 2001 yillar. Bu yillarda yangi talab doirasida pedagog kadrlar tayyorlash, ta’lim standartlarini yaratish, o’quv dasturlari ustida ishlash, umumta’lim maktablarini qayta qurish, o’rta — maxsus va kasb — xunar bilim yurtlari tizimigi zamin tayyorlash va uzluksiz ta’lim tizimiga asos solish.
Ikkinchi bosqich	2000 — 2005 yillarga mo’ljallanadi.Bu davrda milliy dasturni to’liq amalga oshirish mo’ljallanadi. Uning ba’zi g’oyalari va qoidalariga o’zgartirishlar kiritilish ham ko’zda tutilgan.
Uchinchi bosqich	2005 yil va undan keyingi yillar bo’lib, isloxot tajribalari tahlil etilib, umumlashtiriladi xamda kadrlar tayyorlash tizimi takomillashtirilib, rivojlantirilib boriladi. «Ta’lim to’g’risidagi» Qonunga asosan Ta’lim O’zbekiston Respublikasi ijtimoiy taraqqiyot sohasida ustuvor deb e’lon qilindi.

3
(Ф) - Фикрингизни баён этинг

(С) - Фикрингизни баёнига бирор сабаб кўрсатинг

(М) - Кўрсатилган сабабларни тушинтирувчи бирор сабаб кўрсатинг

(У) - Фикрингизни умумлаштиринг
-ilova

11-mavzu

Jahon pedagogika fanining taraqqiyot tarixi

Ta’lim texnologiyasi modeli

Ma’ruzaga ajratilgan vaqt-2soat	Talabalar soni-60 ta
O’quv mashg’ulotining shakli	Ma’lumotli ma’ruza
O’quv mashg’ulotining tuzilishi	1.Mashg’ulot mavzusiga kirish. 2.Talabalarni darsga jalb etish. 3. Avval egallangan bilimlarni mustahkamlash 4. Ma’ruza matnini tarqatish. 5. “Taqdimot texnologiyasi” asosida ma’ruzani taqdim etish. 6.Mavzuni yakunlash.
O’quv mashg’ulotining maqsadi	Talabalarda qadimgi Yunoniston va Rim davlatlaridagi ta’lim-tarbiya, pedagogik fikrlarning paydo bo’lishi, Sparta va Afina davlatlarida ta’lim-tarbiya va maktabning rivojlanishi, G’arbiy Yevropada maktab va maorif, pedagogik fikrlarning ahvoli haqida tushuncha hosil qilish, Kamenskiyning pedagogik tizimini o’rganish.
Pedagogik vazifalar. 1. Qadimgi Yunoniston va Rim davlatlaridagi ta’lim-tarbiya, pedagogik fikrlarning paydo bo’lishi haqida ma’lumot berish. 2. Qadimgi Sparta va Afina davlatlarida ta’lim-tarbiya va maktab, Yunon faylasuf olimlari Sukrot, Arastu, Platon va Demokritning qarashlarini tushuntirish. 3. G’arbiy Yevropada maktab-maorif va pedagogik fikrlarning kelib chiqishi tarixini bayon etish. 4. Yan Amos Kamenskiyning hayoti va pedagogik faoliyati haqida to’liq tushuncha hosil qilish 5. Kamenskiyning maktab ta’lim tizimidagi islohotlaridan xabardor etish.	O’quv faoliyatining natijalari. 1. Qadimgi Yunoniston va Rim davlatlaridagi ta’lim-tarbiya haqida ma’lumotga ega bo’ladilar. 2. Sparta va Afina davlatlaridagi faylasuf olimlarning ta’lim-tarbiyaga oid qarashlarini bilib oladilar. 3. G’arbiy Yevropa mamlakatlarida pedagogika sohasi bo’yicha yaratilgan yangiliklardan voqif bo’ladilar. 4. Kamenskiyning hayoti va faoliyati, uning yaratgan asarlari haqida to’liq ma’lumotga ega bo’ladilar. 5. Sinf-dars tizimining yaratilishi, ta’lim tizimidagi ijobiy tomonlarni tashkil etilishini bilib oladilar.
Ta’lim me’todi	Ma’ruza, tushuntirish, suhbat, “Venn diagrammasi”, “B-B-B” texnologiyasi.
Ta’limni tashkil etish shakli	Ma’ruza, ommaviy, guruhli.
Ta’lim vositalari	Slaydlar,ma’ruza matni.
Ta’limni tashkil etish sharoiti	Texnik jixozlangan xona.
Nazorat	O’z-o’zini nazorat.

Mashg’ulotining texnologik xaritasi.

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni.
	Ta’lim beruvchi. (O’qituvchi)	Ta’lim oluvchi (Talaba)
1-Bosqich O’quv mashg’ulotiga kirish. (15-daqiqa)	1.1. Talabalarga 5 daqiqa ajratib qadimgi Yunon Rim davlatlaridagi ta’lim-tarbiya, Afina va Sparta maktablari bo’yicha qanday ma’lumotga ega ekanliklarini, sinf-dars tizimi haqida bilgan tushunchalarini erkin yozishni topshiradi. 1.2. Ayrim talabalarning yozgan ishlarini eshitadi. 1.3. Ma’ruza nomi va kutilayotgan natijalarni bayon etadi.	1.1 Talabalar ma’ruza daftariga Sparta va Afina maktablari haqidagi bilgan ma’lumotlarni Sukrot, Arastu, Platon,Demokritlarning ayrim qarashlarini yozadilar. 1.2.Talabalar o’zaro munozaraga kirishadilar. 1.3. Tinglashadi, yozib borishadi.
2-Bosqich Asosiy bosqich. Anglash. (55-daqiqa)	2.1. Mavzu bo’yicha ma’ruza matnini tarqatadi, uning rejasi va asosiy tushunchalarini anglab olishni ta’kidlaydi. 2.2. Taqdimot texnologiyasi asosida asosiy nazariy ma’lumotlarni bayon etadi, savol bilan murojaat etib talabalar faolligini ta’minlaydi. 2.3. Asosiy tushunchalarni ajratib ko’rsatadi va daftarlarga yozib olishni taklif etadi.	2.1. Tinglaydilar. 2.2. Savol-javoblarda ishtirok etadilar va o’z fikrini erkin bayon etadilar. 2.3. Kerakli joylarini o’z daftarlariga yozib oladilar.
3-Bosqich Yakuniy fikrlash bosqichi (10- daqiqa)	3.1. Talabalarning mavzudan olgan tushunchalarini boyitish maqsadida “Venn diagrammasi” (1-ilova) va “B-B-B” metodini taqdim etadi. 3.2. Bu texnonogiyalar orqali talabalarning umumiy tasavvurlarini aniqlaydi. 3.3. Murakkab qismlarini qaytadan tushuntiradi va mustaqil topshiriqlar beradi.	3.1. “Venn diagrammasi” va “B-B-B” texnologiyasini tushunib olib, to’ldirishga kirishadilar. 3.2 O’z fikrlarini boyitadilar va to’ldiradilar. 3.3. Berilgan topshiriqni yozib oladilar.

O’quv vizual topshiriqlar

1-ilova

VENN DIAGRAMMASI

VENN DIAGRAMMASI - 2 va 3 jihatlarni hamda umumiy tomonlarini solish-tirish yoki taqqoslash yoki qarama-qarshi qo’yish uchun qo’llaniladi.

Tizimli fikrlash, solishtirish, taqqoslash, tahlil qilish ko’nikmalarini rivoj-lantiradi.

Talabalar:

1) kichik gurhlarda Venn diagrammasini tuzadilar va kesishmaydigan joylarida Arastu, Sukrot, Platon, Demokritlarning ta’lim- tarbiyaga oid fikrlarini oydinlashtirib olib, to’ldiradilar.

2) juftliklarga birlashadilar, o’zlarining diagrammalarini taqqoslaydilar va to’ldiradilar.

3) doiralarning kesishuvchi joyida ikki doira uchun umumiy bo’lgan fikrlar ro’yxatini tuzadi.

4) ish natijalarining taqdimoti.





2-ilova

“Bilaman-Bilishni hohlayman-Bildim.”

Metodning maqsadi: o’quvchilarni mavzu yuzasidan olgan yoki bilgan ma’lumotlarini tahlil qilish uchun yo’naltirilgan. Metodni amalga oshirish tartibi:

A. Dastlab o’quvchilardan o’rganilishi lozim bo’lgan mavzu, tushuncha yoki muammo yuzasidan nimalarni bilishlari va nimalarni bilishni hohlashlari so’raladi va ularning fikrlari quyidagi jadvalning mos ustunlariga yozib boriladi;

B. Keyingi bosqichda bildirilgan fikr-mulohazalar asosida o’quvchilar yangi material bilan tanishtiriladi. Mashg’ulotning yakunida oxirgi, ya’ni “bilib oldim” ustunchasi to’ldiriladi va umumlashtiriladi.

Bilaman	Bilishni hohlayman.	Bildim

Mashg’ulot o’tkazish tartibi: Ushbu metod turli tarzda qo’llanilishi mumkin. Masalan: qandaydir mavzuni muhokama qilish uchun yangi savol qo’yilib, qandaydir muammoni hal etish mumkin. Asosiy qoidalar quyidagilar:

• 
  Aytilayotgan barcha g’oyalar bir-biriga nisbatan muhimlikda tengdir.
  
• 
  Kiritilayotgan g’oyalarga nisbatan tanqid mavjud emas.
  

3.G’oyani taqdim etayotgan paytda so’zlovchining gapini bo’lmaslik. 4.So’zlovchiga nisbatan baholovchi komponent mavjud emas.

1-topshiriq. O’qituvchi o’quv jarayonida tashabbusni o’z qo’liga shunday oladi:u auditoriyadagi barcha talabalarga savol beradi va qandaydir maxsus mavzuga daxldor barcha mumkin bo’lgan fikrlarni aytishni so’raydi.

2-topshiriq. Barcha xato g’oyalarni ham aytishga ruxsat beradi, aytilayotgan fikrlar ichida birgina asosiy mavzu saqlanib qolishi shart. Fikr sharxlanmaydi, tanqid qilinmaydi, baholanmaydi.

3-topshiriq. Jarayon tugagach barcha g’oyalar to’planishi, guruhlarga ajratilishi yoki kategoriyalarga bo’linishi mumkin.

12 mavzu

Hozirgi davrda jahon rivojlangan mamlakatlarida xalq ta’limi va pedagogika fani

10.1 Anjuman-ma’ruza ta’lim texnalogiyasi modeli

Ma’ruzaga ajratilgan soat-2	Talabalar soni 50-60
O’quv mashg’ulotining shakli	Anjuman-ma’ruza
Ma’ruza rejasi	1. Rivojlangan Xorijiy davlatlardagi ta’lim-tarbiya maktab va maorif taraqqiyotiningn asosiy yo’nalishlari . 2. AQSh da ta’lim tizimini tuzilishi va o’ziga xos xususiyatlari.. 3.Yaponiyada ta’lim-tarbiya vav uning o’ziga xos xususiyatlari . 4.Fransiyada ta’lim tizimi . 5.Germoniyada ta’lim tizimining rivojlanishi. 6. Rivojlangan xorijiy davlatlar va mustaqil O’zbekiston Respublikasi ta’lim tizimidagi o’z aro uyg’unlik masalalari .
O’quv mashg’ulotining tuzilishi:	1.Anjuman-ma’ruzaga kirish 2.Anjuman-ma’ruzani tartibi bilan tanishtirish 3.Ma’ruzular bilan tanishish 4.Ma’ruza yuzasidan muxokamalarni tashkil etish 5.Ma’ruzalar yuzasidan umumiy xulosalarga kelish 6.Anjuman-ma’ruzani yakunlash
Mashg’ulotning maqsadi: talabalarda iqtisodiy rivojlangan xorijiy davlatlardagi ta’lim tizimi haqidagi bilimlarni tarkib topdirish.
Pedagogik vazifalar	O’quv faoliyati natijalari:
1. Anjuman-ma’ruzaning maqsadi vazifalari; 2. Anjuman-ma’ruzani amalga oshirish tartibini bayon etish; 3.Ma’ruzalarni tinglash jarayonini tashkil etish; 4.Ma’ruza yuzasidan muhokamalar jarayonini boshqarish; 5.Ma’ruzalar yuzasidan umumiy xulosalar qabul qilish;	1 Ma’ruzalarni taqdim etishadi va tinglab borishadi. 2 Ma’ruzalardagi eng asosiy jihatlarni ajratib olib ,o’z daftarlariga qayd etadilar. 3. Ma’ruzalar yuzasidan savollar bilan murojat etishadi. 4. Ma’ruza yuzasidan muhokama uchun so’zga chiqadilar. 5. Ma’ruza yuzasidan umumiy xulosa qabul qilishda o’z munosabatlarini bildirishadi.
Ta’lim metodi	Ma’ruza,tushuntirish,aqliy hujum,kaskat.
Ta’limni tashkil etish shakli	Ma’ruza,ommoviy guruhlar
Didaktik vositalar	Ma’ruza matni,slayd,taqdimot
O’qitish shart-sharoiti	Maxsus tehnik vositalar bilan jihozlangan xona
Monitoring va baholash	o’z-o’zini nazorat qilish, savol-javob

12 mavzu

Hozirgi davrda jahon rivojlangan mamlakatlarida xalq ta’limi va pedagogika fani

10.2.Ma’ruzaning texnologik kartasi

Ish jarayonlari vaqti	Faoliyatning mazmuni
	O’qituvchi	Talaba
Tayyorgarlik bosqichi	ma’ruza mavzulari ,ma’ruzaga tayyorlanish uchun adabiyotlar ro’yxatini beradilar. Ma’ruzachilarga mavzularni berishni.taqrizchilarni aniqlashtirishni tashkillashtiradi. Ma’ruzachilarga tanlangan mavzu bo’yicha referat mavzusini batafsil tuzish topshirig’ini beradi, maslaxat beradi. Barcha talabalarga ma’ruza va qo’shimcha materiallar mazmunini o’rganib chiqish va savollar tayyorlab kelish topshirig’ini beradi. Ma’ruzachilar bilan ma’ruza qilish metodikasi va tuzilishini muxokama qiladi maruza mazmuniga o’zgartirishlar kiritadi.	1.Ma’ruzachilar mavzuni tanlydilar va uning rejasini tuzadilar. Qolganlari ma’ruza va qo’shimcha materiallar mazmunini o’rganadilar .ma’ruzachilarga savollar tuzadilar. Ma’ruzachilar referat yozishadi va ko’rgazmali materiallar tayyorlashadi.
I-bosqich. Kursga va mavzuga kirish. (20 minut)	1.1. O’quv mashg’uloti mavzusi, maqsadi ,kutilayotgan natijalar va uni o’tkazish rejasini ma’lum qiladi.	Diqqat bilan tinglaydilar ,yozib oladilar va javob beradilar.Ishga ajratilagan vaqt munozara o’tkazish qoidalari ,baholash ko’rsatkichlari va mezonlari bilan tanishadilar
	1.2. faollashtirish uchun diqqatni jalb etuvchi savollar beradi.
	1.3. Ishga ajratilgan vaqt munozara o’tkazish qoidalari, baholash ko’rsatgichlari va mezonlari bilan tanishtiradi .
II-bosqich. Asosiy (50 minut)	2.Talabalarni o’zlari tayyorlagan ma’ruza va ma’lumotlar bitlan tanishtirishlarini tashkil etadi.Material mazmunini mantiqan yoritib berishlari diqqat bilan kuzatiladi.	Ma’ruzachilar o’zlari tapyyorlagan ma’lumotlarni taqdim etishadi. Taqrizchilar ma’ruzaning ijobiy va kuchsiz jixatlarini aytib berishadi Savollar beradilar,munozarada ishtirok etadilar.Munozara ishtirokchilari jamoaviy ravishda ma’ruza mazmunini muhokama qiladilar.
	2.2. Taqrizchilarga so’zga chiqishni va savollar berishni taklif etadi.
	2.3. Ma’ruza mazmunini jamoa bo’lib muhokama qilish jarayonini taklif etadi. -taqrizchilar o’z fikrlarini bildirishlarini , qo’shimcha savollar berishni taklif etadi. -savollar beradi. -ma’ruzaning asosiy mahiyatini aniqlashtiradi. 2.4 Har bir ma’ruzani qisqacha umumlashtirish bilan yakunlaydi.
III-bosqich. Yakuniy bosqich. (10 minut)	3.1. Anjuman-ma’ruza jarayonida olingan ma’lumotlarni guruhlash maqsadida talabalarga “Konseptual” jadvalni to’ldirishni so’raydi.	“Konseptual”jadvalni to’ldirishadi. Tinglaydilar, aniqlashtiradilar va vazifani yozib oladilar.
	3.2. O’quv faoliyati natijalariga yakun yasaydi. Anjuman-ma’ruzachilari va ishtirokchilari tayyorgarligini ,talabalarning munozaralardagi faolligini baholaydi.
	3.3. mustaqil ish uchun vazifa beradi.

II. MA’RUZANI TAShKIL ETISh USLUBI

1-ilova

2-ilova

Ma’ruza mavuzsi , ma’ruzachi va taqrizchilar

3 -ilova

3-ilova

Munozara ishtirokchilarini baxolash mezonlari

Baxolash mezonlari (ballda)	Ma’ruza kiluvchilar
1.Ma’ruzaning mazmuni (1,0): - dolzarbligi; -bayon qilinishining tushunarliligi, izchilligi va mantiqiy bog’liqligi; - xulosaning aniq shakllantirilishi. 2.Foydalanilayotgan ma’lumotning yangiligi (0,5) 3.Taqdimotda ko’llanilgan vositalar (0,4) 4. Reglamentga rioya kilish (0,1)
Jami:
	takrizchilar
1.Ma’ruzani yangilik bilan to’ldirganligiga (0,5) 2. Ma’ruzaning kuchli va bo’sh tomonlarini aniq ko’rsatganiga (1,5)
Jami:
	Munozara ishtirokchilari
1.Savollar: - hajmi (0,1 xar bir savol uchun); - mazmuni va mohiyati buyicha (0,3) 2. Qo’shimcha kiritganiga (1,0)
Jami:

4-ilova

5-ilova

III.O’QUV-VIZUAL MATERIALLAR

6-ilova