Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

қишни талаб қилади: ўзинннг нуқсоннга нисбатан диққатини
чалғитиш, унинг ўзлга, ўз нутқига бўлган муносабатини ўзгар-
тириш, уни ўзининг тўғри нутқини эшита билишга ўргатиш.
Бола ҳақидаги, унда дудуқланишнинг пайдо бўлиш ва ўтиб
бориш тарихи тўғрисидаги маълумотлар аниқлангандан сўнг,
дудуқланувчининг нутқи ва унинг нутқий фаолиятига бевосита
'та,ъсир ,кўрсатадиган нутқсиз жа,раёнлар текширилади.
Унинг киришимлилнги, ҳаракатлари (моторикаси), тақлид-
чанлиги, суст ва тезкор нутқи, ўйин, ўқиш, ишлаб чиқаришдаги
фаолияти, дудуқланувчининг шахсий хусусиятлари текшириб
кўрилади. Дудуқланувчини унга тузатиш-тарбиялаш 
орқали
таъсир қилиш жараёнида бирламчи (боланинг мактабгача тар-
бия ёшида нутқни тарбиялаш муассасасига келгандаги дастлаб-
ки ой ёкй мактаб логопедня бўлимида, дудуқланувчи болалар
санаторийсига келгандаги дастлабки икки ҳафта давомида) ёки
динамик ўрганиш фарқ қилинади.
Болалар нутқини текшириш учун расмлар, шеър, эртак ки-
тобчаларидан фойдаланилади, ўйинчоқлар (қўғирчоқ, маши-
нача, ўйинчоқ ҳайвонлар, жажжи қури-лиш материаллари) тан-
ланади.
Нутқни текширишдаги аниқ вазифалар қуйидагиларни аниқ-
лашдан иборат бўлади:
— нутқ аъзолари тортишишининг пайдо бўлиш 
ўрни ва
шакллари;
— уларнинг пайдо бўлиш суръати ва дудуқланувчининг
сақланган нутқ имкониятлари;
— нутқ бузилишлари билан бирга содир бўладиган бузи-
лишлар; ҳаракатлардаги бузилишлар;
дудуқланувчннинг ўз нутқий нуқсонига муносабати; ру-
ҳий хусусиятларининг борлиги.
Томир тортишишларнннг пайдо 
бўлиш ўринлари (нафас
олишдаги, товушдаги, артикуляциядаги, аралаш) ва уларнинг