Pedagogika 017, 3-son Bosh muharrir

Gulyamov Djaxangir Raxmatullayevich
,
Nizomiy nomidagi TDPU pedagogika va umumiy 
psixologiya kafedrasi dotsenti. E-mail: 
[e-mail] 
 
D. Gulyamov
*
 

---

PEDAGOGIKA 
2017, 3-son
 
 
29 
yо‘naltirishdir. Bu esa, о‘z navbatida, ta’lim muassasalarida о‘quvchilarni kasb-
hunarga yо‘naltirish ishlarini zamonaviy kishilik jamiyatida kasb egasiga 
qо‘yiladigan talablarga tо‘liq javob beruvchi mutaxassisni shakllantirishning 
yangi, samarador va har tomonlama qulay bо‘lgan yо‘l va vositalar yordamida 
tashkil etilishini taqozo etadi
1
.
Kasb-hunarga 
yо‘naltirish 
nazariyasida 
kasb-hunar 
tanlashdagi 
muvaffaqiyat shaxsning qobiliyati, qiziqishi, fe’l-atvori va temperamenti kabi 
xususiyatlarning mutaxassisga qо‘yiladigan talablarga muvofiq kelishi bilan 
bog‘liqligi e’tirof etiladi. Shunga kо‘ra, inson kasb-hunarni tо‘g‘ri tanlashi 
asosida quyidagi uchta omil yotadi: 
­
insonning individual xususiyatlari, qobiliyati, imkoniyat va qiziqishlari; 
­
kasbning insonga qо‘yadigan talablari; 
­
birinchi va ikkinchi omillarning о‘zaro bog‘liqligi. 
Agar inson qobiliyatlariga kasbiy о‘z-о‘zini belgilash nuqtayi nazaridan 
yondashadigan bо‘lsak, ular kasbiy yaroqlilikni aniqlab beruvchi muhim kasbiy 
xususiyatlar sifatida namoyon bо‘ladi. Bunda kasbiy yaroqlilikni insonning 
ma’lum bir kasb sohasida ijtimoiy maqbul samaradorlikka erishishi uchun yetarli 
va zarur bо‘lgan psixologik va fiziologik xususiyatlari majmuasi, deb qarash 
mumkin. 
Shaxs qobiliyatlari, ularning kasb-hunarga yaroqlilik darajasi turlicha 
bо‘lganligi bois ularni kasb-hunar tanlashga yо‘naltirishda mazkur omil muhim 
ahamiyatga egadir. Shaxsning individual qobiliyatlari tanlagan kasbiga har doim 
ham mos kelavermasligi mumkin bо‘lgani sababli sо‘nggi yillarda kasb tanlash va 
kasb-hunarga yо‘naltirish sohasida olib borilgan ilmiy izlanishlarda insonning 
muayyan kasbga yaroqliligi tо‘rt darajaga ajratilgan
2
: 
1.
Muayyan bir kasbga yaroqsizlik. Ba’zi kasblar inson salomatligiga yuqori 
talablar qо‘yadi. Bunday kasblar salomatligida kamchiligi bо‘lgan odamlarning 
holatini yanada og‘irlashtirishi mumkin. Agar kasb tanlashda tibbiy talablarga 
rioya qilinmasa, bu hol kelajakda tо‘g‘rilab bо‘lmaydigan talofatlarga olib kelishi 
mumkin. Muayyan bir kasbga yaroqsizlik shaxsning shaxsiy xususiyatlari bilan 
bog‘liq bо‘lishi ham mumkin. 
1