Pedagogika 017, 3-son Bosh muharrir

Муслимов Н. А, Муллахмедов Р. Г.
Касб танлашга йўллаш. – Тошкент: ТДПУ, 2007. – Б. 
136-138. 
2
Бодров В. А.
Психология профессиональной пригодности. – Москва. Персей, 2001. – С. 
511; 
Власенко В. И.
Психофизиология: методологические принципы профессионального 
психологического отбора. – Минск: БГМУ, 2005. – С. 244.

---

PEDAGOGIKA 
2017, 3-son
 
 
30 
2.
Muayyan bir kasbga yaroqlilik. Bunda odamga u yoki bu kasbiy sohada 
faoliyat yuritishiga nisbatan qarshi kо‘rsatmalar ham, muvofiqlik tо‘g‘risidagi 
tavsiyalar ham berilmaydi. 
3.
Muayyan bir kasbga moslik. Inson muayyan kasbiy faoliyat bilan 
shug‘ullanishida ba’zi kasbiy muhim xususiyatlarga ega bo‘ladi. Shu bilan birga u 
boshqa kasblarda ham ma’lum yutuqlarga erishishi mumkin. 
4.
Muayyan bir kasbga iste’dod. Bu insonning kasbga yaroqliligining yuqori 
darajasi bо‘lib, о‘z tengdoshlari orasida ba’zi qobiliyatlari bilan ajralib turishi, 
aynan shu qobiliyatlar tanlangan kasb uchun ahamiyatli bо‘lishidir.
Ta’kidlash joizki, insonning ma’lum bir tor mutaxassislikka umrbod yaroqli 
yoki yaroqsiz ekanligini hal qilish juda qaltis masala hisoblanadi, chunki inson 
hayoti davomida fiziologik va neyrologik jihatlardan shakllanadi va rivojlanadi. 
Kasbiy yaroqlilik esa insonga butun umrga berilmaydi. Muayyan bir kasb-hunar 
uchun zarur bо‘lgan qobiliyatlar aynan kasbiy faoliyat jarayonida rivojlanadi. 
Inson turli sharoitlarga moslashib ketish, kasbiy adaptatsiya qobiliyatiga ega 
bo‘lishi, shuning uchun deyarli har bir sog‘lom odam turli kasbiy faoliyatlarni 
bajara olishi mumkin.
Ilk bor mazkur masala rus olimi I. P. Pavlovning ilmiy tadqiqotlarida qayd 
etilgan bо‘lib, bunda odam nerv tizimidagi о‘zgarishlar bilan nutq о‘rtasidagi 
bog‘liqlikka alohida ahamiyat qaratilgan. Inson oliy nerv faoliyatining 
rivojlanishida hamda sifat о‘zgarishlarining sodir bо‘lishida, juda kо‘p reflektorli 
bog‘lanishlar yuzaga kelishida nutq asosiy о‘rinni egallaydi. Tadqiqot natijalariga 
asoslanib olim nutqni “ikkinchi signal tizimi” deb atab, uning birinchi signal 
tizimidan yuqori turishini e’tirof etgan
1
. Odamning xulq-atvori esa har ikkala 
signal sistemasi hamda pо‘stloq osti tuzilmalarining birgalashib ishlashi natijasi 
hisoblanadi. 
Kognitiv neyrologiya sohasida olib borilgan ilmiy izlanishlar natijalariga 
asoslanib, о‘quvchilarni kasb-hunarga yо‘naltirishdagi samarador yо‘l va 
vositalardan biri – ularning nerv sistemasini, xususan, bosh miya 
yarimsharlarining funksional tashkil etilishiga oid bо‘lgan individual tafovutlarini 
inobatga olish kerak, deb hisoblash mumkin.
Xususan, S. M. Platek, J. P. Keyenan va T. K. Shakelfordlarning kognitiv 
neyrologik bilimlar evolutsiyasini о‘rganishga oid ilmiy izlanishlarida tirik 
organizm tomonidan qabul qilinayotgan ma’lumot avval (organizm tomonidan) 
1
Qarang: 
Бабушкин Е. Б.
ва б. Одам физиологияси. – Тошкент: Медицина, 1972. – Б. 626. 

---