Pedagogika 015, 2-son Muassis: Nizomiy

Тохтаходжаева М.Х. Педагогика назарияси ва тарихи // Педагогика назарияси.
– Тошкент, 2010. – Б. 100. 

---

PEDAGOGIKA
2015, 2-son
 
 
93 
birdan ortiq jism yoki faoliyat tasviri bolaning chalg‘ishiga sabab bo‘ladi. 
Natijada, bog‘cha yoshidagi bolalar chet tilda bemalol sanashni, o‘zini 
tanishtirish, hafta kunlari va yil fasllari kabi boshlang‘ich bilimga ega bo‘ladi. 
Ma’lumki, ota-onalar farzandlarini erta yoshidan turli qo‘shimcha mashg‘ulotlar 
va to‘garaklar bilan band qiladi. Ko‘pincha, ular barcha sohalarda keng tarqalgan 
va ommabop ingliz tilini ma’qul ko‘radilar. Bundan tashqari bu til bolalar 
orasida ham juda mashhur. Inglizcha tez aytishlar, she’rlar, ertak va multfilm 
qahramonlari, jozibali ohangdagi tovushlar bolalarni befarq qoldirmaydi.
Demak, ingliz tili asosiy chet til sifatida dunyo bo‘ylab e’tirof etilmoqda. 
Deyarli barcha rivojlangan mamlakatlar maktabgacha ta’lim muassasalarida 
o‘rgatib kelinmoqda. Chet til bilan shug‘ullana boshlagan maktabgacha yoshdagi 
bola ilk daqiqalardanoq o‘zga tilda gapirishga katta ishtiyoqni his qiladi. Til 
o‘rganishga motivatsiyani saqlab qolish maqsadida maktabgacha ta’lim 
muassasasida chet tilni kundalik hayotga tatbiq qilish lozim. Til maktabgacha 
yoshdagi bolalarning rang-barang hayotiga tabiiy ravishda bog‘lansa, ular buni 
o‘yinda, atrofdagilar bilan muloqotda qo‘llay boshlaydilar. 
Boshlang‘ich sinflarda chet tilni o‘rgatishda o‘yin usulidan foydalanish 
samarali bo‘lib, bunda o‘quvchining kommunikativ ko‘nikmalari rivojlanadi. 
O‘yin alohida tashkil etilgan mashg‘ulot bo‘lib, bunda bolaning emotsional his-
tuyg‘ular va aqliy imkoniyatlarining safarbar etilishini, biror-bir qaror qabul 
qilish, qanday yo‘l tutish, fikr bildirish, qanday qilib yutuqqa erishish kabi 
vazifalarni amalga oshirishni talab etadi. Bu vazifalarni amalga oshirish bolaning 
fikrlash qobiliyatini jadallashtiradi. Agar bola chet tilda gapirsa, bu ta’limiy 
imkoniyatlarni yanada kengaytiradi. Bolalar o‘zlari o‘ylamagan tarzda chet tilni 
o‘rgana boshlaydi. O‘yin bolalar uchun juda qiziqarli mashg‘ulot bo‘lib, bunda 
a’lochi o‘quvchi ham, bo‘sh o‘zlashtiruvchi o‘quvchi ham teng ishtirok etadi. 
Bundan tashqari, chet tilni sust o‘zlashtirgan o‘quvchi o‘yinda birinchi bo‘lishi 
mumkin, hamma bilan tengligini his qilish, quvonch va zavq muhiti, vazifalarni 
bajarishdagi osonlik – bularning hammasi nutqda notanish tilda so‘zlashishdagi 
tortinchoqlikni yengishga yordam beradi hamda ta’lim natijalariga ijobiy ta’sir 
o‘tkazadi. O‘yin mashqlari boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun dars 
samaradorligini oshiradi, darslik majmualaridagi materiallarning o‘quvchilar 
tomonidan tez va oson o‘zlashtirilishiga yordam beradi, chunki o‘yinlar 6-8 
yoshli bolalar uchun yetakchi faoliyat turi hisoblanadi. Shu bilan birga, chet tilga 
oid material oson o‘zlashtirilib, bolada “men boshqalar qatorida chet tilda gapira 
olaman”, degan qoniqish hissi paydo bo‘ladi. O‘yinlar orqali o‘quvchilarning 
lug‘at boyligi oshiriladi, ijodiy tashabbuskorlik hamda ko‘nikma va malakalar 
paydo bo‘la boshlaydi. Psixologik o‘yin mashqlari va treninglar o‘quvchilardagi 

---