Pedagogika 015, 2-son Muassis: Nizomiy

PEDAGOGIKA
2015, 2-son
 
 
110 
OVKT – o‘quvchini og‘zaki va yozma matn yaratishga yo‘naltiruvchi bosh 
omil hisoblangan Amerika va Yevropa pedagogikasida aqliy, axloqiy, jismoniy 
tarbiya yetakchi bo‘lsa, Sharq tarbiyashunosligida ruhiyat tarbiyasi, ma’naviy 
barkamollik, jismoniy va aqliy yetuklik, surat va siyrat birligi ustuvor mavqeda 
turadi. Milliy taraqqiyot har ikki pedagogik yo‘nalishni chuqur o‘rganishni, 
o‘quvchi ruhiyatiga ijobiy ta’sir o‘tkazuvchi, pedagogik texnologiyalar bilan 
to‘yintirilgan integrativ metodlarni tanlash va ...leksik sathlarni sistemalar 
sistemasi sifatida o‘rganish...
1 
usullarini uzluksiz ta’limga joriy etishni talab 
qiladi. Bu harakat OVKT tamoyillarini barcha o‘quv fanlariga, jumladan, ona tili 
o‘qitish metodikasi faniga ham tatbiq etilishiga olib keldi.
Mazkur pedagogik tizim o‘qituvchi-o‘quvchi munosabatlarining subyekt-
obyekt emas, subyekt-subyekt holida tashkil etilishiga olib keldi. Unda o‘quvchi 
ta’lim jarayonining passiv tinglovchisi, bajaruvchisi emas, balki shu jarayonning 
faol ishtirokchisi, izlanuvchi va kashfiyotchisiga aylanadi. Berilgan har bir 
topshiriqni bajarish subyekt uchun qandaydir muammoni yechish yoki nimadir 
yaratish bilan yakunlana boradi.
O‘z navbatida, o‘qituvchi tushuntiruvchi, nazoratchigina emas, 
qiyoslovchi, tanlovchi, yo‘naltiruvchi, boshqaruvchi subyekt vazifasini bajara 
boshladi. OVKT tizimida onglilik – o‘quv materiali va o‘quvchi shaxsining 
o‘zaro uyg‘unligi (yosh psixologiyasi), verballik – o‘quvchi-ta’lim-o‘qituvchi 
muloqotida o‘quvchining faolligi, egallagan bilim va qobiliyatini namoyish 
qilishga sharoit va imkoniyatning mavjudligi, kognitivlik – ona tilidan egallangan 
BKMlardan so‘z va so‘z birikmalari, nutq birliklarini o‘zaro bog‘lash, gap 
tuzish, gapni kengaytirish va ixchamlash, til imkoniyatlaridan unumli 
foydalanish – matn yaratishga oid me’yoriy bilimlar hosil qilishdan iborat
2
. 
O‘quvchi-o‘qituvchi hamkorligida ustuvor mavqega ega bo‘lishlik 
o‘quvchining erkin faoliyat yuritishiga, o‘smir ongida ijodiy-tanqidiy tafakkur-
ning yuksalishiga imkon beradi. Uzluksiz ta’limda o‘quvchilarni matn yaratish 
faoliyatiga tayyorlash, mustaqil MYAKSH va rivojlantirish vositasi sifatida 
tavsiya etilayotgan Matn yaratishning 4 bosqichli tizimi til imkoniyatlaridan 
foydalanishning eng sermahsul usuli hisoblanadi
3
.
1