Педагогик институтлари учун дарслик

 
 
 

---

70 
"Ролли ўйинлар" 
Ролли ўйинлар методининг моќияти шундан иборатки, унда 
ўқувчилар бошқа кишининг қиефасига кириб, ќаракат қиладилар. 
¡йинда ўқувчиларга асосан тугалланмаган вазиятлар берилади. Улар 
қарор қабул қилишлари, муаммоли ќолатларни бартараф этишлари 
ёки таклиф этилган вазиятларни ниќоясига етказишлари керак бўлади. 
Ролли ўйинлар ўқувчиларда бошқаларни тушуниш, уларга хайри-
хоќлик қилиш кўникмаларини ривожлантиради. Бошқалар ролини 
ўйнаш орқали, унинг нуқтаи назарини тушуниш осон, ќатто унинг 
нималар ќақида ўйлаётгани ва сезаётганини ќам. Ролли ўйинлар 
ўқувчиларга турли вазиятларда ўзини тута билишнинг моделларини 
бериши мумкин. 
Дарсларда ролли ўйинларни қўллаш қуйидаги босқичларни ўз 
ичига олади. 
1. ¡йин вазиятларини танлаш. Ролли ўйинларга материал бўлиб 
хизмат қиладиган кўплаб вазиятлар мавжуд. Улар индивидуал 
қийинчиликларни (интернет хизмати провайдери билан мулоқат 
қилиш) ва конфликтни ќал қилиш вазиятларини (дастурий маќсулот 
буюрмачиси билан баќс) ўз ичига олади. ¡йинлар махсус саволлар ёки 
муаммоларни ќал этишда қўлланилиши мумкин. Масалан, ёш 
болаларга интернет тармођининг барча маълумотларига киришга 
рухсат бериш керакми ёки йўқми? деган саволга жавоб топишда ўйин 
методидан фойдаланиш мумкин.
2. Тайёрлаш. ¡қувчилар вазият ёки муаммо билан танишадилар 
ва улар ўртасида роллар тақсимланади. 
3. Иштирокчиларни танлаш. ¡қитувчи ролга ўқувчиларни ўзи
танлаши, гуруќда ўзлари тақсимлашларига имкон бериши ёки 
хоµловчиларни таклиф этиши мумкин. ¡қувчилар ўз синфлари олдида 

---

71 
чиқиш қилишлари ёки бир вақтнинг ўзида кичик гуруќларда 
ишлашлари мумкин. Ролли ўйинларда иштирок этмаётган ўқувчилар 
кузатувчи бўлишлари ёки бошқа ролни ўйнашлари мумкин. 
4. ¡йинни ўтказиш. ¡қувчилар ўйин доирасида ўзларини тутиш 
усулини ўзлари танлайдилар. Бунда, албатта, белгиланган вазиятда 
инсон ўзини қандай тутиши мумкинлиги асос қилиб олинади. 
¡йиннинг боришига ўқитувчи аралашмаслиги лозим. Агар ўйинда 
муаммоли вазиятга дуч келинсагина, унга туртки бериш мақсадида 
аралашиши мумкин. Шунда ќам аралашув қисқа, аниқ ва равшан 
бўлиши керак. Айрим ќолларда ўйин тугагандан кейин ролларни 
алмашиб, яна бир бор такроран ўтказиш фойдадан ќоли бўлмайди. 
5. Муќокама. ¡йин муќокама қилиниши ва баќоланиши керак.
Муќокама учун қуйидаги саволларни бериш мумкин: 

Сиз нималарга ўргандингиз? 

¡йин бўйича ва ќар бир рол бўйича нималарни ќис этаяпсиз? 

¡йин реалистик бўлдими? 

Қўйилган масала ќал этилдими? Агар ќал этилган бўлса, 
қандай ќал этилди? Агар ќал этилмаган бўлса, нима учун?