Gotlarda «go’zallik», «ko’rkamlik», «chiroylilik», «ulug’», «ulug’vor», «viqor» singari so’zlar alohida tilga olinmasa-da, ular haqiqat, ezgulik, yaxshilik shaklida ifodalanadi.
Qadimgi hind eposi «Mahobxarat»da tasvirlanishicha, YUdhishtir tomonidan ruhlarga atab o’tkazilgan qurbonliq bayramida turli mamlakatlardan, jumladan Turondan shaklar, tohar va qang’ilar davlatining elchilari qatnashadilar. Bu elchilar keltirgan sovg’a-salomlar ichida xalq amaliy san’ati taraqqiyotidan dalolat beruvchi, o’z davri estetik didini aks ettiruvchi jundan, paxtadan, ipakdan to’qilgan matolar, nafis kiyim-boshlar, temir uchli nayzalar, oyboltalar, keskir bolta va teshalar bo’lgani aytiladi.
Xuddi shunday holatni milodning dastlabki asrlarida bitilgan qadimgi Xitoy manbalarida ham uchratish mumkin. Ulardan birida Markaziy Osiyodan, xususan, Toshkent vohasidan Xitoyga borgan artistlarning kiyimlari va bezaklari ta’riflanadi. Unda yozilishicha, raqqos-artistlar engi tor ko’ylak, boshlariga cho’ng’oq (uchi baland) telpak kiyganlar. Telpak tevaragi tepaga qayrilgan, chetlariga mayda qo’ng’iroqchalar taqilgan. Bundan tashqari, ular gulnusxa, durlar bilan bezalgan do’ppi ham kiyganlar. Solnomachi bu kiyimlar qadimdan mavjudligini, hanuzgacha o’zgarmaganligini ta’kidlaydi. Toshkentlik raqqos bolaning o’yinini madh etishga bag’ishlangan she’rlardan birida ham mazkur engillar tilga olinadi. SHe’rda raqqos bolaning ko’ylagi nafis jun matodan to’qilgani, boshida cho’ng’oq telpak, belida kumush kamar va oyog’ida naqshin etigi bo’lgani tasvirlanadi.
Milodiy IV-V asrlarga oid xitoy musiqiy risolalarida Buxoro (Ango), Samarqand (Kango) va Qang’li shjo yoki Qang’li (Sirdaryoning o’rta oqimi, Toshkent vohasi) nomli maqomlar mavjud bo’lganini ko’rish mumkin. Xitoyda mashhur bo’lgan xusyunsu raqsi Movarounnahrda keng tarqalgan raqslardan bo’lgan, uni Samarqand, Kitob va Shahrisabz mintaqalaridan chiqqan qiz-juvonlar ijro etganlar. Xusyunsu raqsida kichik, yumaloq koptokni tepaga otib, gir aylanib, mohirlik bilan ilib olib, oyoq tagiga tashlab, ustiga oyoq qo’yib, sirg’alib ketmasdan aylanib o’ynaganlar; sirg’alib ketmaslik o’yinchining mahoratini bildirgan.
Qadimgi Xitoyda shuhrat qozongan raqslardan yana biri Chjechji – Toshkent nomi bilan atalgan, uni 24 nafar raqqosa ijro qilgan, bu raqs davra olib o’ynalgan. O’yin milliy musiqa, maqom va xonanda ijrosi bilan jo’rlikda davom etgan. Raqqosalardan biri davra markazida o’ynab, o’yinni boshqarib borgan. Kuzatuvchi raqqosa «xuasin» («gulning markazi») deb atalgan. Raqqosalarning barchasi qimmatbaho nafis matolardan tikilgan, dur-javohirlar hamda go’zal kashtalar bilan bezalgan kiyim-boshlarda sahnaga chiqqanlar. O’sha davrlardagi xitoylik shoirlar bu Toshkent raqsining maftuni bo’lib, unga o’nlab she’ru qasidalar bag’ishlaganlar. Mashhur san’atshunos, akademik L.I. Rempel qadimgi dunyo Sharq san’ati haqida fikr yuritib: «O’rta Osiyoning Ahmoniylargacha bo’lgan va Ahmoniylar xukmronlik qilgan davrdagi qadimiy madaniyat va san’at o’chog’i sifatidagi roli aniq. Biroq qadimgi O’rta Osiyo mahalliy madaniyatining eng yuksalgan payti antik davrga to’g’ri keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |