Paxtaobod pedagogika kolleji

9-ILOVA
Kelgusi mashg’ulot: MTMda umumrivojlantiruvchi mashqlar.
Uyga vazifa: Mashqlarni amaliy bajarishga tayyorlanish

13.Mavzu: Uloqtirish va muvozanatni
saqlash mashqlarini o’tkazish
Reja:
1.Uloqtirish mashqlarining axamiyati, turlari.
2.Muozanat saqlash mashqlarining ahamiyati va turlari.
3. Uloqtirish va muozanat saqlash mashqlarining otkazish uslubi
Tayanch iboralar

Emaklash – ползать - Crawl
Tirmashib chiqish - восхождение - Climb out of
Uloqtirish – кидать - Throw
Muvozanatni saqlash – равновесия- Balance
Sakrash - прыгать - Hop




1. Uloqtirish mashqlarini axamiyati va turlari.
Irg’itish mashqlari - asiklik tipga mansubdir. Bu mashqlar bolalar organizmiga ijobiy tasir etib, umum gavda muskullarini, ayniqsa yelka kamari muskullarini bo’g’im bog’lamalar, barmoq mayda muskullarini rivojlantiradi. Shu bilan birga chaqqonlik,epchillik, egiluvchanlik, tezkorlik muvozanatni saqlash, ko’z bilan mo’ljal olishni tarbiyalashga yordam beradi.nishonga uloqtirish boladan irodaviy ko’z, diqqatini to’plash, maqsadga yo’nalganlik va masofani ko’z bilan chamalash kabilarni o’rganadi.
Irg’itish mashqlarining turlari:
1. „Orqadan o’ng qo’l bilan yelka osha uloqtirish”.
2. O’ng qo’l bilan pastdan uloqtirish”
3. O’ng qo’l bilan yuqoridan uloqtirish”.
4. ,,O’ng qo’l bilan yondan” uloqtirish
5. „Dumalatish”
6„Oshirish va ilib olish kabilar”
Bu mashqlarni mustahkamlash maqsadida valleybol, basketbol, halqaga tashlash, kegli ,serso, gorotki, bagmento’n kabi o’yinlar o’ynalinadi.9-10 oylik bola o’yinchoqlarni pastga otadi ikki oyda siltab otishga o’rganadilar. 2m oraliqda bir- biriga dumalatish va tutib olish yuqoriga, irg’itish va ilib olish yerga urish va tutib olish, mo’ljalga tashlash va irg’itish turlari o’rgatib boriladi.
Kichik guruh:yumalatish: bir biriga koptokni sharchani yumalatish ularni predmetlar orasidan yumalatish, koptokni yerga urib 2-3 martta tutib olish uzoqqa o’ng va chap qo’l bilan irg’itish.
O’rta guruh: koptok obruchallarini dumalatish, koptokni 3-4 martta yuqoriga otib ilib olish koptokni bir biridan pastan, boshdan oshirib o’tish. O’ng va chap qo’l bilan koptokni 5 marta yerga urib ilib olish, 3,5- 6,5m uzoqlikka otish.
Katta guruh: koptokni ketma- ket 10 martta yuqoriga otish, yerga tashlash va ikki qo’l bilan ilib olish, 4-6 marta o’ng va chap qo’l bilan yuqoriga otish va qarsak chalib ilib olish, koptokni 5-9m uzoqlikka irg’itish.
To’p bilan turli variantlarda o’tkaziladigan sistemali mashqlarga mos uloqtirish texnikasini xosil qiladi.
Uloqtirish astiklik tipdagi harakatdir. Maktabgacha yoshidagi bola uchun yuqoriga, oldinga, pastga uloqtirish ma’qul keladi. U barcha muskul guruhlari, ayniqsa, yelka kamari muskullarini rivojlantirishga, shuningdek chaqqonlik, egiluvchanlik, tezkorlik, muvozanat saqlash, ko’z bilan mo’ljal olishni tarbiyalashga yordam beradi.
Uzoqqa va nishonga uloqtirish mumkin. Birinchi harakat ikkinchi uchun qo’l kelishi lozim, chunki uzoqqa uloqtirishda asosiy kuch asosan to’g’ri uloqtirish metodlarini egallashga qaratiladi; ayni paytda bolalar masofaga uloqtirishni mashq qiladilar. Nishonga uloqtirishda bolaning diqqati buyumni belgilangan nishonga tekkizishga muvofiq qaratiladi. Bunda irodaviy kuch diqqatni to’plash, diqqat, maqsadga yo’nalganlik va masofani ko’z bilan chamalashdagi harakatlar koordinastiyasi bilan birga qo’shib olib boriladi.
Maktabgacha yoshidagi bolalar bilan shug’ullanganda uzoqqa va nishonga uloqtirishning turli metodlari qo’llaniladi: “orqaga yyelka osha uloqtirish”, “o’ng qo’l bilan pastdan uloqtirish”, “o’ng qo’l bilan yuqoridan uloqtirish”, “o’ng qo’l bilan yondan uloqtirish“ (D.V.Xuxlayeva).
“Orqadan o’ng qo’l bilan yelka osha uloqtirish” texnikasi quyidagicha bo’ladi:dastlabki holatda o’ng oyoq orqaga olinadi, yyelka bir oz keriladi, gavda uloqtiruvchi qo’l tomon birozgina buriladi, o’ng qo’l ko’krak oldi tomon yarim bukiladi, chap qo’l yonga tushiriladi. Silkish paytida gavda uloqtiruvchi qo’l tomonga buriladi, orqaga tashlanadi va gavda og’irligi orqaga olingan oyoqqa ko’chiriladi, o’ng qo’l orqa tomonga uzatilgan bo’ladi.
Uloqtirish paytida o’ng oyoq, gavda rostlanadi, rostlanayotganda oldinga buriladi; uloqtirishning yakunlovchi bosqichida gavda og’irligi oldinda turgan oyoqqa ko’chiriladi. O’ng oyoq chap oyoq yoniga qo’yiladi. Chap qo’lda uloqtirish ham shu metodan foydalangan holda bajariladi.
“O’ng qo’l bilan pastdan uloqtirish” metodli. Dastlabki holatda oyoqlar yelkadan kengroq qilib qo’yiladi, o’ng oyoq orqaga olinadi, o’ng qo’l ko’krak oldi tomon yarim bukiladi.
Silkishda o’ng qo’l pastga-orqaga imkon boricha uzatiladi va uloqtirish qo’lni oldinga-yuqoriga harakatlantirish bilan bajariladi.
“O’ng qo’l bilan yuqoridan” uloqtirish metodi. Dastlabki holatda oyoqlar yelkadan kengroq qilib qo’yiladi, o’ng oyoq orqaga olinadi. O’ng qo’l (to’p yoki xaltacha ushlagan holda) gavda yonida bo’ladi. Silqishda o’ng qo’l yuqoriga-orqaga harakatlantiriladi, so’ngra oldinga yo’naltiriladi va xaltacha uloqtiriladi.
“O’ng qo’l bilan yondan” uloqtirish metodi. Dastlabki holat-oyoqlar yelkadan bir oz kengroq qilib qo’yiladi, o’ng oyoq orqaga olinadi, narsa ushlagan o’ng qo’l gavda yonida tutiladi. Silkishda gavda yon tomonga engashadi, o’ng qo’l iloji boricha orqaga uzatiladi, gavda og’irligi tizzadan bukilgan o’ng oyoqqa olinadi. Uloqtirishda o’ng oyoq rostlanadi, gavda chapga-oldinga buriladi, o’ng qo’l oldinga harakat qilib narsani uloqtiradi.
Barcha metodlaridagi uloqtirishlar joyida turib bajariladi. Katta yoshdagi bolalarni ham to’rt qadam yurib kelib uloqtirishga o’rgatish maqsadga muvofiqdir
To’rt qadam yurib uloqtirish bolalarni yugurib kelib uloqtirishni o’rganishga tayyorlaydi. O’ng qo’l bilan buyumni uloqtirishda o’ng oyoq bilan qadam tashlanadi, ikkinchi qadam chap oyoqda qo’yiladi. Dastlabki ikki qadam odatdagicha, uchinchisi chalishtirib qo’yiladi. O’ng oyoq uchi bilan o’nga buriladi va oldinga, uloqtirish yo’nalishiga perpendikulyar qo’yiladi. Uchinchi qadam qo’yilayotganda o’ng qo’l orqaga olinadi. To’rtinchi qadamda chap oyoq oldinga tashlanadi, gavda og’irligi o’ng oyoqda qolib, rostlangan holda o’ngga buriladi, qo’l iloji boricha orqaga uzatiladi-uloqtiriladi.
Yugurib kelib uloqtirish. Tezlashtirilgan yugurish o’ng oyoqni chalishtirib, chap oyoqni oldinga tashlash bilan, ya’ni uloqtirish uchun dastlabki holat bilan tugallanadi.Yugurib kelib, chalishtirib oldinga qadam tashlash va uloqtirish qo’shib bajariladi. Yugurib kelib uzoqlikka uloqtirish bolalarda 2-2,5 metrga ortadi.
2.Muvozanat saqlash mashqlarining ahamiyati.
Muvozanat saqlash xissining rivojlanishi bosh miyya funksiyasining takomillashuvi bilan aloqadorlikda, qo’zg’alish va to’rmozlanish jarayonlarining muvozanatlashuvida, vestibulyar apparatining rivojlanishi o’z gavdasi qismlarining holati va o’rin almashuvidagi barcha o’zgarishlarni baholashga yordam beruvchi muskul xissi bilan bog’liqda asta -sekin kechadi. Muvozanat saqlash bolalarni o’tirgan, tik turgan, emaklagan holda gavdani tuta bilishga o’rgatadi,diqqat, iroda kuchi, yo’nalishiga rioya qilish talab qilinadi.
Turlari:
1.qiya taxta ustida yurish.
2.skameyka ustidagi predmetlar ustidan hatlab o’tish.
3.boshda buyumlar bilan yurish.
4.shnur, narvon, oyoqlarda yurish.
5.g’ildirakli kon’kida yurish.
6.velosipetda yurish
kichik guruh:bir oyoq uchini ikkinchi oyoq tomoniga qo’ygan holda eni 15-20 sm bo’yi 2- 2,5m payondoz ustida yurib o’tish, yerda yotgan narvon pog’onalaridan qadamlab o’tish, ularni bosib o’tish. Skameykada, qo’llarni yuqoriga ko’tarish va unga qarash, “qaldirg’och “ bo’lib o’tish.
O’rta guruh: chiziq bo’ylab muvozanat saqlab yurish predmetni cho’zilgan kaftiga boshiga qo’yib yurish,qavariq tahta ustida oyoq uchida yurish. Gimnastika skamekasida oyoq uchida qo’llar yonda, predmetlar(kubik) ustidan hatlab yurish.
Katta guruh: qum xaltachalarini boshga qo’yib qiya jo’yga tahta ustida to’g’ri va yollanma yu rish, yugurib chiqish va tushish.
Shunday qilib MTMda va oilada bolalarni yosh va individual hislarini hisobga olgan holda dastur talablariga muvofiq asosiy harakat mashqlarini oddiydan murakkablashib, rang- baraglashib boradi va turli o’yinlar jarayonida tahminlashtiriladi.