Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

54.2-mashq. 
Salgadolar oilasi misolida “Insonning tabiatga ta’siri” mavzusida kichik 
matn tuzing. 
TUSHUNISHGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR

---

180
54.3-mashq. 
Quyidagi jadvalda ko‘pnuqtadan foydalanilgan gaplar va ularning 
qo‘yilish sababi keltirilgan ularni moslashtiring. 
54.4-mashq. 
Quyidagi suhbatni o‘qing, undagi ko‘pnuqtaning qo‘llanish sababini 
og‘zaki izohlang. 
SUHBAT
O‘g‘il.
Ota har tongda juda chiroyli s...s...s…ayraydigan bulbulcha bugun s...s…s…ayra-
madimi?
Ota.
Ha sayramadi, bolam. 
O‘g‘il.
Nega s…s..s…ayramadi? S…s…siz kecha bog‘imizdagi darxtlarni kesib tashlagan 
edingiz. Ular ketib qoldimi?
Ota. …
(Ota o‘g‘liga nima deyishni bilmas edi.)
Gaplar 
Qo‘yilish sababi
1. 
Qish... Butun atrof oppoq libosda...
A.
Tushirib qoldirilgan harf, so‘z yoki boshqalar 
o‘rnida qo‘yilgan.
2.
Turkistonda birinchi m...m...m... artaba 
tia... t... t... tr
B.
Suhbatdoshining gapi javobsiz qoldirilgani 
bois qo‘yilgan.
3.
– Tushundingizmi, Tushundingizmi? – 
deyapman? 
– …
D.
Fikr duduqlanib aytilgani uchun qo‘yilgan.
4. 
Ilkimdin kelguncha... – deb boshlanar 
edi.
E.
So‘zlovchining cheksiz his-hayajoni ifodalan-
gani uchun qo‘yilgan.
5.
Nuqtalar o‘rniga kerakli harfni qo‘yib 
ko‘chirib yozing: xayri...x, a...loq,
...abar.
F.
Jumla qisqartirilgani uchun qo‘yilgan.
Topshiriq. 
Quyidagi rasmni diqqat bilan kuzatib, u asosida “Inson va tabiat munosabati” 
mavzusida 10 ta savol tuzing, savollar ritorik so‘roq gap shaklida bo‘lsin.