O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi

-lar
shakli umumlashtirish ma‘nosini bildirganda so‗z bosh harf bilan yozilgan. 
Alpomishlar maydonga tushdi
. Mashqlarda esa
 
oybeklar bayrog„in ko„taraylik balandga
ga-
pida so ‗z kichik harflar bilan yozilgan… 
Lekin 6-sinf ona tili darsligida berilgan quyidagi gapda 
-lar
qoshimchasini olgan ot uslubiy 
ma‘no bildirmoqda va u qay shaklda yozilishi kerak? Misol : 
Sodda gapmi, qo
‗
shma gapmi?
Gaplarni tuzilishiga ko‗ra sodda va qo‗shma gapga ajra-
tishda shakllangan kesimlar soni ahamiyatli ekanligi ma‘lum. Kesimni shakllantiruvchi gram-
matik ko‗rsatkichlar sifatida zamon, shaxs-son, mayl, tasdiq-inkor shakllari bosh mezon hisob-
lanadi. 8-sinf ona tili darsligi (2019)ning qayta nashrida ravishdoshning 
-guncha
shakli ham 
kesimni shakllantirib, qo‗shma gap hosil qiladi deyilgan. Masalan, 
Bolta tushguncha, to„nka 
dam olar
. 
Ravishdoshning 
-gach
shakli-chi, u faqat hol vazifasini bajaradimi? Avvalgi darsliklarda bu 
shaklning ham kesim vazifasini bajarishi aytilgan edi. Masalan, 
Rahima kelgach, Sanobar ov-
qatga olov yoqdi. 
E‘tibor bersak, har ikkala gapda ham ravishdosh bilan ifodalangan bo‗lakning 

---

155 
egasi mavjud. Lekin ularning birinchisi qo‗shma gap, ikkinchisi esa sodda gap deb qaraladi. Shu 
o‗rinda hol bilan kesim muammosi tinish belgilarining qollanilishiga ta‘sir ko‗rsatadi. Agar 
ikkinchi gapda 
kelgach
so‗zi hol bo‗lsa vergul qo‗yilmasligi kerak, 
kelgach 
kesim vazifasini ba-
jarsa, sodda gaplar vergul bilan ajratiladi. Ko‗rinadiki, ravishdosh shakllarining kesim vazifasida 
kelishiga aniqlik kiritish lozim.
Ona tili ta‘limida yechimini kutayotgan bu kabi muammolar anchagina. Qachongacha biz 
o‗qituvchilar o‗quvchilarimizning imloga oid ba‘zi savollariga aniq javob topolmay ―aylanib 
o‗tamiz‖. Olimlar, amaliyotchilar birgalikda zudlik bilan imlo qoidalarini takomillashtirish masa-
lasini hal qilishimiz, lug‗atlardagi har xillikni bartaraf etishimiz va bu loyihalarni Senatga tavsiya 
qilishimiz lozim. 
Zero, ilm ham, ta`lim ham aniqlikni sevadi.