O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi

Bir tup oq о
ʻ
rik
128
 
Har yili bahor kelganda qishlog‗imizdagi Qumri xola va ularning hovlisidagi bir tup oq 
о
ʻ
rik yodimga tushadi. Shoxlari osmonga tutashib ketgan oq о
ʻ
rikning mevasi tuxumday katta va 
oppoq, butun dunyo bolalariga yetgudek edi.
Butun yoz bо
ʻ
yi Qumri xolanikidan odam arimasdi. Xolaning Erkin degan о
ʻ
g‗li allaqaysi 
institutda о
ʻ
qirdi.Bolalar xolaning jon-u dili edi. 
Ilk bahorda xola sumalak pishirardi.Uning katta о
ʻ
chog‗ida chirsillab о
ʻ
t yonar, doshqo-
zonda sumalak qaynardi. Qozon atrofida chug‗urlashayotgan bolalar Qumri xolaning qо
ʻ
shiq va 
ertaklarini jon qulog‗i bilan tinglashardi. Ehtimol shuning uchun ham Qumri xolaning sumalagi 
bizga totli tuyulardi.
(92 sо
ʻ
z) 
Yoki: 
Vatan
129
 
Vatan- keng va kо
ʻ
p miqyosli tushuncha. Vatan ostonadan boshlanadi. Vatan sen yashab 
kelayotgan, ulg‗ayayotgan uy, ota-onang, aka-ukang, opa-singillaring, hovlidagi daraxt, har 
kuni non yopiladigan tandir. Vatan- katta-kichik tо
ʻ
yga keladigan, azada jamlanadigan, chollari 
guzarda gurunglashadigan, machitlaridan azon eshitiladigan qadrdon mahalla.
Vatan- paxta rejasi sal ilgariroq bajarilsa, boshing osmonga yetadigan viloyat. Vatan-
tuprog‗idan oltin unuvchi,tog‗larining boshi kо
ʻ
kka yetgan, bog‗-bо
ʻ
stonga tо
ʻ
la О
ʻ
zbekiston. 
Vatan-biz yashab turgan kurrayi-zamin. Besh barmoq bir bо
ʻ
lsa musht bо
ʻ
ladi. Kim g‗araz 
va adovat bilan tajovuz qilsa, ta‘zirini berishadi.Neki yumush, neki mushkul ish bо
ʻ
lsa osongina 
hal etadilar.О
ʻ
zbek, tojik, qozoq, qirg‗iz, turkman-besh barmoqqa qiyos. Islom Karimovning: 
―Bu aziz Vatan, kо
ʻ
hna Turkiston barchamizniki‖, –deyishlari shunga joizdir.(114 sо
ʻ
z) 
Yuguruvchilarning vazifasi matnni eslab qolish hisoblanadi (matnni qismlarga ajratish va 
sinfdan bir necha marta chiqishga ruxsat etilmaydi). Musahhihlar matnning tо
ʻ
g‗ri yozilganligini 
tekshirish uchun, yozuvchi yozgan diktant matnini yozuv taxtasidagi yozuvga qiyoslab tekshira-
dilar, xatosi bо
ʻ
lsa qizil ruchka bilan tо
ʻ
g‗rilaydilar. Kо
ʻ
pincha birinchi mashq davridayoq, 
о
ʻ
quvchilar topshiriqni yuguruvchilar yaxshi sportchi bо
ʻ
lganlar emas, balki matnni yaxshi eslab 
qolish qobiliyatiga ega bо
ʻ
lganlar guruhi yaxshiroq bajarishini bilib oladilar (kerak bо
ʻ
lsa mashq 
natijalarini muhokama qilishda о
ʻ
qituvchi ularga savollar berib, shunday xulosaga kelishga 
undashi zarur). 
Bundan tashqari guruh yozuvchilarining tartibsiz yozishlariga yо
ʻ
l qо
ʻ
ymaslik kerak. Ilk 
sinov estafetalarida mashqning davomiyligini cheklash lozim. Estafeta musobaqasini guruh-
larning aksariyati ishini yakunlaganda tugallash lozim. 
Mashqlar vaqtida о
ʻ
qituvchi asosiy xavfsizlik choralarini ta‘minlashi kerak. Ham yо
ʻ
lakda, 
ham sinfda о
ʻ
quvchilar uning nazorati ostida bо
ʻ
lishlari kerak. Estafetadan keyin foydalanish-
larda о
ʻ
qituvchi о
ʻ
zining tajribasidan kelib chiqqan holda diktant matnini muntazam kо
ʻ
paytirib, 
ayni bir vaqtda о
ʻ
yin qoidalariga о
ʻ
zgartirishlar kiritish lozim. 
О
ʻ
quvchilarni guruhlarda bо
ʻ
lishning usullari kо
ʻ
p. Estafeta birinchi bor о
ʻ
tkazilar ekan, 
о
ʻ
qituvchi guruhlar darajasi nisbatan bir xil bо
ʻ
lishiga harakat qilishi kerak. Vaqti kelib, guruh-
larda о
ʻ
quvchilar soni 3 tadan ortiq bо
ʻ
lganda, guruhlarni tо
ʻ
g‗ri bо
ʻ
lishning ahamiyati ortib bor-
ganda, guruhlarni qurra tashlash orqali bо
ʻ
lishni kiritish mumkin. Guruhlarni mustaqil tashkil 
etilishiga yoki guruhni о
ʻ
qituvchi tanlagan yetakchilar tomonidan tashkil etilishiga yо
ʻ
l qо
ʻ
yib 
bо
ʻ
lmaydi. 
128
Tojiboyev Y. va b. Diktantlar to‗plami.5-9-sinflar uchun. – T.: O‗qituvchi, 2001. - 44 b. 
129
Tojiboyev Y. va b. Diktantlar to‗plami.5-9-sinflar uchun. – T.: O‗qituvchi, 2001. - 43 b. 

---

153 
О
ʻ
quvchilarni baholash va taqdirlash usuli о
ʻ
qituvchi fantaziyasi va ishtiyoqiga havola. 
О
ʻ
qituvchi о
ʻ
zining ichki imkoniyatidan kelib chiqqan holda о
ʻ
quvchilarini rag‗batlantirishi 
mumkin.
Xulosa о
ʻ
rnida shuni aytishimiz mumkinki, biz yuqorida fikr yuritgan metodimiz kichik 
yoshdagi о
ʻ
quvchilarni erkin fikrlashi, yodda saqlab qolishi, mushohada yuritishi, yozma va 
og‗zaki savodxonligini oshirishda bahamjihatlik bilan harakat qilishga undaydi. Ona tili ta‘limi-
da ―Orfografik estafeta‖ kabi musobaqa darslarini о
ʻ
tkazishdan maqsad о
ʻ
quvchilarning darsda 
olgan bilimlarini sinab kо
ʻ
rish, о
ʻ
zaro munozara- muloqot jarayonida til imkoniyatlaridan foyda-
lana olish, nutqiy mahorat, tez va aniq fikrlash darajasini, muammoli vaziyatlardan chiqa olish 
malakasini baholashdan iboratdir. Musobaqa darslari о
ʻ
quvchilarda faollik, topqirlik, zukkolik 
fazilatlarini shakllantiradi, ularni mustaqil ijodiy fikr yuritishga odatlantiradi, zarur va foydali 
kо
ʻ
nikmalarni hosil qilishga yordam beradi
130
. Yana shuni alohida aytishimiz mumkinki, ta‘lim-
da ilg‗or pedagogik va yangi axborotlar texnologiyalarini tatbiq etish о
ʻ
quv mashg‗ulotlarining 
samaradorligini oshiribgina qolmay, ilm-fan yutuqlarini amaliyotda qо
ʻ
llash orqali mustaqil va 
mantiqiy fikrlaydigan, har tomonlama barkamol yuksak ma‘naviyatli shaxsni tarbiyalashda 
muhim ahamiyat kasb etadi.